Morgunblaðið - 04.03.1999, Page 36

36 FIMMTUDAGUR 4. MARZ 1999
MORGUNBLAÐIÐ
MORGUNBLAÐIÐ
STOFNAÐ 1913
UTGEFANDI
FRAMKVÆMDASTJÓRI
RITSTJÓRAR
Árvakur hf., Reykjavík.
Hallgrímur B. Geirsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
BRYNT AÐ BÆTA
KJÖR ÖRYRKJA
KJÖR flestra öryrkja eru mjög bágborin samkvæmt
upplýsingum, sem komu fram á fundi Sjálfsbjargar
sl. sunnudag. Fram kom í máli Hörpu Njáls, félagsfræð-
ings hjá Hjálparstarfi kirkjunnar, að 74% af nær 8.000 ör-
yrkjum í landinu fengju 45 þúsund krónur á mánuði frá
ríkinu, grunnlífeyri og tekjutryggingu. Hún kvað öryrkja
fátækan þjóðfélagshóp, sem með engu móti gæti látið
enda ná saman. Vakti hún athygli á ýmsum skerðingará-
kvæðum, sem bitnuðu á greiðslum til öryrkja. Má þar
nefna, að öryrki er sviptur heimilisuppbót búi einhver í
íbúð hjá honum, t.d. barn hans, og það sama á við leigi
hann herbergi inni í íbúð hjá óskyldum. Þetta er byggt á
því, að öryrkinn njóti fjárhagslegs ávinnings af sambýli
við aðra.
Öryrkjum, sem leita aðstoðar Hjálparstarfs kirkjunnar,
hefur fjölgað mikið síðustu árin og eru þeir nú milli 1.100
og 1.300 á ári. „Þetta er fólk, sem hefur tekjur, sem duga
ekki út mánuðinn, fólk, sem kemur til að fá mat í poka til
þess að lifa af. Það eru sjálfsögð mannréttindi, að hið op-
inbera ákvarði laun öryrkja, svo þeir geti lifað mannsæm-
andi lífi. Það er ljóst, að grunnurinn í stefnu stjórnvalda
um lágmarkslaun og framfærslu er brostinn,“ sagði
Harpa Njáls.
Ingibjörg Pálmadóttir heilbrigðisráðherra kvað ekki
hægt að setja alla öryrkja í landinu undir einn hatt, því
kjör þeirra væru mjög mismunandi. Brýnt væri að ná vel-
ferðarsáttmála meðal þjóðarinnar næstu fjögur ár og
brýnast að nálgast þá, sem verst væru settir. Heilbrigðis-
ráðherra benti á, að hámarksbætur hefðu hækkað úr 47
þúsund krónum í 66 þúsund krónur síðastliðin fjögur ár.
Hann kvað 20 þúsund króna hækkun á mánuði til öryrkja
kosta ríkissjóð 7,5 milljarða á ári.
Auðvitað er það alveg rétt hjá heilbrigðisráðherra, að
það er ekki hægt að setja alla öryrkja undir sama hatt.
Það skiptir t.d. máli fyrir afkomu þeirra hvort þeir eiga
skuldlausa íbúð eða ekki. Heimilisaðstæður að öðru leyti
skipta einnig máli. Það er hins vegar ekki hægt að loka
augunum fyrir þeim upplýsingum, sem fram komu hjá
starfsmanni Hjálparstarfs kirkjunnar. Þótt sú umbreyt-
ing hafi orðið í íslenzku þjóðfélagi á rúmlega hálfri öld, að
mikill minnihluti þjóðarinnar býr við svo bág kjör, má það
ekki verða til þess að sá minnihluti gleymist. Það er því
miður svo, að þegar meirihluti þjóða býr við viðunandi
lífskjör og vel það er hætta á að tiltölulega fámennir
minnihlutahópar gleymist.
Það á að vera tiltölulega auðvelt að fínna út hverjir í
hópi öryrkja eru verst settir. Aðgerðir til þess að bæta
kjör þeirra munu ekki kosta þá mörgu milljarða, sem um
er rætt, ef hækkun verður á greiðslum til allra öryrkja,
hverjar svo sem aðstæður þeirra eru.
I þessu sambandi er ástæða til að minna enn einu sinni
á mál, sem Morgunblaðið hefur ítrekað fjallað um á und-
anförnum vikum, sem er það ranglæti, sem í því felst, að
sparnaður öryrkja leiði til skerðingar á bótum, þegar
hann er kominn yfír ákveðið hámark, og að máli skiptir,
hvort sá sparnaður er í peningum eða ígildi peninga eða í
annars konar eignum. Stjórnvöld geta ekki horft þegjandi
á það ranglæti, sem í þessu felst.
Ingibjörg Pálmadóttir heilbrigðis- og tryggingaráð-
herra hefur sýnt það í ráðherratíð sinni, að hún ber fyrir
brjósti hag þeirra, sem minnst mega sín í þjóðfélagi okk-
ar. Ráðherrann á að beita áhrifum sínum til þess, að nú
þegar verði gerðar þær lágmarksráðstafanir, sem nauð-
synlegar eru til þess að bæta kjör þeirra, sem verst eru
settir í hópi öryrkja.
Vafalaust munu talsmenn öryrkja gera athugasemdir
við það, að munur sé gerður á stöðu þeirra eftir efnahag,
og vísa til þess að örorkubætur séu svo lágar, að þær geti
tæpast lægri verið. Undir það sjónarmið má taka. Á hinn
bóginn er ljóst, miðað við þær tölur, sem nefndar hafa
verið, að eigi úrlausn að nást fram fyrir hina verst settu
nú þegar verður að gera þarna einhvern greinarmun á.
Þegar til lengri tíma er litið er hins vegar ljóst að gera
verður ráðstafanir til að bæta kjör allra öryrkja.
Undirbúningur Bretlands fyrir þátttöku í myntbandalagi ESB
Hringir Blair
útfararbjöll-
um pundsins?
✓
I vikunni sem leið kynnti Tony Blair, forsæt-
isráðherra Bretlands, áætlun ríkisstjórnar
sinnar sem miðar að því að búa brezkt
stjórnkerfí og efnahagslíf undir að skipta
pundinu út fyrir evruna, hinn sameiginlega
Evrópugjaldmiðil. Auðunn Arnórsson
kynnti sér áætlunina og viðbrögð við henni.
TONY Blair, forsætisráð-
herra Bretlands, hóf í lið-
inni viku að „hringja jarðar-
fararbjöllum sterl-
ingspundsins", að minnsta kosti að
sögn blaðanna Daily Telegraph og
Sun, sem brugðust með þessum orð-
um við kynningu Blairs á víðtækri
áætlun ríkisstjómar Verkamanna-
flokksins sem miðar að því að búa
brezkt stjórnkerfí og efnahagslíf und-
ir að vera viðbúið að skipta pundinu
út fyrir evruna, hinn sameiginlega
Evrópugjaldmiðil, yrði ákvörðun tek-
in um inngöngu Bretlands í Efna-
hags- og myntbandalag Evrópusam-
bandsins (EMU).
Rupert Murdoch-blöðin Times og
Daily Mail tóku enn dýpra í árinni og
úthrópuðu Blair hiklaust sem fóður-
landssvikara. Að eyða skattfé í að búa
landið undir að skipta út pundinu
væri „viðurstyggileg misbeiting
valds“ (Daily Mail). Times varaði við
„sögulegum mistökum". Og Sun opn-
aði símalínu til að safna „heilu her-
skörunum" til björgunar pundinu og
hótaði því að Blair gæti „auðveldlega
orðið hataðasti forsætisráðherra
Bretlands frá upphafi“.
En felst, þegar að er gáð, einhver
raunveruleg stefnubreyting í þessari
nýju evru-undirbúningsáætlun Blair-
stjórnarinnar? Blair reyndi sjálfur að
gera sem minnst úr því í ræðu sinni í
neðri deild þingsins. „Það sem við til-
kynnum í dag,“ sagði hann, „er ekki
stefnubreyting. Við skiptum aðeins
um gír.“
Þessi „gírskipting" markar þó tví-
mælalaust nokkur tímamót í Evrópu-
stefnu Bretlands. Línumar hafa
skýrzt í deilunni um hvort Bretar eigi
að sækjast eftir EMU-aðild eða ekki.
Þrátt fýrir að Blair kjósi jafnan að tjá
sig mjög varlega hvað þátttöku Breta
í nánari samruna Evrópu áhrærir
hefur evm-undirbúningsáætlunin
sett stjórnina í þau spor, að hún
kemst ekki hjá því lengur að axla
hlutverk málsvara inngöngu Bret-
lands í EMU.
Blair lýsti því yfir að stjórnin væri
„í grundvallaratriðum" íylgjandi því
að Bretland yrði aðili að „vel heppn-
uðu“ myntbandalagi. En hvort af að-
ildinni verður sagði hann eftir sem
áður háð samþykki í þjóðaratkvæða-
greiðslu, sem líklegast er að fari fram
eftir næstu þingkosningar. Þær fara
væntanlega fram árið 2001. Og
stjómin muni þá aðeins mæla með
því við þjóðina að ganga í mynt-
bandalagið að því gefnu að brezkur
efnahagur standist þau fimm próf,
sem Gordon Brown fjármálaráðherra
lýsti í þingræðu í október 1997.
Á þingi evrópskra sósíalista, sem
fram fór í Mílanó á þriðju-
dag, ítrekaði Blair þá
stefnu stjórnar sinnar að
ætla að koma Bretlandi í
myntbandalagið þegar að-
stæður leyfðu. Hann sagði
hinn sameiginlega gjald-
miðil ýta undir stöðugleika í álfunni
en hann kæmi ekki í staðinn fyrir
umbætur í fjármálastjórn ESB-ríkj-
anna.
Tímaritið The Economist segir
Gengi punds-
ins tengt evr-
unni á einn
eða annan hátt
„gírskiptinguna" benda til að Blair
„vonist nú til að geta þrýst Bretum lít-
ið eitt hraðar upp að ‘hinu peninga-
lega altari".
En hversu miklu nær færir þetta
Bretland þátttöku í Efnahags- og
myntbandalaginu? Eins og sjá má af
ofangreindum viðbrögðum brezku
dagblaðanna telja þau hina nýju áætl-
un stjórnarinnar færa þennan mögu-
leika miklum mun nær. Gjaldeyris-
markaðir og kauphallarspekingar
virðast vera á sömu skoðun.
Eiga æsileg viðbrögð við?
En sumir spyija sig hvort þessi
æsilegu viðbrögð eigi við. „Burtséð frá
loforði stjómarinnar um að eyða
svolitlum peningum innihélt áætlunin
ekkert sem ekki var þegar vitað eða
íyrirsjáanlegt,“ skrifar Economist.
Blair segir enn að allt sé þetta kom-
ið undir þjóðaratkvæðagreiðslu og út-
komunni úr efnahagsprófunum fimm.
Stjórnin muni vilja ganga inn ef hag-
sveiflan í Bretlandi sé á um það bil
sama stigi og hagsveiflan á evru-
svæðinu; í öðru lagi að tryggt sé að
inngangan skaði ekki kauphöllina í
City, stærsta verðbréfamarkað Evr-
ópu; í þriðja lagi að hún ýti undir fjár-
festingar í landinu; í fjórða lagi að hún
muni ekki kosta störf og loks ef brezk-
ur efnahagur er nægilega „sveigjan-
legur“ til að geta aðlagað sig efna-
hagssveiflum innan evru-svæðisins,
eftir að af inngöngu er orðið.
Reikna má með að ríkisstjórnin geti
auðveldlega afgreitt skilyrðin um
sveigjanleika, fjárfestingar og kaup-
höllina í Lundúnum. Brezkt efnahags-
líf er sveigjanlegra en flestra hag-
kerfa meginlandsins, fjárfestingar
munu að mati Economist örugglega
ekki skaðast við inngöngu í evru-
svæðið og kauphöllin mun hagnast,
hvort sem Bretland verður innan eða
utan EMU. Spurningin um hvort hag-
sveiflan er á „réttum“ stað felst í
grundvallaratriðum í því, hvaða kostn-
að Bretar munu þurfa að bera við það
að vera neyddir til að lifa við sömu
skammtímavexti og íbúar meginlands-
ins. Hvaða áhrif inngangan mun hafa
á fimmta atriðið - atvinnuástandið -
mun að miklu leyti vera háð hinni
vaxtastigsstýrðu hagsveiflu. Skil-
greiningin á því hvar hún er stödd
mun því segja mest til um hvenær
stjórnin telji tímann vera kominn til
að drífa í inngöngu í myntbandalagið.
Blair gaf í skyn í þingræðunni 23.
febrúar að brezka hagsveiflan hefði
færzt nær meginlandssveiflunni frá
því Brown fjármálaráðherra hélt sína
ræðu haustið 1997. Þá voru viðmiðun-
arvextir brezka seðlabankans 7% en
sambærilegir vextir í Þýzkalandi
3,3%. Nú, þegar verðbólga
í Bretlandi hefur fallið
nærri því niður að sama
marki og í Þýzkalandi, hef-
ur það sama gerzt með
vaxtastigið. Brezku vext-
irnir eru núna 5,5% en
vextimir sem Evrópski seðlabankinn
ákvað eftir stofnun evi-unnar um ára-
mótin eru 3%.
Enn er þó eftir að taka ákvarðanir
um framkvæmdaatriði inngöngu Bret-
Reuters
ÁHRIFAMENN í gjaldeyrisviðskiptum í kauphöllinni í Lundúnum buðu
evruna velkomna á táknrænan hátt þegar hún varð að veruleika um ára-
mótin. Hér ganga þeir Joseph Willett, Mike Marks og Mitch Shivers, yfir-
menn gjaldreyrisviðskipta hjá Merrill Lynch-bankanum, með 500-evru
seðil af stærri gerðinni inn í höfuðstöðvarnar í City. Tekizt er á um það
hvort þeir eigi að skipta sterlingspundinu út fyrir hina nýju Evrópumynt.
TONY Blair ítrekaði á þingi evr-
ópskra sósíalista á þriðjudag
ásetning brezku stjórnarinnar um
að koma Bretlandi inn í EMU
ef aðstæður leyfa.
lands í EMU. Það er til dæmis gert
ráð fyrir því í aðildarskilyrðum Ma-
astricht-sáttmálans, að gjaldmiðill
væntanlegs þátttökuríkis í mynt-
bandalaginu hafi verið skráður í
Gengissamstarf Evrópu (ERM) í
a.m.k. tvö ár áður en af samruna við
Evrópumyntina getur orðið. Brezk
stjórnvöld ætla sér alls ekki að skrá
pundið í ERM en ráðamenn evru-
svæðisins munu vafalaust krefjast
þess að gengi pundsins verði tengt
evrunni á einn eða annan hátt.
Yrði að breyta fyrirmælum
til Englandsbanka
Til að gera það mögulegt yrði
brezka stjórnin að breyta lyrirmælum
sínum til bankastjórnar Englands-
banka, sem hefur þau pólitísku íyrir-
mæli að taka ákvarðanir um vexti með
tilliti til verðbólguáhrifa, en ekki til
þess að halda genginu stöðugu.
Stjórnin hefur neitað að hafa uppi
nokkur áform um að skipta yfir í
gengismiðaða vaxtastefnu.
Patricia Hewitt, aðstoðarefnahags-
málaráðherra stjórnarinnar, lét svo
um mælt í gær, að það væri ekkert
annað en „heimskulegt" að biðja Eng-
landsbanka um að taka upp gengis-
miðaða vaxtastefnu eða að stefna að
nánari tengingu við hagstjórnarstefnu
evru-svæðisins og hún mælti eindreg-
ið með því að ekki yrði
hvikað frá verðbólgumið-
aðri vaxtastefnu í Bret-
landi.
Spurningin um hvort
evru-undirbúningsáætlun
stjórnarinnar hafi gert
brezku þjóðina líklegri til að sam-
þykkja inngöngu landsins í EMU er
opin, en nýleg skoðanakönnun bendir
til að þrátt fyrir neikvæða afstöðu
flestra fjölmiðla og háværa andstöðu
vissra þrýstihópa við myntbandalags-
þátttöku Bretlands geti það gert
gæfumuninn til að meirihluti Breta
greiði atkvæði með inngöngunni að
ríkisstjómin leggist hiklaust og
ákveðið á sveif með inngöngusinnum.
Evrópusinnar
gegn EMU
Línur milli „stríðandi fylkinga" í
áróðursstríðinu með og á móti EMU-
þátttöku Bretlands hafa skýrzt nokk-
uð. En til marks um hve margar
myndir þetta áróðursstríð tekur á sig
er stofnun nýs baráttuhóps gegn inn-
göngu, sem nokkrir nafntogaðir menn
af miðju brezkra stjórnmála stofnuðu
formlega á mánudag. Þessi hópur,
sem hefur David Owen lávarð sem
sinn helzta talsmann, ætlar nú að
blanda sér í umræðuna undir merkj-
um „Evrópusinna gegn EMU“. Hóp-
urinn, sem kallar sig „Ný Evrópa“,
telur sig „Evrópusinnaðan", en telur
brezkum hagsmunum bezt borgið
með því að landið haldi sig utan við
myntbandalagið, að minnsta kosti
fyi'st um sinn.
Owen lávarður var utanríkisráð-
herra í ríkisstjórn Verkamanna-
flokksins í kring um árið 1980 og er
þekktur „Evrópusinni", en hann hef-
ur ekki tekið virkan þátt í stjórnmál-
um um nokkurt skeið. En það var
þekktur fyrrverandi ráðherra
Ihaldsflokksins, James Prior lávarð-
ur, sem var í forsvari fyrir „Nýrri
Evrópu“ á blaðamannafundi í Lund-
únum á mánudaginn. „Eg verð áfram
mikill stuðningsmaður samrunaþró-
unarinnar í Evrópu. (...) En ég tel að
það sé rétt fyrir Bretland að halda
sig utan við myntbandalagið, í það
minnsta í dágóðan tíma, ef ekki um
alla framtíð," sagði Prior, sem þar til
á síðasta ári starfaði sem fram-
kvæmdastjóri vinnuveitendasamtak-
anna GEC. Áður fyrr var hann einn
nánasti samstarfsmaður Sir Ed-
wards Heath, eins mesta Evrópu-
sinnans í Ihaldsflokknum sem var
forsætisráðherra Bretlands þegar
Bretar gengu í Evrópubandalagið á
sínum tíma, árið 1973. Sagði Prior
Bretland ekki vera tilbúið að undir-
gangast eins náinn pólitískan sam-
runa og fælist í mynt-
bandalagsaðildinni.
Einn félagsmanna, Hea-
ly lávarður, spáði því að
sögn Daily Telegraph að
myntbandalagið myndi
hrynja áður en kæmi að
því að Blair-stjórninni gæfist færi á
að halda þjóðaratkvæðagreiðslu um
inngöngu í það.
•Ilciniildir: The Economist, Reuters, The
Daily Telegi'aph, Der Spiegel.
Breskt efna-
hagslíf sveigj-
anlegra en
flest hagkerfi
FIMMTUDAGUR 4. MARZ 1999 37.
S
Islensk stjórnvöld ákváðu að undirrita ekki Kyoto-bókunina
Samningatækni réð því að
bókunin var ekki undirrituð
Halldór Þorgeirsson, að-
alsamningamaður Is-
lands á loftslagsráðstefn-
um Sameinuðu þjóðanna,
telur að ákvörðun ís-
lenskra stjórnvalda, að
undirrita ekki Kyoto-
bókunina, muni tefja fyr-
ir því að Island nái fram
samningsmarkmiðum
sínum. Atök urðu um
þessa ákvörðun í stjórn-
kerfínu. Egill Ólafsson
kannaði hvað lá að baki
ákvörðun íslenskra
stjórnvalda.
ÍKISSTJÓRNIN tók í síð-
ustu viku ákvörðun um að
undirrita ekki Kyoto-bókun-
ina að sinni. Bæði utanríkis-
ráðhen’a og umhverfisráðhen’a segja
þó að það sé yfirlýst stefna ríkisstjórn-
arinnai’ að Island gerist aðili að bókun-
inni. Utanríkisráðhen’a segir að það sé
órökrétt að undirrita bókunina núna
því það væri fallið til þess að veikja til-
trú viðsemjenda okkar í þeim viðræð-
um sem við eigum um útfærslu á hinu
svokallaða „íslenska ákvæði".
I umræðum um kosti og galla þess
að undÚTÍta Kyoto-bókunina gæth’
stundum misskilnings á því hvað þessi
Kyoto-bókun er. Um er að ræða bókun
við loftslagssamning Sameinuðu þjóð-
anna, sem undirritaður var 1992 og
gekk í gildi 21. mai-s 1994. ísland á að-
ild að loftslagssamningnum og þó við
undirritum ekki Kyoto-bókunina nú
eigum við áfram aðild að loftslags-
samningnum og tökum áfram fullan
þátt í viðræðum um Kyoto-bókunina
eða aðra viðauka við samninginn.
Nokkur ár í að bókunin
öðlist gildi
Samkomulagið sem náðist í Kyoto í
Japan fól í sér að iðnríkin skuldbundu
sig til að draga úr losun gróðurhúsa-
lofttegunda sem svarar að meðaltali
röskum 5% miðað við það sem var árið
1990. Þrjú ríki fengu svigrúm til aukn-
ingar og er ísland í þeim hópi með
10% aukningu. Evrópusambandið ætl-
ar hins vegar að draga úr losun aðild-
arríkja sinna um 8% frá því sem var
árið 1990.
Til að bókunin öðlist gildi þurfa
þjóðþing aðildarríkjanna að sam-
þykkja hana. Til að bókunin öðlist
lagagildi þarf að liggja fyrir staðfest-
ing 55 aðildarríkja að loftslagssamn-
ingnum og þar á meðal iðnríkja, sam-
kvæmt viðauka I við samninginn, sem
samtals losa a.m.k. 55% þess koldí-
oxíðs sem fellur til hjá sömu ríkjum.
Enn hefur ekkert ríki, sem tekur á sig
skuldbindingar samkvæmt bókuninni,
staðfest hana. Erfitt er að sjá fyrir
hvenær staðfesting aðildarríkjanna
verður komin það langt að Kyoto-bók-
unin öðlast gildi. Það sem líklegt er að
ráði mestu um það er árangur af
næstu aðildarríkjaráðstefnu sem
haldin verður á næsta ári. Á ráðstefn-
unni verður fjallað um svokölluð
sveigjanleikaákvæði bókunarinnar,
m.a. um viðskipti með losunarkvóta
og sameiginlega fram-
kvæmd. Flest iðnríkin
ætla ekki að leggja bókun-
ina fyrir þjóðþing sín til
staðfestingar fyrr en eftir
ráðstefnuna. Fæstir eiga
því von á að bókunin öðlist
gildi fyrr en í fyrsta lagi árið 2002.
Frestur til 15. mars
Á Kyoto-ráðstefnunni varð að sam-
komulagi milli aðildarþjóðanna að gefa
þeim eitt ár til að taka ákvörðun um að
LOFTSLAG í sumuin stórborgum
er stundum svo mengað að íbúar
þurfa að nota grímur.
undirrita bókunina. Þessi frestur renn-
ur út 15. mars nk. Ríki sem ekki undir-
rita fyrh’ 15. mars hafa áfram mögu-
leika á að gerast stofnaðilar, svo fremi
sem þau gerast aðilar áður en bókunin
öðlast gildi. Eftir að þessi frestur er
liðinn verður ákvörðun um aðild ein-
göngu tekin af Alþingi. Ríkisstjórnin
mun því ekki getað undirritað bókun-
ina og lagt hana í kjölfarið fyrir Al-
þingi.
Undirritun bókunarinnar hefur
enga skuldbindandi þýðingu fyrir að-
ildarríki samningsins. Almennt er litið
svo á að í undirritun felist pólitísk yf-
irlýsing um að viðkomandi ríkisstjórn
muni leggja bókunina fyrir þjóðþingið
til þess að afla heimildar til að full-
gilda hana.
Útfærsla á íslenska
ákvæðinu óljós
Möguleikar íslands til að standa við
ákvæði Kyoto-bókunarinnar eru tak-
markaðir. Útlit er fyrir að losun gróð-
urhúsalofttegunda á íslandi verði 46%
meiri árið 2010 en hún var árið 1990 og
er þá ekki reiknað með byggingu ál-
vers á Austurlandi.
Á Kyoto-ráðstefnunni var að frum-
kvæði Islands bætt við bókunina vilja-
yfirlýsingu þar sem segir að litið verði
á aðstæður aðila „þar sem einstök
verkefni mundu hafa umtalsverð hlut-
fallsleg áhrif á losun á skuldbindingar-
tímabilinu...“
Frá því ráðstefnunni lauk hefur ver-
ið unnið að því að útfæra þetta ákvæði.
Islenska ríkisstjórnin vonaðist eftir að
umfjöllun um þetta atriði lyki á lofts-
lagsráðstefnunni í Buenos Aires sl.
haust, en það gekk ekki eftir. Rök ís-
lenskra stjórnvalda í þessu
máli hafa m.a. verið þau að
ekki sé rétt að takmarka
möguleika íslands til að
nýta endurnýjanlegar
orkulindir til orkufrekrar
stóriðju. Stuðla beri að því
að slík stóriðja noti orku sem sé fram-
leidd með endurnýjanlegum orkulind-
um frekar en brennslu jarðefnaelds-
neytis. Island hefur einnig bent á að
möguleikar okkai’ til að draga úr losun
gróðurhúsalofttegunda séu takmark-
aðir vegna þess að íslendingar hafi
gripið til aðgerða til að nýta jarðhita
til húshitunar fyrir viðmiðunarárið
1990. Ef hús væru enn hituð upp með
olíu væri losun hér á landi 40% meiri
en hún er í dag.
íslensk stjórnvöld hafa einnig bent
á að vegna smæðar hagkerfisins hafi
einstakar framkvæmdir meiri áhrif á
stöðu landsins en annarra stærri hag-
kerfa. Nýtt 180 þúsund tonna álver
myndi t.d. auka losun gi’óðurhúsaloft-
tegunda um 11% hér á landi, en álver
af sömu stærð í Bandaríkjunum myndi
auka losun Bandaríkjamanna um
0,007% og er þá miðað við sömu tækni
við framleiðslu rafmagns og notuð er
hér á landi. Þá ber einnig að hafa í
huga að raforka sem framleidd er með
kolum losar sjöfalt meira af gróður-
húsalofttegundum en orka sem fram-
leidd er með vatnsafli.
Sjónarmið íslands
njóta skilnings
Halldór Þorgeirsson, sem verið hef-
ur aðalsamningamaður Islands í við-
ræðum um Kyoto-bókunina, segir að
sjónarmið Islands mæti skilningi hjá
öðrum aðildarþjóðum Rammasam-
komulagsins. Meira að segja ríki sem
hafi lýst andstöðu við „íslenska ákvæð-
ið“ svokallaða hafi viðurkennt að
þarna sé vandi á ferðum sem mæta
þurfi með einhverjum hætti.
Bandaríkin hafa tekið jákvætt í til-
lögu íslands. Efasemda hefur gætt hjá
Evrópusambandinu og Kanada, en
undanfarið hafa íslensk stjórnvöld lagt
áherslu á að kynna sjónarmið sín bet-
ur fyrir fulltrúum þessara ríkja. Allar
ákvarðanir sem teknar eru á þessum
vettvangi verður að taka með sam-
komulagi allra aðildarríkjanna. Þetta
gerir eðlilega það að verkum að langan
tíma tekur að fá fram niðurstöðu.
Aðildarþjóðimai’ eru fæstar tilbúnar
til að afgreiða eitt mál nema fyrir liggi
afstaða til annan-a mála sem þau hafa
hagsmuni af að nái fram að ganga. Það
er því almennt talið að niðurstaða fáist
ekki í umræður um íslenska ákvæðið
fyrr en samkomulag næst um hvernig
viðskiptum með losunarkvóta verður
hagað. Fundur verður um þessi mál í
Þýskalandi í sumar, en fæstir eiga von
á að þar verði nein mál endanlega af-
greidd, heldur verði þau látin bíða til
næstu aðildarríkjaráðstefnu árið 2000.
Spurning um
saniningatækni
Islensk stjórnvöld hafa alla tíð frá
því ráðstefnunni í Kyoto lauk lýst því
yfir að útfærsla á íslenska
ákvæðinu væri forsenda
fyrir því að Island gerist
aðili að Kyoto-bókuninni.
Þar sem útfærsla á því
verður ekki ljós fyrr en á
næsta ári stóðu íslensk
stjórnvöld frammi fyrir þeirri spurn-
ingu hvort undirrita ætti bókunina áð-
ur en þau hefðu náð samningsmark-
miðum sínum. Um þetta voirn talsverð
átök milli samningamanna íslands og
milli ráðuneytanna. Innan umhverfis-
ráðuneytisins var það sjónarmið ríkj-
andi að við ættum að undirrita bókun- ..
ina núna, en bæði utanríkisráðherra
og forsætisráðheixa voru því andvígir.
Segja má að átökin hafi snúist um
hvaða samningatækni ætti að nota.
Þeir sem vildu bíða með að undirrita
bókunina töldu að undirritun nú væri
fallin til þess að veikja samningsstöðu
íslands. Með því væri verið að senda
viðsemjendum okkar röng skilaboð,
sem sé þau að við sættum okkur við
bókunina þrátt fyrir að við hefðum
ekki náð fram útfærslu á íslenska
ákvæðinu sem við sættum okkur við.
Þeir sem töldu skynsamlegra að und-
irrita strax bentu aftur á móti á að við
hefðum gert skýra grein fyrir vanda-
málum okkar og hvernig ætti að leysa
þau með íslenska ákvæðinu. Við hefð-
um einfaldlega getað vísað til þessai-a
athugasemda okkar með undirski’ift-
inni. Þeir sem voru þessarar skoðunar
bentu ennfremur á að við værum að
byggja málflutning okkar á bókuninni
sjálfri og úrlausn okkai’ mála byggðist
á velvild annarra þjóða til sjónarmiða
íslands.
Halldór Þorgeirsson sagði að það
væri sitt mat að þessi ákvörðun ís-
lensku ríkisstjórnarinnar tefði fyrir
því að Island næði fram samnings-
markmiðum sínum. Hann vildi að
öðru leyti ekki tjá sig um ákvörðun-
ina.
Önnur OECD-ríki beita
annarri samningatækni
Öll aðildarríki OECD, nema ísland,
hafa undirritað bókunina. Sumar þess-
ar þjóðir, eins og t.d. Bandaríkjamenn,
telja sig hafa verulega hagsmuni af því
að ná fram rúmum útfærslum á
ákvæðum um losunarkvóta. Banda-
ríkjamenn hafa hins vegar kosið að
undirrita bókunina þrátt fyrir að hafa
ekki enn náð samningsmarkmiðum
sínum. Island er því eina ríkið sem kýs
að beita þeirri samningatækni að und-
irrita ekki bókunina.
I umræðum um þetta mál síðustu
daga hafa þeir sem gagnrýnt hafa
ákvörðun ríkisstjórnarinnai’ m.a. bent
á að Island sé að einangra sig í um-
ræðu um umhverfismál og að hætta sé
á að landið verði dæmt með mestu um-
hverfissóðum heimsins. I þessu sam-
bandi er rétt að hafa í huga að OECD-
ríkin eru þau ríki heimsins sem bera
ábyrgð á stæstum hluta mengunar í
heiminum. Jafnframt er rétt að ítreka
að við verðum áfram fullir þátttakend-
ur í umræðum um Kyoto-bókunina.
Við erum því ekki að einangra okkur
frá umræðum um þessi
mál. Það er svo annað mál
hvaða þýðingu þessi
ákvörðun hefur fyrir ímynd -
landsins, sem hefur viljað
halda því fram að hér sé
gengið af skynsemi um
auðlindir og ísland sé bæði hreint land
og laust við ýmis þau mengunarvanda-
mál sem hrjá önnur ríki Vesturlanda.
Hér skiptir miklu máli að fulltrúum ís-
lands takist að útskýra fyrir umheim-
inum sjónarmið landsins í þessu máli. ,
Tökum áfram
fullan þátt í
umræðum um
bókunina
Horfur á að
við getum ekki
staðið við
bókunina