Morgunblaðið - 11.11.1999, Blaðsíða 12

12 FIMMTUDAGUR 11. NÓVEMBER 1999
MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
Lagaheimildir skorti fyrir
gjaldtöku Framleiðsluráðs
SAMKVÆMT nýgengnum dómi
Hæstaréttar í máli Framleiðsluráðs
landbúnaðarins gegn Þóri Fannari
Ólafssyni garðyrkjubónda, þar sem
stefndi er krafinn um greiðslu ým-
issa gjaida vegna framleiðslu á
garð- og gróðurhúsaafurðum fyrir
tímabilið 1. júní 1994 til 31. mars
1995, skortir lagaheimildir fyrir
sumum gjaldanna. Við útreikninga
á öðrum gjöldum komst Hæstirétt-
ur að þeirri niðurstöðu að ekki hefði
verið gætt réttra aðferða við út-
reikning álagningar gjalda. Talið er
að dómurinn hafi hugsanlega for-
dæmisgildi en nokkur hópur garð-
yrkjubænda hefur verið í sömu
sporum gagnvart Framleiðsluráði.
Steingrímur Þormóðsson hrl.,
verjandi Þórs Fannars, segir að
skjólstæðingur sinn og margir aðrir
bændur í hans sporum hafi verið óá-
nægðir með að þurfa að greiða gjöld
til Framleiðsluráðsins af sama
stofni og mjólkur- og kindakjöts-
framleiðendur, sem nytu í raun
samningsbundinnar niðurgreiðslu
fyrir sína framleiðslu. Gjöldin sem
um er að ræða eru búnaðarmála-
sjóðsgjald, bjargráðasjóðsgjald,
framleiðslugjald og neytenda- og
jöfnunargjald.
„Töluverður fjöldi þessara bænda
hefur ekki skilað skýrslum til
Framleiðsluráðsins og þá hefur ver-
ið áætlað á þá. Og þessi dómur
gengur út á það að það er ekki laga-
heimild fyrir þessari áætlun varð-
andi jöfnunargjöldin," segir Stein-
grímur.
Gjöldin teljast skattur
Varðandi hin gjöldin, svo sem
búnaðarmálasjóðs- og bjargráða-
sjóðsgjald, bendir Steingrímur á að
Framleiðsluráð hafi ekki reiknað út
gjaldstofninn til þeirra sem selji
beint á markað samkvæmt reglu-
gerð, eins og ráðinu hafi borið að
gera.
Þá er fallist á það í dómnum að
téð gjöld yrðu að teljast skattur þar
sem þau væru lögð á „tiltekna hópa
eða lögaðila samkvæmt einhliða
ákvörðun ríkisvaldsins án þess að
sérstakt endurgjald ætti að koma
fyrir“, eins og segir í aðfaraorðum
dómsins.
Steingrímur telur að dómur
Hæstaréttar geti haft nokkurt for-
dæmisgildi, enda sé um alvarlegt
mál að ræða. „Þessir bændur hafa
verið látnir greiða gjöld sem engin
lagastoð hefur verið fyrir.“
Blóð gefið hjá
Tryggingastofnun
Símtöl til Banda-
ríkjanna
Mínútan
lækkar
um 5
krónur
LANDSSÍMINN hefur lækk-
að verð á millilandasímtölum
vegna hagstæðari samninga
við erlend símafyrirtæki. Með-
allækkunin er um 11%, en
dagtaxti lækkar um allt að
23,6%.
Dagtaxti til Bandaríkjanna
lækkar töluvert, en hann var
áður 40 kr. mínútan en verður
nú 35 kr. Kvöldtaxti fer úr 34
kr. í 32 kr. Þá lækkar dagtaxti
til Danmerkur og Þýskalands í
30 kr. úr 33 kr. og kvöldtaxti
úr 28,50 kr. niður í 27 kr.
Dagtaxti til Bretlands lækkar
hins vegar minna, eða úr 33
kr. í 31 kr., á meðan kvöldtaxt-
inn verður sá sami og fyrir
Danmörku og Þýskaland. Sím-
töl til Frakklands lækka síðan
úr 38 kr. niður í 36 kr. að degi
til á meðan kvöldtaxtinn þar
helst óbreyttur.
Umtalsverð lækkun verður
á gjaldi símtala til Ástralíu og
Japans. Dagtaxtinn fyrir báða
staði var áður 73 kr. og kvöld-
taxtinn 63 kr. Eftir lækkunina
kostar hins vegar 58 kr. mín-
útan þegar hringt er til Astral-
íu að degi til og 52 kr. að
kvöldi. En gjaldið fyrir Japan
er 66 kr. mínútan á daginn og
60 kr. á kvöldin.
BLÓÐBANKINN heimsótti
Tryggingastofnun í gær til að
taka á móti blóðgjöfum starfs-
manna, en Blóðbankinn þarf
um 15.000 lítra á ári til að starf-
semin gangi eðlilega fyrir sig.
Blóðgjafír hafa bjargað ófá-
um mannslífum og meðal þeirra
sem geta þurft á þjónustu Blóð-
bankans að halda er fólk sem
lent hefur í slysum, þeir sem
fara í skurðaðgerðir og síðan
krabbameinssjúklingar í erfiðri
langtímameðferð svo dæmi séu
tekin.
Við þetta sama tækifæri fékk
Tryggingastofnun einnig
Hjartavernd í heimsókn og fór
stór hluti starfsmanna í blóð-
sykurs- og blóðfitumælingu.
Morgunblaðið/Sverrir
Spástefna
um búsetu í
dreifbýli
SPÁSTEFNA um atvinnu og bú-
setu í dreifbýli Austur-Skaftafells-
sýslu verður haldin á Hrollaugs-
stöðum í Suðursveit næstkomandi
laugardag. Atvinnu- og ferðamála-
nefnd Homafjarðar heldur
spástefnuna.
Spástefnan verður sett klukkan
13.30 og henni lýkur um 17.30.
Fjöldi fyrirlesara er með framlag
og í lok spástefnunnar verða al-
mennar umræður.
Þýðing tölvuforrits fyrir
málstola í athugun
NÁMSGAGNASTOFNUN segir í
athugun að þýða sænska forritið
Lexiu 3.0 og að ýmsar aðrar tölvu-
æfingar fyrir einstaklinga með
lesröskun (dyslexíu) nýtist einnig
þeim sem eru málstola.
Líkt og fram hefur komið í Morg-
unblaðinu má nota tölvuforrit til að
þjálfa málhæfni einstaklinga með
málstol. Málstol er truflun á hæfni
einstaklings til málnotkunar eða
málskilnings og getur t.a.m. verið
afleiðing heilablóðfalls. Myndir og
orð eru eina forritið sem þýtt hefur
verið á íslensku til þessara nota og
er forritið, sem kom út 1994, komið
nokkuð til ára sinna.
Hjá Sylvíu Guðmundsdóttur, rit-
stjóra hjá Námsgagnastofnun, feng-
ust þær upplýsingar að stofnunin
hafi ekki gefíð út önnur forrit sér-
staklega ætluð fólki með málstol.
Hún segir þýðingu Lexiu hins vegar
vera í athugun, málið hafi ekki
borist stofnuninni fyrr en í sumar.
Forritið Lexia 3.0 er mikið notað í
Svíþjóð fyrir nemendur með
málstol, sem og lesröskun, og er
forritið, sem á að hæfa öllum ald-
urshópum, samið með tilliti til lestr-
arferlis lesröskunar og þekkingar á
málstoli.
Kanna þarf kosti og
galla forritsins
„Við höfum verið að afla okkur upp-
Íýsinga frá þeim sem hafa verið að
þýða það bæði í Danmörku og Finn-
landi,“ segir Sylvía og kveður hafa
þurft að kanna kostnað við að þýða
og aðlaga forritið, en gera má ráð
fyrir að hann sé um þrjár milljónir
króna. Þá þurfi að athuga hversu
þjált forritið sé í þýðingu. „Það er
ýmislegt sem kemur upp. Sum af
þessum verkefnum byggjast á rími
og það þarf að kanna hversu mikil
vinna er að þýða og staðfæra svona
forrit.“
Sylvía minnir á að hlutverk
Námsgagnastofnunar sé fyrst og
fremst útgáfa kennsluforrita fyrir
grunnskólana og sé þó nokkuð um
útgáfu forrita fyrir nemendur með
lesröskun. Þau forrit byggjast á
myndum og orðum og eru ætluð til
málþjálfunar og eflingar málþroska.
Sylvía nefnir sem dæmi forritin
ABC123, Frá A-Ö, Orðamyndir og
Tölvulóttó og segir hún án efa ýmis
þessara forrita geta nýst mörgum
málstola einstaklingum. „Mörg
þeirra nýtast til málörvunar, en það
vantar náttúrlega forrit fyrir þetta
fólk,“ segir hún.
Kennsluforritin
ætluð börnum
Þóra Sæunn Ulfsdóttir, talmeina-
fræðingur hjá Sjúkrahúsi Reykja-
víkur, kannast við nokkur þessara
málörvandi forrita, en segir vanda-
málið við notkun þeirra fyrir mál-
stola vera það að þau séu miðuð við
böm, t.a.m. hvað myndmál varðar.
Þóra Sæunn segist þó e.t.v. ekki
hafa leitað nógu mikið eftir þessum
forritum. „Mér hefur hins vegar
fundist að flest forrit sem ég hef séð
hafi meira verið ætluð bömum,“
segir hún.
Meðalaldur einstaklinga með
málstol er 74 ára og segir Þóra Sæ-
unn fólk á þeim aldri ekki alltaf
vera reiðubúið eða fært um að nýta
sér tölvutæknina. Alltaf er þó eitt-
hvað um að yngra fólk verði mál-
stola og fær hún til meðferðar fólk
sem er á þrítugs- og fertugsaldri.
Þóra Sæunn segir fólk á þeim aldri
jafnan vera tilbúið að nota tölvufor-
rit, sem sé e.t.v. eini munur á með-
ferð yngri og eldri málstolssjúk-
linga.
Meðferðin verður engu að síður
að taka mið af hverjum sjúklingi
Ríkislögmaður
um bótakröfu
Kios Briggs
Telur rík-
ið ekki
bótaskylt
HANDTAKA Kios Briggs í
Sönderborg á Jótlandi síðast-
liðinn sunnudag, hefur engin
áhrif á afstöðu ríkislögmanns
til 27 milljóna króna skaða-
bótakröfu Briggs á hendur
ríkinu.
Ríkislögmaður var búinn að
taka afstöðu til bótakröfunnar
og hafna henni löngu áður en
Briggs var handtekinn með
tæplega 800 e-töflur í fóram
sínum og settur í þriggja
vikna gæsluvarðhald í Sönd-
erborg. Lögreglan í Sönder-
borg handtók einnig tuttugu
og tveggja ára ára gamla ís-
lenska stúlku sama dag, sem
búsett er í Danmörku og var
hún úrskurðuð í gæsluvarð-
hald til 26. nóvember.
Að sögn Skarphéðins Þór-
issonar ríkislögmanns er ríkið
ekki bótaskylt gagnvart
Briggs og byggir hann þá af-
stöðu sína á túlkun laga um
meðferð opinberra mála.
I 175. gr. laga um meðferð
opinberra mála, sem ríkislög-
maður segist byggja túlkun
sína á, segir m.a. að fella
megi niður bætur eða lækka
þær, hafi sakborningur vald-
ið eða stuðlað að þeim að-
gerðum sem hann reisir
kröfu sína á.
Greinargerð í
næstu viku
Greinargerð ríkislög-
manns er í vinnslu hjá emb-
ættinu og verður lögð fram
með ítarlegum rökstuðningi í
næstu viku.
Briggs, sem tekinn var í
Leifsstöð með 2.031 e-töflu í
fórum sínum sat í gæslu-
varðhaldi í tæpa níu mánuði
hérlendis frá septemberbyrj-
un 1998 til síðari hluta maí-
mánaðar 1999 og var að auki
í farbanni í hálfan annan
mánuð.
Frá 11. mars til 16. júlí á
þessu ári féllu alls fjórir
dómar í máli hans í héraðs-
dómi og í Hæstarétti, einn
sjö ára fangelsisdómur í hér-
aði, einn ómerkingardómur í
Hæstarétti og tveir sýknu-
dómar hvor á sínu dómsstigi.
fyrir sig. En sumir era það illa á
sig komnir að þeir hafa lítinn mál-
skilning meðan aðrir eru full-
talandi, en eiga e.t.v. í erfiðleikum
með orð. Þóra Sæunn notar forritið
Myndir og orð og segir hún það
einfalt í notkun, en möguleikar
þess séu fullreyndir eftir nokkur
meðferðarskipti. Málstola einstak-
lingar þurfa hins vegar oft á vera-
legri þjálfun að halda til að árang-
ur náist og gegnir þá forritið tak-
mörkuðu hlutverki.
Verkefni era því einnig unnin í
Word og hefur Þóra Sæunn hug á
að nýta sér möguleika stafrænnar
myndavélar og tölvutækni til verk-
efnagerðar. Tengja má myndir,
hugsanlega úr umhverfi og vinnu-
stað sjúklingsins, lestri, skrift og
málskilningi.
Þóra Sæunn hefur áhuga á að sjá
Lexiu þýdda á íslensku og telur hún
að forritið muni reynast málstola
einstaklingum mikill akkur. Hún
kveðst þó skilja viðhorf Náms-
gagnastofnunar sem einnig þurfi að
velta fyrii- sér hverjir fjárfesti í for-
ritinu, enda fjárframlög grannskóla
takmörkuð.