Morgunblaðið - 04.03.1999, Side 40

-*40 FIMMTUDAGUR 4. MARZ 1999
UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ
arnir og efna
hagslífið
Um ranga spádóma hagfrœðinga
(sérstaklega eins þeirra), fjölmiðla
og eðlisbreytingar í hagkerfinu.
Maðurinn sem
skrifaði bókina er
kominn á stjá á
ný. Morgunblaðið
kallaði hann til að
segja álit sitt á þjóðarbúskapn-
um. Það var eins og við var að
búast, allt kolsvart framundan.
Ætla mætti að fjölmiðlar treystu
varlega spádómum Þorvaldar
Gylfasonar eftir að hann skrifaði
bókina frægu, Síðustu forvöð.
Þar hélt Þorvaldur því m.a. fram
að allt stefndi á versta veg fyrir
íslenskum þjóðarbúskap, ef hans
ráðum væri ekki fylgt, hengiflug-
vmnnnF ið eitt væri
ymnUHr framundan og

Eftir Jakob F. það væru „síð-
Ásgeirsson ustu forvöð" að
grípa í
taumana. Nú, ráðum hans var
ekki fylgt - og sícían hefur allt
staðið í blóma á Islandi. Hver al-
þjóðastofnunin á fætur annarri
hefur lokið lofsorði á stjórn ís-
lenskra efnahagsmála.
En Þorvaldur er ekki einn um
það nú um stundir að spá svart.
Ymsir hagfræðingar hafa spáð
ofþenslu í efnahagslífmu með
reglulegu millibili á þriðja ár og
verðbólguspá Þjóðhagsstofnunar
hefur reynst of há tvö ár í röð.
En verðbólgan lætur á sér
standa. Þjóðhagsstofustjóri við-
urkennir að „hingað til hefur
efnahagslífíð staðið sig betur en
við reiknuðum með“. Eftirtektar-
vert er hvernig íslenskir fjölmiðl-
ar bregðast við röngum spádóm-
um hagspekinga. Morgunblaðið
hefur tekið undir aðvaranir
þeirra og fullyrti í nýlegri fyrir-
sögn: „Þenslan ógnar verðstöðug-
leika.“ Samt kemur fram í viðtali
blaðsins við Má Guðmundsson,
hagfræðing Seðlabankans, að
þrátt fyrir hættumerki sé ekki
hægt að fullyrða að „hér á landi
sé ofþensla sem ógni verðstöðug-
leika“! í DV hefur Jónas Krist-
jánsson (sem bíður í ofvæni eftir
kreppu) atyrt Þjóðhagsstofnun
og Seðlabanka fyrh- að spá ekki
nógu svart!
Fremstu dagblöð heims hafa
brugðist þveröfugt við röngum
svartsýnispám hagfræðinga í
Bandaríkjunum. Þar era hagfræð-
ingamir atyrtir íyrir að vera ekki
með á nótunum. The New York
Times segir í ritstjórnargrein að
flestir hagfræðingar hafí verið
óhóflega svai'tsýnir í nokkur ár og
bandarískir neytendur hafi sýni-
lega ákveðið að trúa fremur eigin
augum en að hlíta ráðum skeikulla
sérfræðinga. The Financial Times
segir að merkin sem nú berist frá
verðbréfamörkuðum gefí til kynna
að helstu seðlabankastjórai-
heimsins hafí verið sofandi i vinn-
unni.
A ferðalagi um Bandaríkin er
ánægjulegt að fylgjast með þeim
gífurlega uppgangi sem ríkir í
efnahagslífí landsins. Hagvöxtur
hefur verið þar stöðugur og mik-
ill í átta ár samfleytt og hvorki
kreppan í Asíu eða Suður-Amer-
íku né stöðnunin í Evrópusam-
bandsríkjum hefur slegið á út-
þensluna og vöxtinn. Alan
Greenspan, seðlabankastjóri, við-
urkenndi nýlega í vitnisburði sín-
um fyrir Bandaríkjaþingi að hag-
fræðingar ættu erfítt með að átta
sig á því hvað væri að gerast í
efnahagslífinu. „Við erum að
vissu leyti að læra um leið og við
framkvæmum," sagði hann. „Það
er engin kennslubók í hagfræði
sem leiðbeinir okkur um það sem
er nú að gerast. Við erum að lík-
indum að skrifa slíka bók með
aðgerðum okkar, en við eigum
hana ekki ennþá til þess að lesa
hana.“ Með þessum orðum er
hann í raun að viðurkenna að
spár stofnunar hans hafi tekið
mið af hagkerfínu eins og það
var fremur en eins og það er.
Sumir hagfræðingar eni þeirr-
ar skoðunar að ástæðan fyrir því
að þenslan í bandarísku efnahags-
lífi hefur ekki kynt undir verð-
bólguþróun sé gífurleg fram-
leiðniaukning sem hlotist hefur af
mikilli fjái’festingu í nýrri tækni.
Telja sumir að það hafí átt sér
stað grundvallar-framleiðnibreyt-
ing í landinu. E.t.v. hefur það
sama gerst hér á landi. Og rétt
eins og í Bandaiíkjunum hefur
hagvöxturinn hér verið drifinn
áfram af mikilli einkaneyslu. Þá
hefur hátt atvinnustig í báðum
löndum ekki ýtt undir verðbólgu-
þróun eins og búast hefði mátt við
samkvæmt fræðunum. Ennfrem-
ur hefur samkeppni stórharðnað
sem hefur haldið niðri verðlagi.
Mikilvægar breytingar hafa orðið
á vinnumarkaði í Bandaríkjunum
á undanfómum misserum og
kunna þær að eiga sér hliðstæðu
á Islandi. Hörð samkeppni hefur
gert það að verkum að framleið-
endur hafa ekki lengur sömu
stjórn á verðlagningu vöru sinnar
og því standa þeir óvenju fast
gegn kauphækkunum sem ríkj-
andi söluverð á framleiðslu þeirra
rís ekki undir. Lægri verðbólga
hefur einnig leitt til þess að laun-
þegar em hættir að gera ráð fyrir
henni í kaupkröfum sínum og við-
varandi ótti við atvinnumissi hef-
ur einnig dregið úr óraunhæfum
kaupkröfum. Smám saman hefur
því myndast einskonar sjálfvirk
verðstjóm.
Hér hefur aðeins verið tæpt á
fáeinum dæmum, en það segir
sitt um umræðuna hér á landi að
ekki skuli vera fjallað um efna-
hagsmál á þessum nótum í ís-
lenskum fjölmiðlum. Það vantar
á fjölmiðlana hagfræðinga (sem
hafa brennandi áhuga á þjóðfé-
lagsmálum) til að stýra umræð-
unni. Almennt séð er það einn
meginvandi íslenskrar blaða-
mennsku hversu sérhæfíng er
þar lítil. I nútíma blaðamennsku
verða blaðamenn að vera í stakk
búnir að ræða við hina ýmsu sér-
fræðinga á jafnréttisgrundvelli.
Víst er að það fást engar nýjar
fréttir með því að leita til manns-
ins sem skrifaði bókina. Úr þeirri
smiðju berast sömu gömlu svart-
sýnisspárnar og engin þeirra
hefur ennþá ræst. Hvers vegna
skyldu Þorvaldi Gylfasyni vera
svo mislagðar hendur í spádóm-
um? Það skyldi þó ekki vera af
því að hann beiti sömu hunda-
kúnstum í fræðum sínum og í
sjónvarpinu um jólin er hann
þóttist sýna fram á að þegar
Halldór Laxness barðist sem
ákafast fyrir sovétkommún-
ismann og Stalín hafi það í raun
vakað fyrir honum að stuðla að
afnámi hafta á íslandi og gangi
Halldór næstur Jóni Sigurðssyni
í íslandssögunni sem boðberi
frjálsrar verslunar!
Forsendur vantar til
að helja hvalveiðar
Afstaða íslands
til hvalveiða
HVALVEIÐAR eru
árvisst umræðuefni
hérlendjs. Þar er á
ferðinni mikið alvöru-
mál. Islendingar mót-
mæltu ekki samþykkt
Alþj óðahvalveiðiráðs-
ins 1982 um tíma-
bundið bann við hval-
veiðum frá 1986 að
telja. Island tók þátt í
viðamiklum rannsókn-
um á hvalastofnum
1986-89. Þótt vísinda-
nefnd Alþjóðahval-
veiðiráðsins féllist á
það 1990 að tilteknir hvalastofnar
þyldu veiðar hefur ekki verið á
slíkar veiðar fallist af meirihluta
ríkja í ráðinu. Island sagði sig úr
Alþjóðahvalveiðiráðinu 1992, en
ekki hafa fleiri ríki fylgt því for-
dæmi. Ásamt Noregi beitti ísland
sér fyrir stofnun Norður-Atlants-
hafs-sjávarspendýraráðsins
(NAMMCO) 1992, en aðilar að því
eru auk þess Færeyjar og Græn-
land. Engar hvalveiðar hafa verið
stundaðar af Islands hálfu eftir að
veiðum í rannsóknaskyni lauk
1989.
Nefndir á vegum
sjávarútvegsráðuneytis
Vorið 1994 skilaði nefnd á vegum
sjávarútvegsráðuneytis, skipuð
fullti'úum þingflokka, áhti um
stefnu Islendinga í hvalamálum. I
álitinu var meðal annars talið að
halda beri fast við það sjónarmið að
allar auðlindir sjávar séu nýtanleg-
ar, enda séu veiðar stundaðar á
sjálfbæran hátt þannig að ekki sé
farið fram úr langtímaafrakstri
hvers stofns fyrir sig. Nefndin taldi
eðlilegt að íslendingar
stefni að því að hefja á
ný hvalveiðar í at-
vinnuskyni, þó þannig
að farið sé að öllu með
gát við endurupptöku
veiða með tilliti til
stöðu á alþjóðavett-
vangi, markaða fyrir
hvalaafm’ðir og áhrifa
hvalveiða á aðra út-
flutningsmarkaði.
Nefndin taldi skyn-
samlegt að leyfa í
fyrstu aðeins takmark-
aðar veiðar á hrefnu
og miða í upphafi við
sölu afurðanna innan-
lands á meðan kannað-
ir væru möguleikar á sölu hvalaaf-
urða erlendis. I lok tillagna nefnd-
arinnar sagði: „Nefndin hvetur til
Hvalveiðar
Pað er reginmunur
á því hvort menn eru
að tala um að veiddar
verði fáeinar hrefnur,
segir Hjörleifur Gutt-
ormsson, eða hvort
hér eigi að hefja stór-
hvalaveiðar.
samstöðu þjóðara'nnar um réttinn til
nýtingar á sjávarauðlindum. Ohjá-
kvæmilegt er að ríkisstjóm á hverj-
um tíma tali einum rómi út á við um
slíka hagsmuni og ekki er ráðlegt
að hefja hvalveiðar nema samræmd
og einörð afstaða liggi fyrir hjá
framkvæmdavaldinu."
Annar starfshópur þingmanna
og embættismanna var settm- nið-
ur á vegum sjávarútvegsráðuneytis
í júlí 1996 og skilaði hann ráðu-
neytinu áliti 26. febrúar 1997.
Komst þessi hópur um margt að
svipaðri niðurstöðu og nefndin
þremur áram áður. Meðál þess
sem starfshópurinn- ályktaði um
var að kanna hvaða möguleika end-
urnýjuð aðild Islands að Alþjóða-
hvalveiðiráðinu kunni að bjóða upp
á.“ Starfshópurinn lagði einnig
áherslu á kynningarstarf og sam-
ráð við aðila innanlands sem mik-
illa viðskiptahagsmuna eiga að
gæta.
Umdeild tillaga á Alþingi
Oft þegar dregur að þinglokum á
Alþingi hefjast umræður um hvort
Islendingar eigi ekki hið fyrsta að
hefja hvalveiðar á ný. Tilefnið nú
og í fyrra var tillaga flutt af ellefu
þingmönnum úr Sjálfstæðis- og
Framsóknarflokki auk eins þing-
manns frá Samfylkingu. Þessi til-
laga hljóðar svo:
„Alþingi ályktar að hvalveiðar
skuli leyfðar frá og með árinu 1999
á þeim tegundum og innan þeirra
marka sem Hafrannsóknastofnun-
in hefur lagt til. Sjávarútvegsráð-
hen-a er falin framkvæmd veiði-
stjómar á grandvelli gildandi
laga.“
I fyrra afgreiddi sjávarútvegs-
nefnd þingsins tillöguna ekki frá
sér og nú stendur yfir vandræða-
legt þóf innan nefndarinnar. Er
ljóst af viðbrögðum ráðhema að
ríkisstjórnin er engan veginn undir
það búin að taka við slíkum boð-
skap frá Alþingi.
Margt er við þennan tillögu-
flutning að athuga. Tillögur Haf-
rannsóknastofnunar sem vísað er
til gera ráð fyrir að veiddar séu
Hjörleifur
Guttormsson

Prófkjör
Útdráttur greina um prófkjör vegna alþingiskosninga vorið 1999.
Greinarnar eru birtar í heild á Netinu www.mbl.is
Jóhann er
leiðtoginn
Sveinn Krístinsson forseti bæjarstjórn-
ar Akraness skrífar:
I próflqöri Sam-
fylkingarinnar á
Vesturlandi er valið
í þijú efstu sætin.
Þar gefur Jóhann
Ársælsson kost á
sér í fyrsta sætið.
Ég hef unnið með
Jóhanni Ársælssyni
lengi á vettvangi Al-
þýðubandalagsins.
Þar hefur hann gegnt mikilvægum
trúnaðarstörfum, bæði sem bæjarfull-
trúi og þingmaður. Þá hefur Jóhann
verið náinn samverkamaður í bæjar-
málum á Akranesi mörg undanfarin ár.
Vegna þessarar reynslu af samstarfí
við hann legg ég áherslu á að hann leiði
lista Samfylkingarinnar í vor. Eg tel að
hann sé einmitt rétti maðurinn til
þessa vandasama hlutverks.
Samfylkingin er á sigurbraut. For-
ystumaðurinn í kjördæminu þarf að
vera málefnalegur og traustur tals-
maður okkar sjónarmiða. Hann þarf
að hafa víðsýni, sanngirni og vilja til
að laða fólk til samstarfs og sameig-
inlegrar málafylgju.
Okkar forystumaður þarf að vera
ódrepandi í baráttunni fyrir hugsjón-
um félagshyggju og jafnréttis.
Kjósum því Jóhann Ársælsson í
fyrsta sæti Samfylkingarinnar. Sam-
fylkingin þarf á því að halda.
Styðjum
Jóhann
Ársælsson
Karí V. Matthíasson, Grundar-
Jóhann Ársæls-
son hefur gefið
kost á sér í 1. sæti
Samfylkingarlist-
ans á Vesturlandi.
Eg fagna því að
hann hefur tekið
þessa ákvörðun og
Karl V mUn ®g g,'eiða
Matthfasson honum atkvæði
mitt á laugardag-
inn. Á síðasta kjörtímabili var Jó-
hann þingmaður Vesturlands. Þar
lét hann að sér kveða í sjávarútvegs-
málum og hefur hann réttlátar skoð-
anir á þeim vettvangi. Jóhann hefur
einnig verið í samgöngunefnd Al-
þingis og var hann þar góður
málsvari landsbyggðarinnar.
Reynsla Jóhanns og þekking er mik-
il og mun nýtast Samfylkingunni
vel. En það sem mestu máli skiptir
er að Jóhann er einlægur félags-
hyggjumaður og vill stuðla að sam-
félagi þar sem jöfnuður ríkir og rétt-
læti. Slíka menn er nauðsynlegt að
hafa með í för þegar við leggum á
brattann til 21. aldarinnar. Ég skora
á alla einlæga félagshyggjumenn að
greið veg Jóhanns í þessum máli og
velja hann í 1. sæti listans.
Sveinn
Kristinsson
firði, sknfar:
Auðvitað
Jóhann
Ingunn Anna Jónasdóttir,
kennarí, skrifar:
I mínum huga
er engin spurning
um að Jóhann Ár-
sælsson er rétti
maðurinn til að
leiða lista Sam-
fylkingarinnar á
Vesturlandi.Vest-
lendingar þekkja
mannkosti Jó-
hanns. Pólitískt
innsæi, dugnaður, heiðarleiki og
skilningur hans á þeim málaflokk-
um sem hann hefur lagt áherslu á
hafa unnið honum aðdáun og virð-
ingu. Hann þekkir vel til í kjör-
dæminu öllu og ber hag þess sem
heildar sér fyrir brjósti.
Jóhann hefur verið mikill tals-
maður samfylkingar félagshyggju-
aflanna alveg frá því að sú um-
ræða hófst. Hann hefur verið ein-
lægur og unnið að heilindum að
því að tryggja sameiginlegum
framboðum félagshyggjufólks til
alþingiskosninga framgang. Hann
er réttur leiðtogi Samfylkingar-
innar á Vesturlandi. Það verður
hann ekki nema að við sem treyst-
um honum fjölmennum og tökum
þátt í prófkjörinu næstkomandi
laugardag.
mbl.is
Ingunn Annn
Jónasdóttir