Morgunblaðið - 24.04.1999, Qupperneq 64

64 LAUGARDAGUR 24. APRÍL 1999
UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ
Hvar er Esjan?
í Morgunblaðinu 11.
apríl sl. ritar dr.
Gulcher gi-ein er ber
heitið: vLeitin að MS-
geni á Islandi“. Þar er
vaðið um víðan völl.
Greinin hefst á því að
lýsa þjáningum MS-
sjúklinga og í fram-
haldi af því er spurt:
„En hvernig ætli MS-
sjúklingum hafi fundist
grein dr. Alfreðs Ána-
sonar í Morgunblaðinu
föstudaginn 12.3. 1999
þar sem hann heldur
því fram að leitin að
meingenum í erfðaefni
MS-sjúklinga á íslandi
sé tímasóun?" Og lok greinarinnar
eru í svipuðum dúr en þar er ég
sakaður um ónærgætni við sjúk-
Erfðarannsóknir
Eru þessir fjölgena-
sjúkdómar kannski
flóknari, spyr Alfreð
Arnason, en látið var í
* veðri vaka í upphafí?
linga og aðstandendur þeirra. Skelf-
ing hlýtur hann Alfreð að vera
vondur maður!
A milli þessara lýsinga má fmna
gagnlegar upplýsingar um stöðuna í
rannsóknum ÍE.
Aðdragandi
Skrif dr. Gulchers má rekja til
tveggja greinarstúfa sem ég ritaði í
Morgunbiaðið. Fyrri greinin bar
heitið: „Nýir siðir með nýjum herr-
um“ (Mbl. 16. október, 1998) og var
skrifuð vegna viðtals í Mbl. 19.
ágúst sl. og bar fyrirsögnina: „Þrír
nýir erfðavísar á svæði MS-gens-
ins.“ Ég fór einfaldlaga fram á það
við viðmælanda Morgunblaðsins að
hann gæfi mér tilvitnun í ritrýnda
heimild sem segði frá MS-geninu.
Ég hef ekki fengið svar enn. I þess-
um skrifum ræddi ég líka um nauð-
syn að fara eftir venjulegum siða-
reglum varðandi birtingu á vísinda-
legum niðurstöðum. I síðara grein-
arkorninu sem nefndist: „Hvað með
MS-genið og hina einsleitu þjóð?“
dreg ég stuttlega saman niðurstöð-
ur bresks rannsóknarhóps, sem
fjallaði um rannsóknir á MS-sjúk-
dómnum í tengslum við erfðamörk
(Brain, 1998).
„Miklir nienn erum við,
Hrólfur minn“
Dr. Gulcher reynir að gera lítið
úr niðurstöðum breska hópsins á yf-
irlætislegan hátt og segir að þeir
dragi ályktanir af tiltölulega litlu
magni upplýsinga eða 190.000 arf-
gerðum. Og svo stend-
ur: „Til samanburðar
má nefna að þetta er sá
fjöldi arfgerða sem
greindur er á þrem
dögum hjá Islenskri
erfðagreiningu"
(deCODE Genetics).
Það hljóta því að
liggja á færibandi rit-
rýndar greinar um allt
þetta magn upplýsinga,
eða hvað? Eru þessir
fjölgenasjúkdómar
kannski flóknari en lát-
ið var í veðri vaka í
upphafi? Staðhæft hef-
ur verið að ÍE nái að
greina“ 300.000 arf-
gerðir á mánuði og þar með að stað-
setja 12 fjölgena (multiplex) sjúk-
dóma til litninga á ári“ eins og sagt
er í dreifiriti deCODE genetics,
inc., júlí 1998?
Stóru orðin
tekin aftur
Ég vil þakka Jeff Gulcher fyrir að
upplýsa mig og aðra um stöðu mála.
Ef ég skil rétt eru fimm gen í sigt-
inu og þar af er eitt líklegast að
koma við sögu MS. Hvaða hlutverk
það kann að leika er ekki ljóst og við
spyrjum bara að leikslokum þegar
öll kurl eru komin til grafar. Þessi
hógværa frásögn dr. Gulchers er
gjörólík þeim stóryrtu yfirlýsingum
sem birst hafa undanfarin misseri í
hinum ólíklegustu blöðum, að vísu
er ýjað að því að blaðamenn hafi
bamað málið. Það hefðu menn ÍE
getað leiðrétt ef þeir hefðu viljað.
Ég er algjörlega sammála dr.
Guleher að ekki eigi að birta niður-
stöður áður en skoðað hefur verið í
öll horn og þá séu þær sendar til
vísindarita þar sem ritrýni er í
heiðri höfð.
Einsleitniþráhyggja
í skrifum Gulchers stendur m.a.:
„Hin nýja rannsóknaraðferð sem
beitt er hjá ÍE felst í því að nota
ættfræðiupplýsingar við mælingar á
arfgerðum einsleitrar þjóðar og við
trúum því að þróun þessarar að-
ferðar eigi eftir að valda byitingu á
rannsóknum á sjúkdómum." Þessi
aðferð er ekki ný, henni hefur verið
beitt hér í áratugi. Það sem er nýtt
er að halda því fram að íslensk þjóð
sé einsleit. Eg hef áður sýnt fram á
að við séum ekki einsleit (Mbl.
12.03. 1999). Til viðbótar við ofan-
skráð vil ég vitna í rannsóknir Agn-
ars Helgasonar á hvatberagenum
(mt-DNA), en þar sýnir hann fram
á að erfðabreytileiki er meiri meðal
íslendinga en meðal Norðurlanda-
búa og Breta (í „Við og hinir",
1997).
Hvar er hin einsleita þjóð, hvar
er Esjan?
Höfundur er erfðafræðingur.
Alfreð
Árnason
Breytingar til batnaðar
MARGVÍSLEGAR
lagfæringar hafa orðið
á síðustu árum á
starfsumhverfi land-
búnaðarins. Breyting-
amar hafa falið í sér
minnkandi ríkisafskipti
af markaðsmálum bú-
vara. Leiðbeiningar-
þjónustan færist til
meiri skilvirkni með
meiri samvinnu búnað-
arsambanda í kjör-
dæmum og landshlut-
um. Að þessu er nú
unnið hér á Norður-
landi vestra. Þjónusta
ráðunauta verður auk-
in með meiri sérhæf-
ingu hvers og eins. Framlög til bú-
fjárræktar og jarðabóta eru nú skil-
greind fyriríram með samningi
stjórnvalda og landbúnaðarins sam-
kvæmt nýjum búnaðarlögum. A síð-
asta þingi voru samþykkt lög um
Norðurlandsskóga, sem gefa skóg-
rækt og skógarbændum í fjórð-
ungnum aukna möguleika til land-
og gróðurvemdar. Þá voru sam-
þykkt á Alþingi lög um búnaðar-
fræðslu, þar sem Bændaskólinn á
Hólum fær heimild til kennslu á há-
skólastigi. Þar birtist vilji ríkis-
stjómar Davíðs Oddssonar til þess
að efla menntasetur á landsbyggð-
inni en bændaskólarnir eru með
stærstu menntasetrum í hreinu
dreifbýli á íslandi.
Loðdýraræktin
Þótt flestar greinar landbúnaðar-
ins hafi í nokkm notið góðs efna-
hagsástands og hagur greinanna sé
betri en oft áður er hann ekki viðun-
andi. Verðlækkun á loðskinnum hef-
ur valdið vonbrigðum eftir gott ár
1996. Nú er unnið að nýju afborg-
anakerfi á lánum loðdýrabænda hjá
Lánasjóði landbúnaðarins þar sem
þær verði miðaðar við
skinnaverð á hverjum
tíma. Slíkt eykur ör-
yggi í rekstri búanna
og virkar sem sveiflu-
jöfnun.
Hækkuð lán
og lengd
Lánasjóður landbún-
aðarins tók við af
Stofnlánadeildinni á
kjörtímabilinu. Breyt-
ingin hefur minnkað
rekstrarkostnað. Útlán
jukust úr 1 milljarði ár-
ið 1997 í 1,6 milljarða á
síðasta ári. Því virðist
sem meiri bjartsýni
gæti meðal bænda um að ný upp-
bygging sé hafin í mörgum greinum
landbúnaðar.
Framundan er gerð nýs búvöru-
samnings um starfsskilyrði sauð-
fjárræktarinnar. Með núverandi
samningi var búgreininni skapaður
fastur rammi í stuðningi en um leið
innbyggður sveigjanleiki íyrir ein-
staka framleiðendur til að ákveða
hve mikið þeir framleiða. Nauðsyn-
legt er að tryggja stöðugleika til
jafns við mjólkurhlutann með samn-
ingi til allmargra ára. Einnig þarf
að tryggja eðlilegan tilflutning
greiðslumarks milli jarða.
Markaðstengdur
stuðningur
Formaður stjómar Bændasam-
taka íslands og fleiri hafa hreyft
þeirri hugmynd að hverfa tii auk-
innar framleiðslutengingar í grein-
inni. Þannig væri verið að færa
meira af stuðningsfjármunum til
þeirra bænda sem hafa fjölgað fé
sínu langt umfram greiðslumark.
Það væri afar misráðið. Slíkt fæli í
sér afturhvarf til fortíðar. Með auk-
inni tengingu landbúnaðar við inn-
Landbúnaður
Margvíslegar lagfær-
ingar hafa orðið á síð-
ustu árum á starfsum-
hverfi landbúnaðarins.
Hjálmar Jónsson fjall-
ar um þær lagfæringar.
anlandsmarkaðinn tókst að vinna á
offramleiðslu og birgðasöfnun. Auk-
in arðsemi í sauðfjárrækt hefur orð-
ið brýnni með meiri markaðsaðlög-
un. Éf aftur yrði farið að greiða
samkvæmt framleiðslu óháð
greiðslumarki myndi það rugla
skilaboð markaðarins og valda of-
framleiðslu. Stuðningurinn yrði
þannig ekki markaðstengdur heldur
magntengdur. Enn eina ferðina
yrðu þeh- verðlaunaðir sem fram-
leiða langt umfram gi-eiðslumark
um leið og bændur og landsmenn
allir myndu lenda í sömu vandamál-
um með umframbirgðir. Eina leiðin
framhjá birgðasöfnun væri að stór-
auka útflutningshlutfallið. Því mið-
ur er ekki útlit fyrir betra verð á er-
lendum mörkuðum og því myndi
meðalverð til bænda almennt lækka
með aukinni framleiðslu þótt örfáir
næðu hærra meðalverði. Sjálfstæð-
isflokkurinn styður ekki slíkan
gerning. Tryggja þarf að minnsta
kosti jafn mikla fjármuni til sauð-
fjárræktar og verið hefur undanfar-
in ár og stefna að samningi til sjö
ára eins og í mjólkurhluta búvöru-
samningsins. Frelsi verður að ríkja
um tilflutning greiðslumarks milli
jarða í báðum greinum.
Höfundur er alþingismaður
Sjálfstæðisflokksins á Norðurlondi
vestra.
Hjálmar
Jónsson
Framsókn, Schengen
og sölumenn dauðans
ÞAÐ er góðra gjalda
vert að Framsóknar-
flokkurinn sem farið
hefur með heilbrigðis-
mál á þessu kjörtíma-
bili segist vilja bæta úr
vanrækslu stjórnvalda
í baráttunni við fíkni-
efnavandann. Batnandi
manni er best að lifa
segir máltækið og von-
andi styður Framsókn
á þessu sviði við bakið
á þeim sem verða í rík-
isstjórn á næsta kjör-
tímabili, þótt flokkur-
inn kunni að fá frí frá
landsstjórninni.
Hitt er öllu verra að
Framsóknaflokkurinn með fonnann
sinn í fararbroddi leggur ofurkapp á
að binda ísland inn í Schengen-
kerfið sem margir telja að geri bar-
áttuna gegn ólöglegum innflutningi
fíkniefna frá meginlandinu mun erf-
iðari en eila væri. Schengen-fyrir-
komulagið gerir ráð fyrir að allt eft-
irlit með fólki í ferðum yfir landa-
mæri í Vestur-Evrópu verði aflagt.
Heimildir sem nú eru í vegabréfa-
samkomulagi Norðurlandanna um
að taka megi stikkprufur af ferða-
mönnum verða ekki leyfðar sam-
kvæmt Schengen-reglunum. Þótt
tolleftirlit haldist að minnsta kosti
að nafninu til hérlendis þar eð ís-
land er ekki aðili að Evrópusam-
bandinu, verður samspil vegabréfa-
eftirlits og tollgæslu úr sögunni.
Tillaga sem ekki mátti
samþykkja
Ég hef á tveimur þingum flutt til-
lögu um úttekt á Schengen-aðild og
innflutningi fíkniefna. Gerði hún ráð
fyrir vandaðri athugun á líklegum
áhrifum Schengen-að-
ildar á ólöglegan inn-
flutning fíkniefna til
landsins. Þrátt fyrir já-
kvæð viðbrögð um-
sagnaraðila við tillög-
unni hélt stjómar-
meirihlutinn henni
fastri í allsherjarnefnd
Alþingis. Virðist sem
ekki hafi mátt afgreiða
tillöguna af ótta við að
úttektin leiddi í ijós
vaxandi erfiðleika á að
koma í veg fyrir fíkni-
efnasmygl til landsins
eftir að Schengen-fyr-
irkomulagið kæmi til
sögunnar. Utanríkis-
ráðherra hefur lagt kapp á að binda
Island við Schengen sem fyi-st og
framkvæmdir við stækkun flug-
Eiturlyf
Aðild að Schengen-
samkomulaginn, segir
Hjörleifur Guttorms-
son, gæti gert barátt-
una gegn ólöglegum
innflutningi fíkniefna
frá meginlandinu
erfiðari.
stöðvar í Keflavík gera ráð fyrir að
Schengen-farþegar renni hér út og
inn úr landinu án möguleika á að
koma við vegabréfaeftirliti.
í umsögn dags. 23. nóvember
1998 til allsherjamefndar um tillög-
una sagði lögreglustjórinn í Reykja-
vík meðal annars um áhrif
Schengen-aðildar:
Með því verður tolleftirliti ekki
haldið uppi með sama hætti og áð-
ur, meðal annars leit að fíkniefn-
um. Eftirlit með fíkniefnanotkun
og dreifingu fíkniefna er víða slakt
innan svæðisins og sums staðar eru
uppi allt önnur viðhorf til fikniefna
og baráttunnar gegn þeim en hér-
lendis og annars staðar á Norður-
löndum. I sex af aðildarríkjum
Schengen hafa t.d. verið felldar
niður refsingar gegn því að hafa
undir höndum umtalsvert magn
fíkniefna „til eigin nota“. Reynslan
sýnir að takmörkuð landamæra-
varsla hefur slæm áhrif, t.d. í Sví-
þjóð og Danmörku, að mati hlutað-
eigandi aðila.
Ljóst er að stór hluti þeirra
fíkniefna, sem flutt eru til landsins,
kemur frá Evrópu. Mest af því sem
lögreglan leggur hald á, kemur
með farþegum í gegnum Keflavík-
urflugvöll. Með takmörkuðu eftir-
liti þar og annars staðar minnka að
öllu óbreyttu möguleikar tollgæslu
til eftirlits með innflutningi fíkni-
efna.“
Lögreglustjóraembættið lýsti sig
reiðubúið að taka þátt í úttektinni,
yrði eftir því óskað. Sama viðhorf
kom fram í umsögn ríkislögreglu-
stjóra, sem taldi að þarft gæti verið
að fram færi úttekt á líklegum
áhrifum Schengen-aðildar á ólög-
legan innflutning fíkniefna.
Óskiljanlegt er með öllu að
stjórnanneirihlutinn með utanríkis-
ráðherra í fararbroddi skuli ekki
einu sinni hafa viljað heimila úttekt
á Schengen með tilliti til fíkniefna.
Höfundur er alþingismnður.
Hjörleifur
Guttormsson