Morgunblaðið - 16.12.1999, Blaðsíða 30

30 FIMMTUDAGUR 16. DESEMBER 1999
MORGUNBLAÐIÐ
ERLENT
Venesúela á
tímamótum
Keuters
Hugo Chavez, forseti Venesúela, talar hér við hóp barna á yfírreið
sinni yfir landið til að hvetja fólk til að styðja nýju stjórnarskrána.
~1 < . VENESÚELA: Nokkrar hagtöiui
WBBm 1997 1998 1999 2000
Verðbólga / 50% 37% 30% 20%
Hagvöxtur ' j/ 5,9% -0,7% -8,5% 2,7%
VLF (án olíuframleiðslu) •; 4,6% -0,6% -9,1% 2,9%
Fjárlög (% af VLF) 1,5% -2,8% -1,9% -3,5%
Greiðslujöfnuður (% af VLF) 4,6% -1,7% 4,6% 0,8%
eftir Rudi
Dornbusch
The Project Syndicate.
ÞJÓÐARATKVÆÐAGREIÐSLA
fór í gær, hinn 15. desember, fram í
Venesúela um nýja stjómarskrá.
Verði úrslitin þau, að kjósendui-
samþykki hana með yfirgnæfandi
meirihluta felst í því mikil stuðn-
ingsyfirlýsing við Hugo Chavez for-
seta; hafni kjósendur áformunum
mun það leiða til stjómmálaöng-
þveitis þar sem þar með hlyti þingið
aftur þau völd sem Chavez svipti
það. Höfnun nýju stjómarskrárinn-
ar gæti satt að segja leitt til nýrrar
stjómarbyltingar.
Venesúela stendur ekki aðeins
írammi fyrir pólitískum vandamál-
um, heldur mjög alvarlegum efna-
hagsvanda. Allir hafa beðið þess í of-
væni að sjá, hvemig stjómmálin
æxlast; allir bíða þess í ofvæni að sjá
hvers konar efnahagsstefnu Chavez
velur að fylgja. Mun hann koma á
óvart og opna hagkerfið og reka
skilvirkt, stöðugt og víðsýnt efna-
hagslíf? Eða mun hann reynast
harðstjóri af gamla skólanum sem
kýs kyrrstöðu og reynir að sauma
bætur á veiklulegt efnahagslíf, án
þess að takast á við hin raunveru-
legu vandamál? Með tilliti til spjátr-
ungslegs stjómarstíls Chavez og
bakgmnns hans hjá hemum, sem og
hins ævintýralega samsafns ráð-
gjafa hans, em flestir búnir undir
það versta.
Venesúela er í augnablikinu ekki í
gjörgæzluástandi. Landið er samt á
barmi þess að steypast í óreiðu. í
Það versta sem gæti
hent væri að henti-
stefna yrði ofan á og
stjórnvaldstakmörk-
unum á flæði fjár-
magns og viðskipti
yrði beitt í hefð-
bundnum lýðskrums-
tilgangi.
raun em aðeins tvö afgerandi óleyst
vandamál sem við efnahagslífi
landsins blasa: há innanlands-
skuldastaða (undir þetta falla reglur
sem halda fjármálageira landsins
sem nauðugum safnara innanlands-
skulda) og of hátt gengi gjaldmiðils
landsins (sjá töflu). Þá er hagsveifl-
an stödd á botninum eftir mikið
samdráttarár í efnahagslífinu, þegar
enginn var hagvöxturinn. Þetta ýtir
undir þörfina á auknum ríkisút-
gjöldum, sem er oftast upphafið að
ógöngum í ríkisfjármálum. Á hinn
bóginn framleiðir Venesúela olíu, og
ef heimsmarkaðsverð helzt yfir 20
Bandaríkjadölum á tunnuna má
vænta hagstæðs greiðslujöfnuðar,
jafnvel miðað við núverandi gengi.
Staða fjárlaga er ekki góð, en sann-
arlega ekki hrikaleg.
Bezta niðurstaðan væri að sjálf-
sögðu að Chavez bætti samkeppnis-
stöðu efnahagslífs landsins með því
að fella gengið um að minnsta kosti
50%. Reynslan hefur sýnt að í þjóð-
félögum þar sem atvinnuleysi er
mikið hafa gengisfellingar aðeins að
hluta til skilað sér í verðbólgu. Búizt
er við að þetta eigi við um Venes-
úela, þar sem atvinnuleysi er um
20%. Slíkar aðgerðir yrðu að sjálf-
sögðu óvinsælar meðal verkalýðs-
forkólfa, og bezta svarið við því væri
að afnema háa skatta á laun svo að
launagreiðslur geti hækkað án þess
að spilla samkeppnishæfninni. Rík-
iskassinn fengi þetta bætt upp með
tekjuaukanum af olíuútflutningnum,
talið í heimagjaldmiðlinum eftir
gengisfellingu.
Þessi samsetning stjómvaldsað-
gerða myndi stuðla beint að auknum
hagvexti og jafnframt að vemd
efnahagslífsins fyrir utanaðkomandi
samkeppni. Með tíð og tíma væri
hægt að lækka vexti og leysa banka-
kerfið úr höftum. Ef þetta héldist í
hendur við að myntráð sæi um geng-
isstýringu myndi traust á efnahags-
lífinu og hagvöxtur aukast enn írek-
ar. Að sjálfsögðu eru verkefnin næg
við að losa efnahagslífið við alls kyns
óskynsamlegar reglur, boð og bönn.
En ofangreindar stjómvaldsaðgerð-
ir myndu gera mikið til að gera efna-
hagslíf Venesúela lífvænlegra. Þær
myndu veita Chavez frelsi til að ein-
beita sér að langtímastefnunni í
efnahagsþróunarmálum innanlands.
Það versta sem gæti hent væri að
hentistefna yrði ofan á og stjóm-
valdstakmörkunum á flæði fjár-
magns og viðskipti yrði beitt í hefð-
bundnum lýðskrumstilgangi. Verði
þessi leið ofaná verður genginu
haldið yfir raungildi, ríkisútgjöld
fara úr böndunum, og hríðversnandi
viðskiptajöfnuði er mætt með aukn-
um hömlum, einkum á fjármálaþjón-
ustu. Þetta yrðu slæmar fréttir, svo
sannarlega. Þetta ástand getur
haldið í einhvern tíma en mun fyrr
en síðar reka sig á hinn efnahags-
lega raunveruleika og veita Chavez
aukið tilefni til að stjóma með harðri
hendi.
Það er ekkert skelfingarástand á
næstu grösum, en Chavez verður að
velja hvaða framtíð hann kýs landi
sínu. Ef hann opnai- hagkerfið og
leiðréttir gengið ratar hann inn á
braut hagvaxtar og stöðugleika. Ef
hann velur kyrrstöðu/lýðskrum
verður árið 2001 allt komið í þrot.
Fram að þessu hafa ráðandi stétt-
ir Venesúela, og fjárfestar að miklu
leyti, búizt við hinu versta og hagað
gerðum sínum í samræmi við það:
ekki veitt Chavez neinar ráðlegging-
ar, enga valkosti, aðeins blótað hon-
um. Það kemur því ekki á óvart að
efnahagsmálaráðgjafar Chavez em
léttvigtarmenn með allt önnur
áform á prjónunum en stöðugleika í
ríkisfjármálum en öllu meira áfjáðir
í félagslega stýringu með marxískri
tilraunastarfsemi. Það er kominn
tími til að bjóða Chavez upp á val-
kosti og sýna honum verðmiðana;
það em mistök að halda að hann hafi
nú þegar ákveðið að fara vondu leið-
ina.
I pólitískri stefnumótun sinni hef-
ur Chavez verið einstaklega snjall
og náð miklum árangri. Ef til vill er
það til í dæminu að hann vilji vinna
glímuna frekar en að festast í von-
lausu og langvinnu skærastríði við
markaðinn. Vissulega kann þetta að
vera allt of mikil bjartsýni eða hrein-
lega kolrangt. En að teknu tilliti til
þess einhliða mats sem Chavez hef-
ur notið fram að þessu er svigrúm
fyrir annað sjónarhom.
Rudi Dombusch er prófessor í hag-
fræði við MIT íMassachusetts og
starfað hjá bæði Alþjóðabankanum
og Alþjóðagjaldeyrissjóðnum sem
aðalefnahagsráðgjafi.
9
v3"
.
dL Z) ilf
Ismun

Wm
A': : 'Wift
Dæmi um félöq Markaðsverð
Eimskipafélag fslands hf. 388.606.698
íslandsbanki hf. 335.152.839
Vanguard: Global stock index 269.638.477
fslensk erfðagreining hf. 56.416.000
General Electric Company 48.309.621
Coca Cola Company 44.775.874
Heildareign Hlutabréfasjóðsins er 5.252.411.764 kr.
Fyrir þá sem vilja fjárfesta til langs tima í hlutabréfum, fá góða ávöxtun á sparifé sitt og skattafslátt þar að aukil
| * v, p| jj| • > ||
\...*....i ...rkZ
* £
Allar tölur eru m.v. 25. nóvember 1999. Ávöxtun I fortið er ekki
vlsbending um ávöxtun I framtíð.
' V--
MS ^
Kirkjusandur, sími: 560 8900
og íslandsbanld, sími: 575 7575
D
OROBLU skrefi framar

Kynnum nýju
vetrartískuna í dag
fró kl. 14.00-18.00.
20% jólaafslóttur
_______af öllum
OROBLU
sokkabuxum.
Qj LYFJA
Lógmúla 5,
sími 533 2300
f •* fMf
Eru rimlagardmumar óhreinar?
Við hreinsum:
Viðarrimla, strimla, plíseruð og sólargluggatjöld.
Setjum afrafmagnandi bónhúð.
Sækjum og sendum ef óskað er.
GSM 897 3634