Morgunblaðið - 16.04.1999, Blaðsíða 26

26 FÖSTUDAGUR 16. APRÍL 1999
MORGUNBLAÐIÐ
ÁRÁS NATO Á JÚGÓSLAVÍU
Atlantshafsbandalagið (NATO) tekur á sig ábyrgð á árás á flóttamenn
.yíSlft*'
Reuters
SADRIEKA Ilasanja, gengur framhjá húsi sínu sem eyðilagðist í loft-
árásum á miðvikudag. Talið er að um 64 hafi látið lífið og 20 særst.
Flugmaður taldi
sig hæfa her-
fhitningabfla
Segja sökina liggja hjá Slobodan Milosevic
Belgrad, Brussel, Washington, Lundúnum. Reuters. The Daily Telegraph.
Harmleikur ■ ÁRÁS NATO Á FLÓTTAMENN
Serbnesk yfirvöld segja 64 Kosovo-Albana hafa fallið og 31 særst þegar
herþotur NATO vörpuðu sprengjum á hóp flóttamanna í Kosovo á
miðvikudag. NATO viðurkenndi í gær að fyrir mistök hefði verið gerð árás
en gat ekki staðfest tölur Serba.
Árásin átti sér stað á Prizren-Dakovicaveginum og ef marka má þá sem
lifðu hana af féllu flestar sprengjur milli þorpanna Bistrazin og Zrze.
Serbar sögðu aðra árás hafa átt sér stað í þorpinu Meja.
SVART-
FJALLA-
LAND
T
10 km
KOSOVO
>® Pristina
Tanjug-fréttastofan júgóstavneska sagii að
um tvo hópa flóttafólks hefði verið að ræða
og að þeir hefðu verið á leið aftur frá
| Albaniu til heimkynna sinna i Kosovo.
TALSMENN Atlantshafsbanda-
lagsins (NATO) staðfestu á blaða-
mannafundi í Brussel í gær að
bandalagið bæri ábyrgð á loftárás-
unum sem gerðar voru á bílalest
flóttamanna í Kosovo á miðviku-
dag þar sem talið er að um 64 hafi
látist og 20 slasast. Jamie Shea,
talsmaður NATO sagði flugmann-
inn á orrustuþotu bandalagsins
hafa talið sig vera að gera árás á
serbneskar hersveitir og hafi því
samkvæmt „bestu vitund sleppt
sprengjunni, eins og búast mætti
við af þaulreyndum flugmanni frá
lýðræðisríki."
Shea sagði bandalagið. harma
þetta „hörmuiega atvik,“ en sagði
það ennfremur ekki muna draga
úr loftárásum bandalagsins sem
ætlaðar eru að binda endi á þjóð-
emishreinsanir Slobodan Milos-
evic, forseta Júgóslavíu, á Kosovo-
Albönum.
Enn eru þó nokkur atriði í
tengslum við árásina óljós og virt-
ist á máli talsmanna NATO að ekki
væri vitað með vissu hvað í raun-
inni hefði gerst.
A fundinum í gær skýrðu tals-
menn NATO frá því að tvær loft-
árásir hefðu verið gerðar í Kosovo
á miðvikudag; sú fyrri á þjóðveg
milli Djakovica og Prizren í suð-
austur Kosovo og sú síðari á malar-
vegi milii Djakovica og Decani í
norðausturhluta héraðsins.
I hljóðupptöku af framburði
flugmannsins kemur fram, að
hann hélt sig vera að sprengja far-
artæki serbneskra hersveita.
Flugmaðurinn sagðist hafa séð
bílalestir flóttamanna skammt frá
Prizren og einnig hvar þorp
brunnu ekki langt frá þjóðvegin-
um sem tengir Prizren, Djakovica
og Decani.
„Á þessu svæði hafa serbneskar
sérsveitir verið að fremja þjóðern-
ishreinsanir sl. daga,“ sagði Shea.
Taldi sig hæfa
hermenn
Flugmaðurinn, sem var banda-
rískur og flaug F-16 on-ustuvél,
sagðist hafa komið auga á farar-
tæki sem hann hélt að væri á veg-
um serbneskra hersveita á aðal-
veginum milli Pizren og Djakovica,
en þann veg hefur NATO sagt vera
helstu hemaðarsamgönguleið
Serba í átökunum í Kosovo.
„Ég dró þá ályktun að þetta
væru ódæðismennirnir sem hefðu
brennt þorpin sem ég hafði séð,“
sagði flugmaðurinn.
Flugmaðurinn sagðist hafa flog-
ið í tvígang yfir þrjá tveggja og
hálfs tonna bíla sem allir voru
dökkgrænir að lit, til að fullvissa
Varfærnisleg viðbrögð
við tillögum Þjóðverja
SAMSTAÐAN
Bonn, Brussel. Reuters.
LEIÐTOGAR Evrópusambands-
ríkjanna (ESB) létu skýrt í ljós á
miðvikudagskvöld að ekki myndi
koma til vopnahlés af hálfu Atlants-
hafsbandalagsins (NATO) fyrr en
Serbar hefðu gengið, án undan-
tekninga, að öllum skilyrðunum
sem vestræn ríki hafa gert þeim að
samþykkja. Sögðu þeir, á óformleg-
um leiðtogafundi ESB í Brussel, að
loftárásum NATO yrði fram haldið
uns Slobodan Milosevic Júgóslavíu-
forseti hefði gengist við því að
hætta öllum hernaðaraðgerðum í
Kosovo, drægi vopnaðar sveitir sín-
ar út úr héraðinu, leyfði alþjóðlegu
gæsluliði að gæta friðar í héraðinu
og gerði flóttamönnum kleift að
snúa aftur til síns heima. Með yfir-
lýsingunni var jafnframt tekið var-
færnislega í nýju tillögur þýsku
stjórnarinnar, sem nú gegnir for-
mennsku í ESB, sem miðuðu að því
að komið yrði á tveggja sólarhringa
hléi á loftárásum meðan Serbar
drægju herlið sitt frá Kosovo.
í ávarpi sagði Gerhard Schröder,
kanslari Þýskalands: „Fullljóst er,
og ekki dregið í efa, að hernaðarað-
gerðum verður haldið áfram að öllu
óbreyttu." Þetta orðaval Schröders
var talið gefa til kynna að hann
væri að gera bandamönnum sínum
í NATO ljóst að Þýskalandsstjórn
væri ekki „í vafa“ um ágæti hernað-
araðgerða, þrátt fyrir friðartillögur
Joschka Fischers, utanríkisráð-
herra Þýskalands. Schröder sagði
að stjórnvöld í Belgrad yrðu að
ganga að skilyrðum þeim sem Kofi
Annan, aðalritari Sameinuðu þjóð-
anna, hefði greint frá, sem eru í öll-
um aðalatriðum þau sömu og tals-
menn NATO hafa haldið fram.
Eftir ESB-fundinn átti Tony Bla-
ir, forsætisráðherra Bretlands,
samtal við Bill Clinton, Bandaríkja-
forseta, þar sem Blair fullvissaði
Clinton um að alger eining ríkti
meðal ESB-ríkja um skilyrðin. Bla-
ir, sem fréttaskýrendur telja að
hafi augljóslega ekki viljað láta
bendla sig við tillögur þýsku stjórn-
arinnar, sagði að skilyrði NATO
stæðu óhagganleg, ekki yrði við
þeim hróflað á neinn hátt. Af um-
mælum bandarískra og breskra
stjómmálamanna má merkja að
friðartillögurnar dugi ekki til
skamms tíma en að þær séu þó
verðar skoðunar ef hugað sé að við-
varandi lausn átakanna á
Balkanskaga. Er þá helst litið til
þess að gert er ráð fyrir að ályktun
öryggisráðs Sameinuðu þjóðanna
muni liggja til grundvallar alþjóð-
legu gæsluliði í Kosovo-héraði. Þá
gera tillögurnar ráð fyrir að ESB
muni fara með stjórn héraðsins,
sem væntanlega yrði gert að nokk-
urs konar verndarsvæði. Hafa flest
ESB-ríkjanna tekið vel í þessa
lausn sem gæti opnað leið fyrir
breiða alþjóðlega samstöðu um úr-
lausn mála, í stað vestrænnar áður.
Afstaða Rússa þykir
mýkjast
Þrátt fyrir að vestrænum ríkjum
þyki nú of snemmt að hrinda tillög-
um á borð við þær þýsku í fram-
kvæmd, þykir akkur í því að rúss-
nesk stjórnvöld hafa litið þær já-
kvæðum augum. Viktor
Tsjernomýrdín, fyrnim forsætis-
ráðherra Rússlands, sem Borís
Jeltsín, forseti, hefur skipað sérleg-
an fulltrúa rússneskra stjórnvalda í
Kosovo-deilunni, sagði í gær að til-
lögur þýsku stjórnarinnar gætu
skapað grundvöll fyrir friðsamlegri
lausn á deilunni. Rússum er mikið í
mun að finna pólitíska lausn hið
bráðasta en skortir bersýnilega
slagkraft til að hrinda hugmyndum
sínum í framkvæmd þvert á þá póli-
tísku samstöðu sem um loftárásir
NATO rfidr. Hafa þeir talið að fyrst
yrði að koma á vopnahléi áður en
samningar hæfust. „Við verðum að
sýna þolinmæði og róa taugarnar,"
sagði Tsjemomýrdín í viðtali við
rússneska dagblaðið Kommersant í
gær.
Fréttaskýrendur telja að skipan
Tsjemomýrdíns í stöðu sendimanns
Rússa í Kosovo-deilunni sé auðsætt
merki um stefnubreytingu af hálfu
Borísar Jeltsín, Rússlandsforseta.
Tsjernomýrdín nýtur mun meiri
virðingar á Vesturlöndum, en Jev-
gení Prímakov, núverandi forsætis-
ráðherra, og þrátt fyrir háværa and-
stöðu Rússa við hernaðaraðgerðir
NATO og yfirlýsingagleði stjórn-
málaleiðtoga, hefur hann haldið sig
til hlés undanfamar vikur. Þá em
flestir sammála um að víðtæk
reynsla hans af samningagerð geti
nýst við lausn á átökunum.
Lausn á vettvangi
Sameinuðu þjóðanna?
Aukinn pólitískur vilji virðist
vera til þess að færa Sameinuðu
þjóðirnar að lausn átakanna á
Balkanskaga. Átökin, sem á stund- |
um hafa verið borin saman við
Flóabardaga árið 1991, eru frá-
brugðin hernaðaraðgerðunum gegn
Irak að því leyti að ályktun örygg-
isráðs Sameinuðu þjóðanna liggur
nú ekki til gmndvallar. Er talið að
á vettvangi Sameinuðu þjóðanna,
sem hingað til hafa verið á hliðar-
línunni í Kosovo-deilunni, gæti því
hugsanlega fundist samstaða um
lausn - sem byggðist á lögformlegu |
samþykki þeh-ra ríkja sem eiga fast |
sæti í öryggisráðinu.
Fyrstu friðartillögur eftir að átök
bmtust út komu frá Kofi Annan,
aðalritara Sameinuðu þjóðanna.
Annan, sem síðustu tvo daga hefur
fundað með leiðtogum ESB og Ja-
vier Solana, framkvæmdastjóra
NATO, er í nánu sambandi við alla
þjóðarleiðtoga sem að málinu koma t
og hefur ítrekað lýst því yfir að
hann sé tilbúinn að fara til Belgrad
og ræða við Milosevic, um leið og P
samningaleiðin virðist gerleg. Kofi
Annan þekkir vel til innviða NATO,
eftir að hafa gegnt stöðu sérlegs
sendimanns Sameinuðu jijóðanna
hjá bandalaginu, og býr yfir víð-
tækri reynslu af átökum á
Balkanskaga en hann var yfirmað-
ur friðargæslu Sameinuðu þjóð-
anna þegar átökin í Bosníu stóðu |
sem hæst.
Sérfræðingar hafa leitt getum að
því að ef NATO muni reyna samn-
ingaleiðina, verði það Kofi Annan
sem verði kallaður til.