Morgunblaðið - 11.11.1999, Blaðsíða 4

4 FIMMTUDAGUR 11. NÓVEMBER 1999
MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
Krefjast formlegs mats á umhverfísáhrifum Fljótsdalsvirkjunar
Vonast eftir á sjöunda tug
þúsunda undirskrifta
Sólveig
staðgeng-
ill í'imni
ráðherra
SÓLVEIG Pétursdóttir, dóms-
og kirkjumálaráðherra, var
staðgengill fímm ráðherra
Sjálfstæðisflokksins í vikunni
er þeir voru á þingi Norður-
landaráðs í Stokkhólmi.
Halldór Asgrímsson utanrík-
isráðheiTa gegnir venjulega
störfum forsætisráðherra í for-
föllum Davíðs Oddssonar en
þeir voru báðir erlendis og því
tók Sólveig við störfum forsæt-
isráðherra. Davíð Oddsson kom
heim til íslands í fyrrakvöld af
þingi Norðurlandaráðsins.
Samkvæmt upplýsingum frá
forsætisráðuneytinu þykir það
ekki óvenjulegt að einn ráð-
herra sinni svo mörgum ráðu-
neytum í fjarveru samstarfs:
ráðherra sinna í sama flokki. I
raun sé aðeins um formsatriði
að ræða þar sem nútímatækni
geri ráðherrum fært að sinna
ýmsum erindum þrátt fyrir
fjarveru.
Barnaefni
klukkan 7
að morgni
STÖÐ 2 hyggst auka barnaefni
um helgar og munu útsending-
ar framvegis hefjast klukkan 7
að morgni í stað kl. 9.
Að sögn Hilmars Sigurðsson-
ar, markaðsstjóra Islenska út-
varpsfélagsins, hefur verið tals-
verður þrýstingur frá foreldr-
um að hefja útsendingar fyrr á
morgnana. Með því að hefja út-
sendingar á laugardögum og
sunnudögum klukkan 7 bætast
við 16 tímar af barnaefni í
hverjum mánuði.
Nýir þættir eru væntanlegir
á skjáinn hjá Stöð 2, m.a. þátt-
ur sem nefnist „Rugrats". Er
um að ræða teiknimyndir þar
sem veröldin er séð með augum
barna.
GRASRÓTARHÓPURINN Um-
hverfísvinir hóf undirskriftasöfnun í
gær þar sem þess er kraflst að stjóm-
völd láti fara fram formlegt mat á
umhverfisáhrifum Fljótsdalsvirkjun-
ar. Söfnunin stendur næstu þrjár til
fjórar vikur en gert er ráð fyrir að
ljúka henni áður en heimild Fljóts-
dalsvirkjunar verðui- tekin iyrir á AI-
þingi, að sögn Jakobs Frímanns
Magnússonar, framkvæmdastjóra
undirskriftasöfnunarinnar.
Takmarkið er sett hátt, segir Jak-
ob Frímann og standa vonir til þess
að á sjöunda tug þúsunda undir-
skrifta safnist. Þar með yrði fjöl-
mennasta undirskriftasöfnun í sögu
þjóðarinnar slegin út, en tæplega 56
þúsund manns skráðu nafn sitt á
lista undirskiftasöfnunarinnar Varið
land í byrjun áttunda áratugarins.
Jakob Frímann kvaðst bjartsýnn
um árangurinn og sagði að viðbrögð-
in í gær hefðu verið mjög jákvæð.
Kynningarfundur var haldinn af til-
efninu í húsakynnum söfnunarinnar í
Síðumúla 34. Þar skýrðu nokkrir ein-
staklingar irá því hvers vegna þeir
stæðu að baki söfnuninni og hví þeir
teldu svo mikilvægt að látið yrði fara
fram formlegt mat á umhverfisáhrif-
um Fljótsdalsvirkjunar.
Ólafur F. Magnússon, læknir og
borgarfulltnii Sjálfstæðisflokksins,
er talsmaður Umhverflsvina. Hann
sagðist vona að undirskriftasöfnunin
yrði svo árangursrík að stjómvöld
kæmust ekki hjá því að virða skoð-
anir almennings í þessu máli, en
skoðanakannanir hefðu þegar sýnt
hvert hugur hans stefndi. Hann
sagði að þjóðhagsleg rök, lýðræðis-
leg rök og tilflnningaleg rök bentu til
þess að það yrði að meta umhverfisá-
hrif framkvæmdarinnar.
Það næsta sem kemst
þjóðaratkvæðagreiðslu
Steingrímur Hermannsson, fyrr-
verandi forsætisráðherra og formað-
ur Umhverfisverndarsamtaka Is-
lands, kvaðst viss um að með því að
meta umhverfisáhrif framkvæmdar-
innar gætum við forðast að umhverf-
isslys myndi eiga sér stað. Til dæmis
hefði umhverfi Blönduvirkjunar ef-
laust hlotið mun minni skaða ef þar
hefði verið framkvæmt mat á um-
hverfisáhrifum á sínum tíma. Stein-
grímur kvaðst trúa því að íslenskir
stjórnmálamenn myndu líta til und-
irskriftasöfnunarinnar þegar þeir
tækju ákvörðun um Fljótsdalsvirkj-
un á þinginu. Hann sagðist telja und-
irskriftasöfnun það sem hvað mest
nálgaðist þjóðaratkvæðagreiðslu um
málið og jafnframt einu leiðina til að
sætta þjóðina.
Kristín Halldórsdóttir, fyrrver-
andi Alþingismaður, tók í sama
streng. Hún sagði að þjóðin væri að
biðja um að fá að segja álit sitt á
málinu og það skipti hana verulegu
máli að farið væri eftir lýðræðisleg-
um leikreglum. Stjórnvöld yrðu að
bregðast við ef þau fengju undir-
skriftir í tugþúsundatali þar sem
óskað væri eftir því að fram færi
formlegt mat á Fljótsdalsvirkjun.
Hægt að skrá sig í
gegnum síma og tölvu
Hákon Aðalsteinsson, hreppstjóri
Fljótsdalshrepps, og Þóra Guð-
mundsdóttir arkitekt sögðu að skoð-
anir um málið væru skiptar á Aust-
urlandi eins og annars staðar á land-
inu. Þóra taldi nauðsynlegt að virkja
athafnasemi íbúa Austurlands og
sagði að fyrir brot af þeim fjármun-
um sem settir yrðu í virkjun og álver
á Austurlandi mætti framkvæma
ótal hluti í fjórðungnum og skapa
fjölda starfa. Hákon sagði að það
væri óskiljanlegt hvers vegna þessi
eina virkjun væri undanskilin mati á
umhverfisáhrifum og það væri lág-
markskrafa að krefjast þess að slíkt
mat færi fram.
Undirbúningur að undirskrifta-
söfnuninni hefur staðið sl. þrjár vik-
ur. Allir 16 ára og eldri geta skráð
sig á lista sem sjálfboðaliðar munu
láta ganga um allt land. Einnig er
hægt að lýsa yfir stuðningi með þvi
að slá inn kennitölu sína í gegnum
síma, 595 5500 og tölvupóst, um-
hverfísvinir@mmedia.is. Þá verða
veggspjöld seld til að standa straum
af kostnaði undirskriftasöfnunarinn-
ar, en gert er ráð fyrir að hann verði
um 6 milljónir króna.
Morgunblaðið/RAX
Nokkrir þeirra sem standa að „þverpólitíska grasrótarhópnum Umhverfisvinir" eins og Jakob Frímann
Magnússon, framkvæmdastjóri hópsins, kallaði hann, hefja á loft veggspjöld sem seld verða til styrktar söfn-
uninni. Frá vinstri eru Þóra Guðmundsdóttir, Hákon Aðalsteinsson, Kristín Halldórsdóttir, Jakob Frímann,
Steingrímur Hermannsson og Ólafur F. Magnússon.
Eftirmálar fossasölu Einars Benediktssonar til fyrirtækja og félaga erlendis
Vatnsréttindi hugsanlega
í eigu bresku krúnunnar
HUGSANLEGT er að sum þeirra
vatnsréttinda sem seld voru úr landi
af Einari Benediktssyni í byrjun ald-
arinnar séu komin í eigu bresku
krúnunnar. Samkvæmt breskum
lögum falla eigur félaga sem leggja
upp laupana, eins og öll þau félög
sem Einar stofnaði á Englandi
gerðu, í hendur bresku krúnunnar.
Að hluta eru vatnsréttindin í Jök-
ulsá á Fjöllum og Dettifossi sem
Einar seidi úr landi komin í eigu ís-
lenska ríkisins en óljóst er hvað varð
um sum þeirra.
Ríkið tók Svinadal
eignarnámi
Samkvæmt upplýsingum frá Guð-
jóni Friðrikssyni, höfundi ævisögu
Einars Benediktssonar, var jörðin
Svínadalur, sem á iand að Dettifossi
vestanmegin, tekin eignarnámi af ís-
lenska ríkinu árið 1934. Alþjóðlegt
risafyrirtæki á sviði sprengiefna-
framleiðslu, Nitrogen Products &
Carbide Company Ltd., keypti jörð-
ina árið 1913 en það hafði áhuga á að
reisa efnaverksmiðju hér á landi sem
nýtti vatnsafl Jökulsár á Fjöllum,
eins og sagt var frá í frétt í blaðinu í
gær. Þegar ríkið tók Svínadal eign-
arnámi var jörðin hins vegar komin í
eigu norsks fossafélags að nafni
Gígant sem Einar átti aðild að.
Að sögn Guðjóns Friðrikssonar
kann að vera að einhver vatnsrétt-
indi séu enn í formlegri eigu eða
leigu einhverra þeirra félaga sem
fjárfestu í Jökulsá á Fjöllum
snemma á öldinni. „Nitrogen Prod-
ucts leigði til dæmis vatnsréttindi
jarðarinnar Hafursstaða, sem á land
að Dettifossi austanmegin, en ekki
er vitað til hve langs tíma og hvernig
þau mál standa nú.“
Hluti vatnsréttinda Dettifoss
enn í eigu Gígants
Fyrstu vatnsréttindajarðirnar við
Jökulsá sem Einar keypti voru As og
Byrgi, sem nú heitir Asbyrgi. Sam-
kvæmt afsalsbréfi
sem varðveitt er á
Sýsluskrifstofu
Húsavíkur seldi
Einar vatnsréttindi
þeirra. Gígantfélag-
inu. Árið 1973 af-
henti Keldunes-
hreppur Náttúru-
verndarráði til
eignar og umráða
spildu úr afréttar-
landi hreppsins sem áður tilheyrði
jörðinni Asi og kom þá í ljós að
vatnsréttindi þessi voru enn í form-
legri eigu Gígants. Eru þau því und-
anskilin í afsali um afhendingu af-
réttarspildunnar til Náttúruverndar-
ráðs.
í eigu bresku krúnunnar?
Öll þau félög sem Einar stofnaði á
Englandi og víðar leystust upp fyrr
á öldinni, þar á meðal Gígant. Ragn-
ar Aðalsteinsson, lögmaður, kannaði
hvort eitthvað stæði eftir af eignum
Einars hér á landi að beiðni Hrefnu
Einarsdóttur í byrjun áttunda ára-
tugarins. I ljós kom að Einar hafði
selt einu hlutafélaganna sem hann
átti aðild að, The British North
Western Syndicate, veiðirétt í efri
hluta Elliðaánna, svonefndri
Hólmsá á Bugðu. Starfsemi þessa
félags hafði fyrir löngu lognast út af
og samkvæmt breskum lögum til-
heyra eignir þess því bresku krún-
unni og þar á meðal veitiréttindin í
Elliðaánum. Ragnar segir að til
þess að endurheimta þessi réttindi
hefði þurft að endurreisa The Brit-
ish North Western Syndicate sem
hefði verið afar flókið í framkvæmd
vegna þess að hluthafar voru fjöl-
margir.
Ekkert frekar var aðhafst í mál-
inu en að mati Ragnars og Guðjóns
Friðrikssonar kann að vera að svip-
að sé ástatt um vatnsréttindi sem
hugsanlega tilheyrðu þeim fjöl-
mörgu félögum sem Einar stofnaði á
Englandi og hafa legið í dái fram á
þennan dag.
Heimilislína Búnaðarbankans:
garöinn þinn
Gullreikningur með hærri innlánsvöxtum
Lægri vextir á yfirdrætti • Heimilisbanki ó Netinu
VISA farkort • Fjármögnunarleiðir
Greiðsluþjónusta • Ávöxtunarleiðir
/ -,r \ífK
Einar
Bcncdiktsson