Morgunblaðið - 08.05.1999, Blaðsíða 16

16 LAUGARDAGUR 8. MAÍ 1999
MORGUNBLAÐIÐ
FRETTIR
KOSNINGAR
Frumsýn-
ing á Alfa
Romeo
NÝR Alfa Romeo 156 með nýrri
rafeindaskiptingu í stýri verður
frumsýndur helgina 8.-9. maí.
Þetta er fyrsti fjölskyldubíllinn í
heiminum sem býður upp á þessa
tækni og er hún nákvæmlega eins
og notuð er í Ferrari Formúla 1
kappakstursbílunum, segir í frétta-
tilkynningu.
Einnig segir: „Með einu hand-
taki er bíllinn síðan sjálfskiptur en
hefur þó alla kosti handskiptingar.
Ökumaður er u.þ.b. eina sekúndu
að skipta um gír í venjulegum bíl
en það tekur minna en 4/10 úr sek-
úndu að skipta með þessari skipt-
ingu. Staðalbúnaður er öllu meiri
en í öðrum Alfa, m.a. 16“ álfelgur,
loftkæling m/hitastýringu o.fl.“
Opið verður laugardag og sunnu-
dag frá kl. 13-17 hjá Istraktor,
Smiðsbúð 2 í Garðabæ.
---------------
Álftadrápið í Þykkvabæ
Málið fellt
niður vegna
ónógra, sannana
KÆRUMÁL, sem varðar dráp á
álftum í Þykkvabænum í október í
haust og verið hefur til rannsóknar
hjá sýslumanninum á Hvolsvelli í
vetur, hefur verið fellt niður.
Fuglavemdarfélag Islands
kærði verknaðinn eftir að ábending
barst frá vitni í Þykkvabæ um að
fimm menn hefðu skotið 30-40 álft-
ir á túni í Þykkvabæ.
Þrátt fyrir leit lögreglunnar á
Hvolsvelli fannst ekkert álftarhræ
og ennfremur neituðu hinir grun-
uðu að hafa veitt fuglana, auk þess
sem vitnum bar ekki saman um
málsatvik.
Hjá sýslumannsembættinu á
Hvolsvelli fengust þær upplýsingar
að ekki hefði verið grundvöUur fyr-
ir áframhaldandi rannsókn þar
sem ekki hefðu verið næg sönnun-
argögn í málinu. Því hafi það verið
feUt niður með vísan til 112. gr.
laga um meðferð opinberra mála.
Þar segir m.a. að ef ákærandi telji
það sem fram sé komið ekki nægi-
legt eða líklegt til sakfeUis láti
hann við svo búið standa, en ella
láti hann máUð fyrir dóm samkv.
116. gr. sömu laga.
------♦♦♦
Alþj óðaflutningaverka-
mannasambandið
Launamál
Atlantsskipa
í skoðun
LAUNAMÁL skipverja á skipi
Atlantsskipa, sem sinnir frakt-
flutningum fyrir Varnarliðið, eru
til athugunar hjá íslenskum full-
trúa Alþjóðaflutningaverkamanna-
sambandsins, ITF, Borgþóri
Kjæmested.
Borgþór kveðst hafa ákveðnar
upplýsingar um launamálin og seg-
ist eiga eftir að kanna þau betur og
verði það gerst næstu daga. Hann
segir ljóst að þessi útgerð verði að
lúta sömu alþjóðlegu reglum og
aðrar sem gera út fraktskip til og
frá Islandi.
Ákvæði kosning-alaga
um úthlutun þingsæta
1. tafla: Þina-sæti oa kiósendur á hvert sæti
Þinffsæti Kjörd. Jöfn. Sæti Kjós.
sæti sæti alls á sæti
Reykjavík 15 4 19 4335
Reykjanes 9 3 12 4558
Vesturland 4 1 5 1957
Vestfírðir 4 1 5 1140
Norðurland vestra 4 1 5 1369
Norðurland eystra 5 1 6 3170
Austurland 4 1 5 1730
Suðurland 5 1 6 2409
Samtals 50 13 63 3199

2. tafla: Skintina kiördæmissæta+iöfnunarsæta 1995
A B D G J V Alls
Reykjavík 2 2 7+1 2+1 1+1 1+1 15+4
Reykjanes 2 2 4+1 1 0+1 0+1 9+3
Vesturland 0+1 2 2 4+1
Vestfirðir 1 1 2 0+1 4+1
Norðurland vestra 2 1+1 1 4+1
Norðurland eystra 2 2 1 0+1 5+1
Austurland 2 1+1 1 4+1
Suðurland 0+1 2 2 1 5+1
Samtals 5+2 15 21+4 7+2 1+3 1+2 50+13
GILDANDI lög um
kosningar til Alþingis
eru frá árinu 1987 og
var þeim í fyrsta sinn
beitt við þingkosning-
amar þá um vorið.
Síðan hafa þau komið
við sögu í tvennum
kosningum, árin 1991
og 1995. Nú verða þau
notuð í fjórða og vænt-
anlega síðasta sinn þar
eð samþykkt hafa ver-
ið á Alþingi ný stjórn-
arskrárákvæði um
þingkosningar (sem
þarf að vísu að stað-
festa á næsta þingi).
Jafnframt hafa verið
kynnt drög að nýjum kosningalög-
um í samræmi við stjórnarskrár-
breytinguna. Greinarkomi þessu
er ekki ætlað að fjalla um nýju
kosningalögin heldur rifja upp
helstu atriði þeirra laga sem kosið
er eftir við kosningamar nú 8. maí
1999.
Kjördæmis- og
jöfnunarsæti
Þingsæti em alls 63 og skiptast í
kjördæmissæti og jöfnunarsæti.
(Hvorugt þessara heita er þó notað
í lagatextanum sjálfum.) Sætin
skiptast í kosningunum nú á milli
kjördæma og í þessa tvo hópa eins
og rakið er í 1. töflu.
Aftasti dálkurinn í 1. töflu sýnir
tölu kjósenda að baki hverju þing-
sæti í kosningunum nú. Eins og sjá
má em að meðaltali 3.199 kjósend-
ur að baki hverjum þingmanni á
landinu öllu. En á Vestfjörðum
deila 1.140 kjósendur með sér
þingmanni meðan 4.558 kjósendur
á Reykjanesi verða að láta sér
nægja einn þingmann. Vægi at-
kvæða er samkvæmt þessu ná-
kvæmlega fjórfalt meira þar sem
það er mest en þar sem það er
minnst. Nýju kosningalögunum er
ætlað að bæta úr þessu þannig að
þetta misvægi verði aldrei meira
en tveir á móti einum.
Úthlutun
kjördæmissæta
Kjördæmissætum er úthlutað
með svonefndri reglu stærstu leif-
ar. Hvemig það gerist verður best
lýst með dæmi. Lítum á fímm-
manna kjördæmi þar sem fjórir
listar eru í kjöri og hljóta atkvæði
sem hér segir:
X-Iisti Y-listi Z-listi Þ-Iisti AIls
2200 1500 1300 500 5500
Fyrst skal ákvarða kjördæmis-
tölu sem svo er nefnd í lögunum.
Er hún meðaltal atkvæða að baki
hverju þingsæti, þ.e.a.s. tala gildra
atkvæða deilt með heildai-þing-
sætatölu kjördæmisins. í dæminu
nemur því kjördæmistalan
5500/5=1100 atkvæðum.
Skorður eru settar við litlum
listum á eftirfarandi hátt. Reiknað-
ir eru 2/3-hlutar af kjördæmistölu
og eru það í þessu dæmi 733 at-
kvæði. Minnsti listinn er dæmdur
úr leik ef hann er undir þessari
tölu. Þetta verður Þ-listanum að
falli. Þá ber að reikna kjördæmis-
tölu að nýju að slepptum atkvæð-
um þessa lista. Hún verður þá
5000/5=1000. Nú á enn að reikna
2/3 og aðgæta hvort næst minnsti
listinn kunni að dæmast úr leik,
o.s.frv. I dæminu gerist það ekki.
Uthlutun fer þannig fram að
fyrst hlýtur sá listi sæti er fékk
flest atkvæði, eða X-listinn. At-
kvæðatala hans er síðan lækkuð
sem nemur kjördæmistölunni og
verða þá 1.200 atkvæði eftir. Þá á
Y-listinn flest atkvæði og hlýtur
því annað sætið. Að
því loknu verður at-
kvæðaleif hans 500 at-
kvæði. Er þá komið að
Z-listanum að hljóta
þriðja sætið og á hann
þá atkvæðaleif upp á
300 atkvæði. Síðasta
kjördæmissætið, það
fjórða, fellur aftur til
X-listans út á 1.200 at-
kvæði og eftir verða
200 atkvæði. Þetta er
dregið saman hér á
eftir þar sem sýnd er
atkvæðatala að lokinni
hverri úthlutun og
endanlegar atkvæða-
leifar:
X-listi Y-listi Z-Iisti
Atkv. 2200 1500 1300
Fyrsta leif 1200 500 300
Önnur leif 200
Röð sæta 1. og 4. 2. 3.
Atkv. leif 200 500 300
Þetta talnadæmi miðast, eins og
áður segir, við fimm-manna kjör-
dæmi, en þar eru kjördæmissætin
fjögur. Úthlutun kjördæmissæt-
anna er því hér með lokið í þessu
kjördæmi, en síðan á eftir að út-
hluta einu jöfnunarsæti.
Kjördæmissætin eru 50 alls. I
kosningunum 1995 skiptust þau
milli þingflokkanna eins og fram
kemur í tölunum framan við plús-
inn í 2. töflu.
Skipting
jöfnunarsæta
Þegar úthlutun kjördæmissæt-
anna er lokið eru eftir 13 þingsæti,
jöfnunarsætin. Þeim er skipt á
milli flokkanna þannig að samræmi
verði milli heildarþingsætatölu
þeirra og fylgis á öllu landinu. Hér
koma þó einungis til álita þeir
flokkar sem hafa þegar hlotið
a.m.k. einn kjördæmiskjörinn
mann. Þannig hlaut Flokkur
mannsins um 1,8% atkvæða í kosn-
ingunum 1991 og hefði þannig haft
atkvæðastyrk fyrir einu þingsæti
en átti ekki tilkall til þess þar eð
hann náði hvergi kjördæmiskjöri.
Skipting jöfnunarsæta fer eftir
svokallaðri d’Hondts-reglu, þeirri
sömu og notuð er við úthlutun sæta
í sveitarstjómarkosningum.
Ekki er víst að jöfnunarsætin
nægi til að tryggja fullan jöfnuð á
milli flokkanna, þar sem flokkur
gæti þegar hafa fengið fleiri kjör-
dæmiskjöma menn en landsfylgi
hans gefur tilefni til. Flokkajöfnuð-
urinn hefur þó náðst í tíð gildandi
kosningalaga, enda var jöfnunar-
sætunum fjölgað í þessu skyni þeg-
ar lögin vom sett og fleiri ráðstaf-
anir gerðar í lögunum til þess að
svo mætti verða. Enda var það að-
almarkmið breytinganna sem tóku
gildi 1987 að ná þessum flokkajöfn-
uði. I kosningum 1995 skiptust
jöfnunarsætin á milli flokkanna
eins og fram kemur í neðstu línu 2.
töflu, aftan við plúsinn. Þar sést að
Framsóknarflokkurinn fékk ekki
jöfnunarsæti, enda hafði hann þeg-
ar náð fullri tölu þingsæta sinna við
kjördæmisúthlutunina.
Útdeiling
jöfnunarsæta
Að lokum þarf að koma jöfnun-
arsætunum 13 til einstakra fram-
boðslista. Er það ekki auðvelt verk
svo öllum líki. Einfaldast mætti
virðast að líta á þær atkvæðaleifar,
sem nú em eftir, og halda áfram
úthlutun á grandvelli þeirra. í
ímyndaða kjördæminu, sem haft
var til viðmiðunar, hefur Y-listinn
stærstu atkvæðaleif. Ef það er
Allt frá alþingiskosn-
ingum 1987 hafa
ákveðnar reikniaðferðir
gilt við útreikning
þingsæta til stjórn-
málaflokkanna. Höf-
undur þeirra er Þorkell
Helgason, sem skýrir
þær hér, en þær
munu nú verða notaðar
síðasta sinni, þar sem
kjördæmaskipan hefur
verið breytt.
stærsta atkvæðaleif á landinu öllu
færi samkvæmt þessu fyrsta jöfn-
unarsætið til hans svo framarlega
sem flokkur hans ætti rétt á jöfn-
unarsætum. Úthlutun á þessum
nótum er þó ekki sanngjörn vegna
mismunandi stærðar kjördæma.
Oll fyrstu jöfnunarsætin gengju út
í Reykjavík og á Reykjanesi og
gæti þá reynst erfitt að koma síð-
ustu jöfnunarmönnum fyrir á
landsbyggðinni.
Samkvæmt kosningalögunum er
því mælikvarðinn á stöðu manna
ekki sjálf atkvæðaleifin heldur
hlutfall hennar af kjördæmistöl-
unni. Þannig er t.d. styrkur 2.
manns á Y-listanum mældur sem
500/1000=50%. Flokksbróðir hans,
sem á hærri atkvæðaleif, eða t.d.
1.000 atkvæði, í öðm kjördæmi þar
sem kjördæmistala er 2.500, er þá
lægra settur þar sem hlutfall hans
er einungis 40%.
Að fengnum þessum mælikvarða
á stöðu manna mætti ætla að nú
væri unnt að ganga á röðina og út-
hluta eftir hlutfalli atkvæðaleifa af
kjördæmistölu. Svo er þó ekki al-
farið gert þar sem sérstakri
áfangaskiptingu í úthlutuninni er
ætlað að tryggja enn frekar sam-
ræmi í úthlutun í stómm jafnt sem
fámennum kjördæmum. Að auki
koma ákvæði um sérstaka þrösk-
ulda. Hér er ekki tóm til að fara
nánar út í þessar úthlutunarreglur
enda era þær býsna flóknar.
Aftan við plúsana í 2. töflu er
sýnt hvernig jöfnunarsætin dreifð-
ust í kosningunum 1995. Athyglis-
vert er að enginn listi fékk fleiri en
eitt jöfnunarsæti í einu og sama
kjördæminu. Þetta er þó ekki sjálf-
gefið. Sami listinn gæti fengið fleiri
en eitt slíkt sæti í Reykjavík eða á
Reykjanesi.
Hvers vegna fara mörg þingsæti
á flakk eftir hverjar nýjar tölur?
Eins og allir vita sem fylgst hafa
með talningu í liðnum kosningum
valda nýjar tölur í einu kjördæmi
því einatt að fjöldi þingsæta færist
til. Og þessi tilfærsla getur allt eins
teygt sig til annarra kjördæma en
þess sem tölumar era frá. Þetta er
haft til marks um það hvað kosn-
ingalögin séu flóldn. Því er ekki úr
vegi að huga að því að lokum
hvemig þetta getur gerst.
Segjum að nýjar tölur í kjör-
dæmi A hafí leitt til þess að X-list-
inn hafí misst mann til Y-listans í
sama kjördæmi. Ekki er þó víst að
heildarskipting þingsætanna á
landinu öllu breytist við þessar
nýju tölur. Gerist það ekki er það
ljóst að X-listinn þarf að fá mann-
inn bættan í öðra kjördæmi og Y-
listinn jafnframt að skila manni
annars staðar. Gerist þetta tvennt í
sama kjördæminu er málið leyst.
En sjaldnast stendur þannig á að
víxlunin gangi svo einfaldlega upp.
Því getur X-listinn náð til sín sæti í
kjördæmi B frá þriðja listanum, Z-
lista, en Y-listinn skilað manni í
enn öðra kjördæmi C til fjórða
flokksins, Þ-Iista, o.s.frv. Og þar
með lengist í að endar nái saman á
ný. Það gefur því augaleið að það
getur hæglega gerst að breyting í
einu kjördæmi dragi slíka dilka á
eftir sér í öllum kjördæmunum
átta.
Þetta er því miður óhjákvæmi-
legt og ræðst af því að tala jöfnun-
arsæta hvers kjördæmis er fastá-
kveðin. Þannig verður sama upp á
teningnum í nýju kosningalögun-
um, enda þótt tilfæringamar verði
þar væntanlega heldur minni en í
gildandi lögum. En í meginatriðum
mun þetta þingmannaflakk, sem
mörgum þykir eitt helsta skemmti-
atriðið á kosninganótt, þó halda
áfram!
Höfundur er stærðfræðingur og
var reikniráðgjafi við undirbúning
gildandi kosningainga.
Þorkell
Helgason