Morgunblaðið - 27.04.1999, Blaðsíða 42

42 ÞRIÐJUDAGUR 27. APRÍL 1999
MORGUNBLAÐIÐ

STOFNAÐ 1913
UTGEFANDI
FRAMKVÆMDASTJÓRI
RITSTJÓRAR
Árvakur hf., Reykjavík.
Hallgrímur B. Geirsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
STÓRMANNLEG GJÖF
í REIÐILEYSI
ÞEGAR GUNNAR Gunnarsson skáld gaf íslenska ríkinu
jarðareign sína að Skriðuklaustri árið 1948 með glæsi-
legu húsi og öllu tilheyrandi, þá var það hin stórmannleg-
asta gjöf. Gunnar hafði lengi látið sig dreyma um að flytja til
íslands aftur þegar hann lét verða af því árið 1939 eftir
langa og farsæla utandvöl. íbúðarhúsið sem Gunnar lét
reisa á jörðinni er í anda danskra herragarða og til merkis
um það hvernig Gunnar vildi standa að sínum búskap; þarna
átti að reka mikið bú en jafnframt átti heimilið að verða
menningarsetur. En að fáum árum liðnum ákváðu þau
Gunnar og Franzisca að bregða búi og setjast að í Reykja-
vík. Með því að gefa ríkinu Skriðuklaustur ætluðust hjónin
til þess að jörðin yrði nýtt áfram á sama hátt og þau höfðu
sjálf ætlað eða, eins og segir í gjafabréfi þeirra, til menning-
arauka. En eins og fram hefur komið í skrifum hér í blaðinu
á undanfórnum vikum hefur þiggjendunum ekki lánast að
halda uppi þeim menningarbrag sem einkenndi þessa fornu
klausturjörð meðan skáldið sat hana ásamt eiginkonu sinni.
Rúm fimmtíu ár eru liðin frá því að Gunnar lét jörðina af
hendi í góðri trú og því hlýtur að vera kominn tími til að
byggð verði upp einhver starfsemi í húsinu sem því sæmir
og er í samræmi við óskir gefendanna. Pað er beinlínis ský-
laus skylda þiggjendanna.
í gjafabréfi sínu nefna hjónin nokkra kosti sem þeim þótti
æskilegt að teknir yrðu við nýtingu á jörðinni. Þau nefna til-
raunastarfsemi í landbúnaði, byggðasafn, bókasafn, skjala-
safn, listasafn, skóla, sjúkrahús, hressingarhæli, bamahæli
eða elliheimili. Lengi vel rak ríkið reyndar tilraunabú í sauð-
fjárrækt og jarðrækt á jörðinni en sá rekstur lognaðist út af
fyrir röskum áratug. Síðan það gerðist hefur fátt verið til
menningarauka á jörðinni. Fyrrverandi starfsmaður til-
raunabúsins og fjölskylda hans eru hins vegar enn búsett í
húsinu í algjöru heimildarleysi.
Árið 1997 var Gunnarsstofnun sett á stofn að tilstuðlan
Björns Bjarnasonar menntamálaráðherra og mætti ætla að
þar væri kominn vísir að starfsemi sem á heima á
Skriðuklaustri og gegnir því hlutverki sem ætlast var til að
hús Gunnars hýsti. Ráðherra hefur sett stofnun þessari
starfsreglur sem eiga að tryggja að á jörðinni fari fram
starfsemi í samræmi við ákvæði gjafabréfsins. Eins og fram
kom í máli ráðherra hér í blaðinu á laugardaginn hefur verið
unnið skipulega að undirbúningi þessarar starfsemi og telur
hann að þar sé öll aðstaða til þess að efla Skriðuklaustur
sem menningar- og fræðasetur á borð við Snorrastofu í
Reykholti, slík stofnun yrði ekki aðeins byggðarlaginu held-
ur öllu landinu til framdráttar, að mati ráðherra.
Þrátt fyrir að hér virðist sem gjöf skáldsins til þjóðar
sinnar sé loks að fá verðugt hlutverk sem menningar- og
fræðasetur þá stendur á tilteknum formsatriðum að hægt sé
að hefja eiginlega starfsemi. Deilt er um yfirráð hússins
Skriðu sem reist var á jörðinni á tíma tilraunabúsins. Sam-
þykkt hefur verið að Gunnarsstofnun fái húsið en dregist
hefur að afhenda henni það vegna þess að landbúnaðarráðu-
neytið telur að menntamálaráðuneytið eigi að greiða fyrir
það. Telur menntamálaráðherra að slíkar greiðslur milli
ráðuneyta tíðkist ekki. Ofan á þetta bætist að ábúendur á
nálægri jörð í Fljótsdal hafa fengið Skriðuklaustursjörð
leigða af landbúnaðarráðuneytinu vegna þess að brotið var á
þeim í kaupum á annarri jörð í hreppnum. Er þetta mál
þannig allt með ólíkindum og mjög til vansa fyrir hlutaðeig-
endur.
Ljóst má vera að Gunnarsstofnun sem slík uppfyllir óskir
Gunnars og Franziscu um starfsemi til menningarauka en
að öðru leyti er hér um málamiðlun að ræða eins og mennta-
málaráðherra segir. Er við hæfi að ríkið taki við gjöfum án
þess að uppfylla þá skilmála, sem þeim kunna að fylgja? Að
sjálfsögðu ekki. Enda segir Björn Bjarnason í viðtali við
Morgunblaðið sl. laugardag, að hann hefði kosið, að öll jörð-
in fylgi.
Það er rétt hjá menntamálaráðherra að Gunnarsstofnun
getur orðið byggðarlaginu til framdráttar en þar vísar hann
til reynslu af nýrri og sambærílegri stofnun í Reykholti sem
kennd er við Snorra Sturluson. Það virðist því einboðið að
menntamálaráðherra verði gefinn kostur á að leiða þetta
mál til lykta að fullu en ekki aðeins að hluta. Það er algjör-
lega óviðunandi að láta þessa stórmannlegu gjöf skáldsins
og eiginkonu hans drabbast niður í reiðileysi öllu lengur.
Kristnihátíð sett við hátíðlega athöfn í Akureyr;
FORSETI íslands, herra Ólafur Ragnar Grímsson heilsar Sigurbirni Ein- JÓHANN Smári Sævarsson, Óskar
arssyni biskup að lokinni setningu Kristnihátíðar, en einnig má sjá Ólaf voru einsöngvarar á hátíðartónlei
Skúlason biskup, sr. Birgi Snæbjörnsson og sr. Hannes Örn Blandon. lands og samkórs ki
Áningarstaðir
öllum byggðum lai
PRESTAR og biskupar ganga fylktu liði til kirkju við setningu Krist
FJÖLMENNI var við setningu Kristnihátíðar í Akureyrarkirkju, en hún
stendur í tvö ár, allt til páska árið 2001.
KRISTNIHÁTÍÐ var sett
við hátíðlega athöfn í
Akureyrarkirkju á sunnu-
dag, 25. aprfl, en hún
stendur í tvö ár, allt til páska árið
2001. Forseti íslands, herra Olafur
Ragnar Grímsson, setti Kristnihátíð
við hátíðarguðsþjónustu í kirkjunni,
prestar voi-u sr. Birgir Snæbjöms-
son, sr. Svavar Alfreð Jónsson og
sr. Hannes Örn Blandon. Lesarar
voru Guðrún Jónsdóttir og Valgerð-
ur Valgarðsdóttir, meðhjálpari var
Heiðdís Norðfjörð. Kór Ákureyrar-
kirkju og Barna- og unglingakór
Akureyrarkirkju sungu, organisti
var Björn Steinar Sólbergsson og
Björg Þórhallsdóttir söng einsöng.
Viðstaddir athöfnina voru ráðherr-
ar, þingmenn, forsetar Alþingis og
Hæstaréttar, biskupar, sóknar-
prestar í Eyjafirði, bæjarfulltrúar
og fleiri.
„Við hefjum förina hér, í kirkju
Matthíasar, guðsmannsins sem gaf
okkur þjóðsönginn, sálminn um titr-
andi smáblóm og íslands þúsund ár.
Áningarstaðir verða í byggðum
landsins alls, helgistundir í sóknar-
kirkjum, hátíðir söngs og lista líkar
þeirri sem nú hefst á Akureyri, á
næstu mánuðum og misserum uns
við sameinumst í hámessu á helgum
völlum og göngum svo vegamót og
krossgötur allt til páskadaga á
fyrsta ári nýrrar aldar, nýs árþús-
unds,“ sagði forseti íslands, herra
Ólafur Ragnar Grímsson, við setn-
ingu Kristnihátíðar.
Um leið og forseti ýtti Kristnihá-
tíð formlega úr vör bað hann þjóð-
inni Guðs blessunar og vænti þess
að hún fylgdi hátíðinni frá upphafs-
stefi til lokasöngs.
Varðaði gæfuleið
okkar þjóðar
„Lífið á svo oft í vök að verjast
gegn dauðanum og hver er komin til
með að fullyrða að hann sé vegurinn
þegar ótal vegir blasa við, að hann
sé sannleikurinn þegar svo ótal
margt gerir kröfur til þess að vera
hið eina sanna?“ sagði biskup ís-
lands, herra Karl Sigurbjörnsson, í
predikun sinni. „Á kristnihátíð
minnumst við og þökkum samfylgd
þjóðar og kristni í 1000 ár og við
leggjum áherslu á að kristnihátíð
varðar þjóðina alla, sérhvern ís-
lending. Kristnihátíð verður því röð
atburða, ekki aðeins bundnir ein-
stökum helgistöðum heldur í hverri
byggð, frá ystu nesjum til innstu
dala.“
Hann sagði kristnihátíð ekki að-
eins upprifjun sögu heldur fögnuð
yfir samtíðarstaðreynd. „Sá at-
burður sem varð á Alþingi árið
1000 hefur varðað gæfuleið okkar
þjóðar allt til þessa dags.“ Fjöl-
breytni í trúarefnum væri meiri en
áður og sem kristið fólk ættum við
að gefa enn betur gaum að þeirri
kröfu sem kristni legði okkur á
herðar um umburðarlyndi, mis-
kunnsemi og kærleika. Fordómar
gegn öðrum trúarbrögðum væru
oft vísbending um vantrú eða ör-
yggisleysi.
Ekki einstakur atburður
í fyrndinni
Kristnitaka væri ekki einstakur
atburður í fyrndinni, heldur endur-
tekin með hverri nýrrí kynslóð.
„Þriðja árþúsundið stendur við dyr
og við stöndum á tæpustu nöf með
hik okkar og efa og hálfvolga skoð-
un. Margir efast um að guð sé til og
æ fleiri missa sjónar á tilgangi lífs-
ins. Já, vonin er á undanhaldi í
heiminum okkar og sýnin til hins
góða og fagra daprast. Sprengju-
dunurnar í Kosovo og kvalastunur
hinna þjáðu bræðra og systra eru
skelfíleg áminning. Afstaða okkar til
lífsins og náungans bergmálar í
senn í orðum Kains: Á ég að gæta
bróður míns og axlaypptingu
Pílatusar: Hvað er sannleikur?"