Morgunblaðið - 08.05.1999, Blaðsíða 56

,56 LAUGARDAGUR 8. MAÍ 1999
MINNINGAR
MORGUNBLAÐIÐ
GUÐMUNDA F.
BJÖRNSDÓTTIR
+ Guðmunda F.
Björnsdóttir,
Fornasandi 1,
Hellu, var fædd að
Rauðnefsstöðum á
Rangárvöllum 4.
ágúst 1912. Hún
andaðist á Sjúkra-
húsi Suðurlands 27.
apnl siðastliðinn.
Foreldrar hennar
voru Bjöm Guð-
mundsson, f. 17. júlí
-> 1887, d. 14. mars
1973, og Elín Hjart-
ardóttir, f. 7. júlí
1886, d. 14. mars
1955. Systkini Guð-
mundu em Guð-
björg Svafa, f. 22.
febrúar 1911, dvel-
ur á Selfossi; Sigríð-
ur, f. 18. mars 1920,
d. 15. júlí 1964.
Uppeldisbróðir,
Ólafur Þorkelsson,
f. 7. ágúst 1918, bú-
settur í Reykjavík.
títför Guðmundu
fer fram frá Hlíðar-
endakirkju í Fljóts-
hlíð í dag og hefst
athöfnin klukkan
11.
í dag verður til moldar borin
kæra móðursystir mín Guðmunda
Bjömsdóttir frá Rauðnefsstöðum.
Hún verður jarðsett við hlið Sigríð-
ar systur sinnar sem lést 1964. Það
er vor í lofti, birta og ylur
framundan, gróður að lifna, far-
fuglamir sem óðast að koma með
tilheyrandi söng og lífi á komandi
sumri. Eg segi þetta vegna þess að
hún var mikill náttúmunnandi. Þá
dregur skyndilega fyrir sól, í bili að
minnsta kosti. Hún Munda lést eft-
ir nokkurra daga sjúkrahúsvist.
Ekki óraði mann fyrir þessu svona
fljótt, hún var að vísu orðin vem-
lega lasin á sumardaginn fyrsta. Þá
hitti ég hana um kvöldið, hún lét
ekki mikið yfir þessu heilsufari,
þetta væri bara eitthvað tímabund-
ið eins og stundum áður, „þetta
lagast“ sagði hún. Nú síðustu árin
hefur hún átt við veikindi að stríða,
en hafði oftast betur. Hún var
ávallt svo afar hress og meðvituð
_ um nánast alla hluti, þótt aldurinn
væri orðinn nokkuð hár. Munda
talaði sjaldan eða aldrei um sín
veikindi, en ég held í raun og vera
að hún hafi þjáðst meira en hún lét
uppi. Hún bar sig afar vel og þetta
hefur villt um fyrir fólki.
Nú þegar þetta er búið í þessari
jarðvist er margs að minnast, á
þeim 50 ámm sem maður hefur átt
með henni. Hún lét sér frekar annt
um velferð annarra en sjálfrar sín.
Þegar móðir mín lést árið 1964
gekk Munda mér og okkur al-
systkinunum eiginlega í móður-
stað. Þannig höfum við alltaf htið á
hana, enda finnst bömum okkar að
hún væri sem sín eigin amma og nú
- síðar kallaði elsta bamabam mitt
hana Mundu langömmu. Hún var
fjarskalega bamgóð og það er stór
hópurinn sem hún gaf gjafir við öll
tækifæri svo sem á jólum, afmæl-
um o.s.frv. Guðmunda var greind
kona, heilsteypt og hreinlynd. Mér
finnst hún hafa farið hljóðlega
gegnum lífið og samt hafði hún
ákveðnar skoðanir á flestum hlut-
um nánast milli himins og jarðar.
Hún var fljót að átta sig á aðstæð-
um og mynda sér skoðanir strax.
Félagslynd var hún og vinsæl af
öllum sem hún umgekkst, enda átti
hún fjöldann allan af vinum og
vandamönnum sem heimsóttu hana
reglulega og þá mátti enginn fara
án þess að fá eitthvað matarkyns,
annað var ótækt. Mig langar að-
eins að nefna ferðalag sem við fór-
um með henni á áttræðisafmæli
sínu. Þá var farið héðan yfir há-
lendið í Eyjafjörð og um Norður-
og Austurland. Hún hafði aldrei
farið á þessar slóðir fyrr en samt
gat hún frætt okkur um eitthvað
markvert í flestum sveitum og bæj-
um, þá ýmist um búsetu skálda,
fræðimanna og landnámsmanna
svo eitthvað sé nefnt. Mimda unni
söng og tónlist mjög, hún spilaði
sjálf á orgelið sitt af og til fram á
síðasta dag. Einnig söng hún um
árabil í kirkjukór Hlíðarendakirkju
og víðar. Guðmunda tók nútíman-
um sem sjálfsögðum hlut, hún
gerði sér fullkomlega grein fyrir
breyttri veröld frá því að hún var
ung. Aðeins verð ég að minnast á
blómin hennar, það var sama hvar
hún bjó, alltaf var ógrynni af blóm-
um í kringum hana sem hún um-
gekkst með mikilli natni og árang-
urinn var eftir því. Lengst af bjó
hún einsömul í húsinu sínu að
Fomasandi 1 hér á Hellu. Hún lét
byggja það fyrir sig og flutti í það
árið 1976. Áður bjó hún í sambýli
við Öm systurson sinn og hans
fjölskyldu að Freyvangi 20, og átti
hún þar séríbúð. Þar á undan átti
Munda heima á Hlíðarenda í 21 ár,
var þar bústýra hjá afa mínum
Helga Erlendssyni þar til hann lést
árið 1967. Ég og systkini mín, sem
áður vom nefnd, vomm hjá þeim
meira og minna allan þennan tíma,
þó með nokkmm hléum. Ég átti
lögheimili hjá þeim síðustu ár
þeirra að Hlíðarenda. Ég veit fyrir
víst að oft höfðu þau áhyggjur af
okkur, einkanlega á ungUngsárum
BJÖRN
BJARNASON
+ Bjöm Bjarna-
son, Sæbóli í
Hafnarfirði, fæddist
í Hítardal, Hraun-
hreppi, 8. septem-
ber 1907. Hann and-
aðist að Sólvangi í
Hafnarfirði aðfara-
nótt l. maí síðastlið-
ins. Útförin hefur
farið fram í kyrrþey
að ósk hins látna.
Elsku afi.
f Nú kveð ég þig en ég
veit að þú ert kominn á
góðan stað við hlið
ömmu. Þú varst alltaf svo góður við
alla og sérstaklega við okkur syst-
urnar. Ég man allar góðu stundirn-
ar á Sæbóli þar sem þú og amma
tókuð á móti mér með hlýju. Garð-
urinn þinn var einstakur og iðulega
fy'órst þú með mér út í garð og sýnd-
ir mér nýjar plöntur
eða blóm. Gott var þitt
yndi og eftir að þú
fórst upp á Sólvang
varst þú alltaf að bíða
eftir sumrinu svo þú
kæmist heim í garðinn.
Ég man alltaf þegar þú
kenndir mér að tefla.
Það em góðar minn-
ingar um okkar sam-
vistir og þú kenndir
mér þolinmóður og
með hlýju. Stundum
leyfðir þú mér að vinna
og þá var ég að springa
af gleði og hljóp til
ömmu með fréttimar.
Elsku afi, þú varst svo góður við
mig og stoltur þegar ég varð stúd-
ent. „Takk fyrir hjálpina og guð
geymi þig.“
Þín
Bryndís.
okkar. Munda og Helgi vom okkur
sem foreldrar, slík var umhyggjan.
Fyrir þetta viljum við systkinin
þakka ástsamlega þótt seint sé, og
fyrir mér fennir seint í sporin
þeirra. Að leiðarlokum bið ég Guð
að blessa minningu frænku minn-
ar.
Margs er að minnast,
margt er hér að þakka.
Guði sé lof fyrir liðna tíð.
Margs er að minnast,
margs er að sakna.
Guð þerri tregatárin stríð.
Far þú í friði,
friður Guðs þig blessi,
hafðu þökk fyrir allt og allt
Gekkst þú með Guði,
Guð þér nú fylgi,
hans dýrðarhnoss þú hljóta skalt.
(V. Briem.)
Hjörtur Guðjónsson.
Þegar maður kemst á efri ár
fækkar stöðugt vinum okkar og
samferðafólki, en þótt vinur hverfi
úr hópnum lifir minningin í huga
manns og bregður birtu yfír geng-
in spor og lýsir fram á veginn, sem
ófarinn er.
Þetta kemur mér í huga er ég
minnist vinkonu minnar, Guð-
mundu Bjömsdóttur frá Rauðnefs-
stöðum, sem lögð verður til hinstu
hvfldar að Hlíðarenda í Fljótshlíð í
dag.
Hún var dóttir merkishjónanna
Elínar Hjartardóttur og Björns
Guðmundssonar, er lengi bjuggu á
Rauðnefsstöðum á Rangárvöllum.
Heimilið á Rauðnefsstöðum var
orðlagt rausnar- og menningar-
heimili enda vom bæði hjónin
mjög vel gefin og menntuð. Má
segja að faðir hennar Björn hafi
verið sérstakur fræðaþulur sem
bjó yfir miklum fróðleik um sögu
lands og þjóðar og kunni manna
best að segja frá.
Guðmunda erfði þessa eiginleika
frá foreldmm sínum. Hún var
margfróð, kunni vel að tjá hugsanir
sínar, bjó yfir einstakri frásagnar-
gáfu og var mikill „húmoristi".
Mikill vinskapur var milli hjón-
anna á Rauðnefsstöðum og for-
eldra minna og var það fóst venja,
að þau heimsóttu hvort annað til
skiptis á hveijum vetri. Man ég vel
sem strákur, samræður Bjöms og
pabba, sem stóðu oft langt fram á
nótt eftir að öll ljós vom slökkt, en
ekki var langt milli rúma. Fræddist
ég þá um ýmsa hluti, sem ég man
enn þann dag í dag.
Tengsl vora því mikil milli fjöl-
skyldnanna á Rauðnefsstöðum og
HUðarenda og síðar kvæntist bróð-
ir minn Guðjón, Sigríði, yngstu
systurinni á Rauðnefsstöðum.
Hófu þau búskap sinn á Hlíðar-
enda, en fluttust síðan að Rauðu-
skriðum, þar sem Guðjón reisti ný-
býli á landi Hlíðarenda, en fluttist
eftir Heklugosið 1947 vestur í
Borgarfjörð. Þau áttu saman fjög-
ur efnileg börn, sem öll em á lífi.
Leiðir þeirra hjóna skildu síðar.
Faðir minn Helgi hóf búrekstur
á Hlíðarenda 1913. Sama árið og
hann kvæntist móður minni Krist-
ínu. Hún andaðist 1942.
Var þá erfitt um vik fyrir pabba
að halda búskap áfram, svo að Guð-
jón bróðir minn var fyrir búi á
Hlíðarenda í nokkur ár, eins og áð-
ur segir. En 1947 hóf Helgi aftur
búskap að Hlíðarenda og fékk Guð-
mundu Bjömsdóttur sér til full-
tingis. Er skemmst frá því að segja
að hún bjó með honum þar til hann
lést 1967 eða í tuttugu ár.
Hlíðarendi er staður sem margir
sækja heim. Margir innlendir og
erlendir ferðamenn koma til að sjá
þennan fræga sögustað. Þá er
kirkja á staðnum og því oft einnig
gestkvæmt vegna þess og fjöl-
margra vina og kunningja frá fýrri
tíð sem gjaman komu við og nutu
gestrisni Mundu og Helga. Heimil-
ishald var því oft erilsamt en þau
Munda, sem Guðmunda var oftast
kölluð, sameinuðust um að veita
sem bestar viðtökur öllum þeim,
sem þangað komu. Dáðist ég oft að
Mundu fyrir dugnað og hversu
miklu hún fékk áorkað þó að heils-
an væri ekki alltaf sterk og pabbi
mikið farinn að heilsu síðustu árin.
Það má með sanni segja að þau
stóðu fast saman þangað til yfir
lauk, og pabbi lést. Eftir fráfall
pabba fluttist Guðmunda að Hellu
á Rangárvöllum og bjó þar til síð-
ustu stundar.
Guðmunda missti systur sína
Sigríði á góðum aldri 1964. Böm
Sigríðar vom þá á unglingsaldri og
missir þeirra mikill. Tengsl bama
Sigríðar við Mundu vom mjög náin
og ríkur kærleikur milli þeirra, allt
að leiðarlokum. Böm Sigríðar
hjálpuðu líka afa sínum á Hlíðar-
enda og Mundu við búskapinn síð-
ustu árin sem þau bjuggu þar.
Við Sirrí og bömin okkar voram
á Hlíðarenda öllum þeim stundum
sem tækifæri gafst og byggðum
þar sumarhús, þar sem við dvöld-
um um lengri og skemmri tíma á
sumrin enda Már sonur okkar hjá
afa sínum og Mundu í mörg sumur
á æskuámm sínum. Við þökkum
Mundu allar samverastundimar á
Hlíðarenda og vináttu og tryggð á
liðnum ámm og þá hjartahlýju sem
hún ætíð sýndi okkur. Við fjöl-
skyldan vottum frændfólki Mundu
samúð og hluttekningu við fráfall
hennar og biðjum því Guðs bless-
unar.
Gunnar Helgasson.
í dag er til moldar borin Guð-
munda Bjömsdóttir eða Munda
eins og hún var kölluð, og langar
mig að minnast hennar í örfáum
orðum. Ég kynntist Mundu fyrst
þegar ég kom tíu ára gamall, móð-
urlaus í fóstur á Rauðnefsstaði sem
var æskuheimili hennar og var þá
Munda fimmtán ára gömul. Mér
leið vel á heimili hennar og mynd-
aðist vinskapur sem hélst alla tíð.
Munda var dugnaðarkona, hjálp-
söm, létt í skapi, hafði yndi af tón-
list og oft settist hún við orgelið og
spilaði og söng þegar gestir komu í
heimsókn. Oft var mikill gesta-
gangur í litla húsinu hennar á
Hellu sem var hlýlegt og faflegt,
hún hafði sérstaklega gaman af
blómum og blómarækt og bar
heimili hennar þess merki. Þegar
ég kynnti Mundu fyrir konunni
minni tók Munda henni vel og náðu
þær strax vel saman. Oft fóram við
hjónin með henni í stuttar ferðir,
meðal annars upp að Rauðnefs-
stöðum. Munda var skemmtilegur
ferðafélagi, fróð um landið og
höfðum við mikla ánægju af þess-
um ferðum og alltaf var Munda
jafn þakklát fyrir sama hversu
stutt var farið. Þessar ferðir hefðu
mátt vera fleiri síðustu ár en heils-
an hennar Mundu var farin að
gefa sig. Við hjónin minnumst all-
ar heimsóknanna til þín með hlýju
og þakklæti og þykir okkur sér-
staklega vænt um að hafa verið
með þér síðustu helgina sem þú
áttir heima, því að fimm dögum
seinna varstu flutt á sjúkrahúsið á
Selfossi þar sem þú áttir ekki aft-
urkvæmt og lést nokkram dögum
síðar.
Elsku Munda við hjónin þökkum
þér fyrir góðar stundir og allan
þann hlýhug sem þú sýndir okkur.
Blessuð sé minning þín.
Lýs, milda ljós, í gegnum þennan geim,
mig glepur sýn,
því nú er nótt, og harla langt er heim.
0, hjálpin mín,
styð þú minn fót; þótt fetin nái skammt,
ég feginn verð, ef áfram miðar samt.
(Þýð. M. Joch.)
Ólafur Þorkelsson.
Bernskuminningar mínar era frá
Hlíðarenda í Fljótshlíð. Ég fór sex
ára gamall í sveit til Helga afa og
Mundu. Næstu sjö sumur dvaldi ég
hjá þeim og aðstoðaði þau við bú-
skapinn og hin ýmsu sveitastörf.
Þetta var framandi heimur fyrir
mig borgarbamið, en Munda og afi
tóku mér opnum örmum.
Munda fæddist á Rauðnefsstöð-
um 3. ágúst 1912 undir Heklurót-
um og ólst þar upp. Við Heklugosið
1947 fór bærinn í eyði vegna ösku-
falls. Hún flutti þá að Hlíðarenda
til að aðstoða Helga afa minn við
heimilið og búskapinn, en hann
missti Kristínu eiginkonu sína
fimm ámm áður.
Munda hélt mflrið upp á sinn
uppvaxtarstað, enda óvíða fegurra.
Eg minnist þess sérstaklega þegar
hún seinna fór með okkur afa að
líta á heimaslóðir sínar. Hún
greindi okkur frá öllum kennileit-
um og staðháttum og lýsti með
myndrænum hætti hvemig lífið
gekk fyrir sig á Rauðnefsstöðum,
þegar hún var ung stúlka. Þetta'
var ógleymanleg ferð, því Munda
gaf mér innsýn í bemsku sína og
hugarheim.
Munda og afi vom samhent við
búskapinn og Munda var myndar-
leg húsmóðir. Saman gengum við
til mjalta alla daga, kvölds og
morgna. Munda mjólkaði sínar
fjórar kýr og við afi hinar. Eftir á
að hyggja vom þetta yndislegir
tímar og afar eftirminnilegir.
Munda kenndi mér, hvemig átti að
fara að dýranum og þar var tillit-
semin mikilvægust. Kýmar, hest-
amir, kindumar, hænumar að
ógleymdum Sámi og kisu vom öll
vinir okkar. Munda kenndi mér
einnig að umgangast náttúmna í
fallegustu sveit sem til er, í Fljóts-
hlíðinni. Það má með sanni segja
að Munda hafi verið með græna
fingur, því blómin hennar vom
mörg og falleg svo af bar. Þau vom
í öllum gluggum og vom stolt
hennar. Hún lét ekki þar við sitja,
heldur ræktaði einnig skógarplönt-
ur af græðlingum í skógarreit for-
eldra minna. Þetta var hennar
framlag til þess að skapa betra og
lífrænna líf.
Munda og afi settu mig einnig í
hlutverk leiðsögumanns á þessum
merka sögustað landsins, Hlíðar-
enda í Fljótshlíð. Þau kenndu mér
að bera virðingu fyrir staðnum og
gera gestum grein fyrir stórkost-
legri sögu hans, enda er mér minn-
isstætt sem ungum dreng að hafa
frætt marga ferðamenn um Gunn-
ar á Hlíðarenda. Þetta var ánægju-
legt og gefandi starf.
Allir dagar í sveitinni vom langir
dagar. Það var farið snemma á fæt-
ur og nóg að gera allan daginn. En
á kvöldin var sest niður eftir eril
dagsins og spáð í lífsgátuna. Þá
vom einnig sagðar lífsreynslusög-
ur. Afi sagði söguna þegar óarga-
dýrið réðst á hann um niðdimma
nótt um hávetur á söndunum við
Markarfljót, og hvemig hann
komst undan við illan leik, sár og
rifinn heim að Hlíðarenda. Við
Munda hlustuðum á. Mörg kvöldin
era ógleymanleg ungum dreng
sem drakk í sig sögur og fróðleik
þeirra sem eldri og reyndari vom.
Munda var mikill persónuleiki
og gat slegið á létta strengi og átti
það til að vera smá stríðin. Hún var
mér alltaf ljúf og góð og reyndist
mér sérstaklega vel. Hún og Helgi
afi vom mjög samhent allar götur
þar til hann andaðist 1967. Þá brá
hún búi og flutti að Hellu.
I huga mínum er Munda órjúf-
anlegur hluti tflvera minnar. Ég
minnist hennar með virðingu og
kæra þakklæti fyrir allt. Megi al-
góður Guð blessa hana og vernda.
Már Gunnarsson.
Hver minning dýrmæt perla að liðnum
lífsins degi,
hin ljúfu og góðu kynni af alhug þakka hér.
Þinn kærleikur í verki var gjöf, sem gleymist
eigi,
og gæfa var það öllum, er fengu að kynnast
þér.
(Ingibj. Sig.)
Við kveðjustund minnar kæra
frænku, hennar Mundu, rifjast upp
minningar er ég og fjölskylda mín
heimsóttum hana að Hlíðarenda í
Fljótshlíð þar sem Gunnar og Hall-
gerður bjuggu forðum. Eins og all-
ir muna neitaði Hallgerður Gunn-
ari um hár úr höfði sínu en það var
hárið sem þær áttu sameiginlegt
þessar tvær konur fyrir utan að