Morgunblaðið - 27.04.1999, Qupperneq 29

MORGUNBLAÐIÐ
ÞRIÐJUDAGUR 27. APRÍL 1999 29
FUNDUR LEIÐTOGA NATO
Morgunblaðið/Gunnar G. Vigfússon
LEIÐTOGAR nokkurra NATO-ríkja og eiginkonur þeirra í kvöldverðarboði
í Hvíta húsinu á laugardagskvöld.
Davíð Oddsson að ekki væri óeðlilegt
að aðildarrQd ESB hefðu mikinn
metnað fyrir hönd þess. „Við og Norð-
menn, og raunar einnig Tyrkir, höfum
mikla hagsmuni af því að hlutur
NATO-ríkja utan ESB sé tryggður
þegar kemur að vamar- og öryggis-
málum. Við teljum eðlilegt og skyn-
samlegt að ESB, sem við erum ekki
aðilar að, axli aukna ábyi-gð og hlut-
verk á þessu sviði en við hljótum sem
aðildaiTÍki að leggja áherslu á að það
er NATO sem gengur fyrir þegar um
öryggi og vamir er að ræða. Það er
grundvöllurinn og það viðurkenna
Evrópuþjóðimar. Og ef að málum er
háttað þannig að bandalagsþjóðir,
sem jafnframt em Evrópuþjóðir, fá
ekki fullnægt sinni öiyggisþátttöku í
gegnum ESB þarf að tryggja að eng-
ar ákvarðanir Evrópusambandsins
skekki þá mynd sem samstarfið í
gegnum NATO hefur tryggt.“
Vikið er sérstaklega að þessu í yfir-
lýsingu leiðtogafundarins þar sem
segir að þróunin innan ESB í átt til
nánara samstarfs á sviði öryggis- og
vamarmála „snerti öll aðildarríki
NATO“. Segjast leiðtogamir leggja
þunga áherslu á að tryggt verði að
þau Evrópuríki NATO sem utan ESB
standa komi svo sem frekast er unnt
að ákvarðanatöku er varði viðbrögð
við hættuástandi. Segir að áfram beri
að byggja á því samstarfsferli sem
skilgreint hafí verið innan Vestur-
Evópusambandsins. „Enginn vafi
leikur á að þessi ályktun hefði verið
með öðrum hætti hefðu íslendingar
ekki komið að undirbúningi hennar,“
segir forsætisráðherra.
„Einstakt tækifæri
til stækkunar"
Islendingar hafa haldið málstað
Eystrasaltsríkjanna þriggja á loft inn-
an NATO á undanfomum árum, en
þessar þjóðir hafa lýst yfir því að þær
vilji bætast í hóp aðildarríkjanna. I yf-
irlýsingu leiðtogafundarins er vísað til
þess árangurs sem ríkin þijú hafi náð
í þeirri viðleitni að uppfylla inntöku-
skilyrði NATO. „Ég er mjög ánægður
sökum þess hvemig þetta mál þróað-
ist. Það er alveg augljóst í mínum
huga að sú áhersla sem við lögðum á
hagsmuni Eystrasaltsríkjanna ásamt
Dönum, Norðmönnum og fleiri ríkjum
á leiðtogafundinum í Madrid 1997
varð til þess að engra þreifinga varð
vart á lokastigum fundarins hér í
Washington í þá átt að draga úr mikil-
vægi þessa yfirlýsta vilja þjóðanna
þriggja við Eystrasalt. Við teljum að
nota eigið tækifærið til stækkunar,
sem við álítum einstakt og sögulegt.
Við leggjum áherslu á að í því ferli
verði ekki dregnar nýjar línur sem
senda þau skilaboð, sem era gamal-
dags skilaboð, að tiltekin lönd tilheyri
tilteknu áhrifasvæði." Gat forsætis-
ráðherra þess að íslenska sendinefnd-
in hefði Iagt á það áherslu að utanað-
komandi ríki gætu ekki mótað stækk-
unarferlið. I yfirlýsingu fundarins
segir að sérhvert ríki hafi fullan og
óskoraðan rétt til þess að ákveða
hvemig öryggishagsmunir þess verði
best tryggðir.
Kvaðst Davíð Oddsson hafa rætt
við leiðtoga Eystrasaltsríkjanna í
kvöldverðarboði í Hvíta húsinu á laug-
ardagskvöld og hefði komið fram í
máli þeirra að þeir væra mjög ánægð-
ir með það hvemig Washington-fund-
urinn hefði tekið á óskum þeirra um
að mega bætast í hóp NATO-þjóða.
„Menn vilja gjarnan stefna að því
að slík stækkun gæti orðið árið 2002
en þá er boðað til næsta leiðtogafund-
ar NATO. Það hefur ekki verið tekin
ákvörðun um að bandalagið verði þá
stækkað, en menn geta gjaman sett
sér markmið af því tagi,“ segir Davíð
Oddsson. I yfirlýsingn leiðtogafundar-
ins segir að utanríkisráðheiTum
NATO-ríkjana hafi verið falið að hafa
umsjón með stækkunarferlinu og að
farið verði yfii' það á næsta fundi, sem
haldinn verði eigi síðar en 2002.
„Þetta er ekki loforð en menn setja
stefnuna á það að helst náist næsti
áfangi ekki seinna en 2002 og ég tel að
það sé ágætt að hafa viðmið af þessu
tagi.“
Eina virka öryggisstofnunin
Davíð Oddsson segir að skiptar
skoðanir hafi verið uppi varðandi það
hvaða umboð liggja þurfi fyrir áður
en hei'afla NATO er beitt utan vai-na-
svæðis aðildaiTÍkjanna, en um þá
möguleika bandalagsins er kveðið á í
hinni nýju öryggis- og hermálastefnu
þess. „Lokahnykkurinn í því máli var
unninn hér í Washington. Tekið vai'
fullt tillit til mismunandi sjónarmiða,
en meginniðurstaðan varð sú að slík-
ai' aðgerðir þyrftu að vera í samræmi
við og í anda sáttmála Sameinuðu
þjóðanna. Og við teljum raunar að
þær aðgerðir sem bandalagið stendur
nú fyrir í Júgóslavíu séu í samræmi
við þann sáttmála. Enda hefur Kofi
Annan, framkvæmdastjóri SÞ, lýst
því yfir að aldrei sé unnt að sam-
þykkja þjóðemishreinsanir eins og
nú eiga sér stað í Kosovo með tilvísun
til stofnskrárinnar. Vitanlega getur
NATO ekki, sem eina raunveralega
vii-ka öryggisstofnunin, liðið að það sé
skuldbundið til að leita samþykkis ör-
yggisráðs SÞ þar sem Rússar og Kín-
veijar hafa neitunai-vald. Nefna má
að í Súdan era ekki unnin minni
grimmdarverk en í Kosovo, en þau
hafa Sameinuðu þjóðimar, því miður,
ekki náð að stöðva."
Forsætisráðherra kvað góðan anda
hafa ríkt á fundinum, sem vissulega
hefði verið haldinn í skugga átakanna
í Kosvo. Aðildairíkin, sem nú væru
orðin 19, hefðu komið saman til þessa
fundar og sýnt mikla samstöðu og ein-
drægni. Ekki hefði verið rætt hvort
senda bæri landhersveitir inn í
Kosovo, enda hefðu hemaðarsérfræð-
ingar bandalagsins fullvissað leiðtog-
ana um að sú hemaðaráætlun sem
þeim hefði verið fengin í hendur, og
felst í lofthemaði eingöngu, væri að
þeirra mati nægileg til sigurs. „Því
ættu stjómmálamennimir þá að fara
af stað með áætlun um ítarlegri að-
gerðir?"
Sagði forsætisráðhema fundar-
menn hafa fallist á þau rök að fráleitt
væri að bandalagið væri að leggja líf
fiugmanna sinna í hættu með árásum
á olíuhreinsunarstöðvar Serba ef síð-
an ekkert yrði að gert til að hefta slíka
bii'gðaflutninga sjóleiðina til Jú-
góslavíu. „Það sjá allir að þetta stríðir
gegn heilbrigðri skynsemi.“
Grimmdarverkin
verða ekki liðin
Davíð Oddsson sagðist vera sam-
þykkur því mati Javiers Solana,
framkvæmdastjóra NATO, að ein-
dregnustu skilaboðin sem Was-
hington-fundurinn hefði sent frá sér
væru þau að óhæfuverk Serba í
Kosovo yrðu aldrei liðin. „Milosevic
hafði ef til vil ímyndað sér að brestur
væri kominn í bandalagið en svo er
alls ekki. NATO hefur sýnt að það
hefm- bæði þrek og úthald til að fara
með sigur af hólmi. NATO hefur
vissulega ótvíræða hernaðaryfir-
burði en hafa ber í huga að Milosevic
Júgóslavíuforseti þarf ekki að lúta
leikreglum lýðræðisins enda væri
hann ekki búinn að flæma hundruð
þúsunda manna frá heimilum sínum,
fremja fjöldamorð og grimmdarverk
ef hann þyrfti að sæta þeim.“ Milos-
evic hefur ekki komið fram í fjölmiðl-
um og útskýrt það hvers vegna her-
menn hans hafa myrt óbreytta borg-
ara, tekið fjöldagrafir fyrir hundruð
ungra manna og nauðgað konum og
börnum.“
HR-V
Tímamót í umferðinni
Honda HR-V er tímamótabíll. Með honum
hefst ný öld í íslenskri umferð. Útlitið er
ögrandi og framúrstefnulegt en þegar þú
sest upp í bílinn uppgötvar þú að það er
eitthvað alveg nýtt og frábært á ferðinni.
Komdu og skoðaðu.
HONDA
- betri bíll
Honda á islandi ■ Vatnagörðum 24 ■ Sími 520 1100
Opið virka daga kl. 9-18 og kl. 12-16 á laugardögum.
Umboðsmenn Honda á Islandi:
Akranes: BHvarst, Akursbraut llc, sími 431 1985
Akureyri: Höldurhf., Tryggvabraut 12, slmi 461 3000
Egilsstaðir: Blla- og búvélasalan hf„ Miðási 19, sími 4712011
Keflavik: BG Bllakringlan ehf., Grófinni 7-8, sími421 1200
Vestmannaeyjar: Bílaverkst. Bragginn, Flötum 20, slmi481 1535