Morgunblaðið - 30.12.1999, Síða 38

38 FIMMTUDAGUR 30. DESEMBER1999
MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
Rangar forsendur,
röng niðurstaða
AKVORÐUN bæj-
arstjórnar Hveragerð-
isbæjar á sölu á dreifl-
kerfi rafveitu Hvera-
gerðis hefur fengið all-
nokkra umíjöllun. Það
kann að vera að bera í
bakkafullan lækinn að
ætla að bæta þar
nokkru við svona rétt
áður en ný öld gengur í
garð en viðhorf þeirra
sem að ákvörðuninni
stóðu hafa hins vegar
ekki komið fram með
jafn glöggum hætti og
hinna sem á móti voru. Gísli Páll
Því er mér bæði ljúft Pálsson
og skylt að gera stutt-
lega grein fyrir málavöxtum.
Á fundi bæjarstjórnar hiri'n 14.
október sl. var þriggja manna
starfshópi falið að kanna vilja
áhugasamra um kaup á dreifikerfi
Rafveitu Hveragerðisbæjar (RH).
Eins og áður hefur komið fram var
áhugi hjá Hitaveitu Suðurnesja,
Orkuveitu Reykjavíkur, Landsvirkj-
kerfisins.
un, RARIK og Selfoss-
veitum bs. um hugsan-
leg kaup.
Fulltrúar Hvera-
gerðisbæjar (HVG)
ræddu við fulltrúa allra
orkufyrirtækjanna og
gerðu þeim grein fyrir
hver áform HVG væru
varðandi dreifikerfið.
Fljótlega varð ljóst að
áhugi Landsvirkjunar
beindist ekki að dreifi-
kerfinu og þar sem
áform HVG náðu ekki
til annars voru þeir
ekki frekar inni í
myndinni sem hugsan-
legur kaupandi dreifi-
Aldrei um útboð að ræða
Til að auðvelda bæjarstjórn HVG
að taka ákvörðun um hverjum ætti
að selja urðu þremenningarnir sam-
mála um að óska eftir formlegri upp-
lýsingagjöf frá áhugasömum sem
væri til þess fallin að auðvelda bæj-
Rafveitusala
Það er því erfítt og í
raun næsta ómögulegt
að halda því fram af ein-
hverri sanngirni, segir
Gísli Páll Pálsson, að
almennt siðferði í
viðskiptum hafí verið
sniðgengið.
arstjórn HVG að taka ákvörðun um
hverjum skynsamlegast væri að
selja dreifikerfið.
I bréfi sem sent var kom skýrt
fram að ekki væri um beiðni um til-
boð að ræða eins og almennur skiln-
ingur er á því orði enda segir orðrétt
í bréfi sem þessu aðilum var sent;
„Eins og samkomulag varð um
förum við þess hér með á leit við yð-
ur að þér gerið okkur grein fyrir
hugmyndum yðar varðandi kaup-
verð dreifikerfisins, ... svo og öðru
sem þér teljið máli skipta þegar
kemur að því að bera saman þann
áhuga sem endurspeglast í svari
þeirra aðila sem þetta bréf fá.
Hér er ekki um formlegt útboð að
ræða eins og bréf þetta sýnir ótví-
rætt og áskiljum við okkur í raun
allan rétt til að ganga til samninga
við hvaða aðila sem er á grundvelli
umbeðinna upplýsinga eða hafna öll-
um.
Þó svo að hér sé ekki verið að
biðja um formlegt tilboð í dreifikerf-
ið er þess samt krafist að þær verð-
hugmyndir sem þér gerið grein fyrir
í svari yðar verði það verð á dreifi-
kerfinu sem þér viljið greiða fyrir
það og eigi lægra ef bæjarstjórn
Hveragerðisbæjar ákveður að
ganga til samninga við yður þar um.
Það er von okkar að þessi leið sé
ásættanleg að yðar mati og er aðeins
sett svona fram til að auðvelda end-
anlega ákvörðun bæjarstjórnar."
Hvað réði ákvörðuninni?
í raun var það aðeins eitt sem var
haft að leiðarljósi í vinnu okkar
þremenninganna en það var að
heildarhagsmunir bæjarfélagsins
yrðu sem best tryggðir í lengd og í
bráð. I því sambandi var í fyrsta lagi
horft til þeirrar lagalegu stöðu sem
er um orkusölu í dag og þar sérstak-
lega litið til einkarétts RARIK, í
öðru lagi til þeirra fjármuna sem
Hveragerðisbær fengi til sín til að
mæta þeim verkefnum sem unnið er
að, og í þriðja lagi til verðlagningar
orkunnar og líklegrar þróunar verð-
lagningai' hennar í ljósi þeirra
brejdinga sem ný löggjöf um orku-
geirann mun hafa í för með sér.
Ekki var sérstaklega horft til þess
samstarfs við Sunnlenska orku ehf.
sem sveitarfélögin Ölfus og Hvera-
gerðisbær ásamt RARIK hafa efnt
til.
Að lokum
Það er því erfitt og í raun næsta
ómögulegt að halda því fram af ein-
hverri sanngirni að almennt siðferði
í viðskiptum hafi verið sniðgengið.
Hér er einfaldlega verið að afla upp-
lýsinga til að auðvelda ákvarðana-
töku og hver sá sem lítur öðruvísi á
verður að kafa í eigin hugarheim og
grandskoða eigin viðhorf um sið-
gæði, því þeir sem byggja á röngum
forsendum komast óhjákvæmilega
að rangiá niðurstöðu.
Eg vísa öllum ásökunum um
óheilindi og öðru af álíka toga beint
heim til föðimhúsanna um leið og ég
vil nota tækifærið og óska Hver-
gerðingum og öðrum landsmönnum
gleðilegs nýs árs með þökk fyrir það
liðna.
Höfundur er forseti bæjurstjórnar
Hveragerðis.
Er náttúran
einskis virði?
I UMRÆÐUNNI
um Fljótsdalsvirkjun
hefur oft verið bent á
þá staðreynd að nátt-
úran hafi ekki verið
metin með í dæminu
þegar rætt hefur verið
um arðsemi fram-
kvæmda. Er þá ekki
verið að gefa í skyn að
náttúran sé einskis
virði? Eða þá að hún
sé svo lítils virði að
ekki þurfi að taka
hana með í reikning-
inn? Nú er hinsvegar
ljóst, og þetta ættu nú Kjartan
nefndarmenn í um- Bollason
hverfis- og iðnaðar-
nefndum Alþingis að vita eftir fundi
sína síðustu vikur með ýmsum sér-
fræðingum, að til er aðferð, viður-
kennd af hagfræðingum, til að meta
heildarverðmæti náttúrunnar. Með
þessari aðferð eru hin ýmsu nota-
gildi náttúrunnar tekin með í reikn-
inginn, ekki eingöngu hin hefð-
bundu gildi, sem auðveldast er að
koma auga á, eins og ferða-
mennsku, landbúnað og vatnsafls-
virkjanir heldur einnig hin ýmsu
svokölluðu óhefðbundu notagildi
sem hér verður fjallað um.
Heildarverðmæti
náttúrunnar
mæli hina ýmsu hæfi-
leika jurta við fram-
leiðslu sinna vara.
Því gæti verið dul-
inn fjársjóður í mörg-
um jurtum landsins.
Fyrir utan þessi nota-
gildi eru til svokölluð
önnur gildi. Þetta eru
gildi eins og umboðs-
gildi, þar sem gildi
velferðar sem verður
til við óbeina notkun
eru metin, t.d. lestur
bóka um svæði, mynd-
ir af svæði o.fl. Þá
kemur arfleiðslugildi,
s.s. gildi svæðis fyrir
afkomendur og síðast
er svo tilvistargildi, s.s. gildi þess
að svæði skuli yfirleitt vera til.
Metið til fjár
Öll þessi gildi er hægt, meira og
minna, að meta til fjár. Það er s.s.
hægt að setja efnahagslegan
Virkjanir
Okkur ber skylda til að
íhuga þær afleiðingar,
segir Kjartan Bollason,
sem slíkum stórfram-
Við þessa aðferð eru hin ýmsu
notagildi tekin með í reikninginn.
Fyrst skulum við nefna beint nota-
gildi. Hér má nefna ferðamennsku,
landbúnað, nytjir af jurtum, nytjir
af genum plantna og rannsóknir á
svæðinu. Síðan koma hin óbeinu
notagildi svo sem þjónusta vistkerf-
isins (t.d. hreinsun vatns), binding
koltvíildis í jarðveg (minnkar losun
gróðurhúsategunda), áhrif á veður-
far (t.d. gróður viðheldur jafnvægi
loftslags) og viðhald heimkynna
ýmissa plantna og dýra. Næst er
komin röðin að valkostagildi. Hér
er þá um að ræða hugsanlegt fram-
tíðargildi svæðis. Hér getur t.d.
komið til greina að friða svæðið
með tilliti til hugsanlegra notagilda
í framtíðinni (bæði þá beinna og
óbeinna notagilda). Sér í lagi er hér
verið að taka tillit til hlutverks vist-
kerfis og einnig til líffræðilegrar
fjölbreytni sem beri að varðveita.
Hér má benda á að bæði lyfja- og
snyrtivörufyrirtæki nota í æ ríkari
kvæmdum fylgja.
mælikvarða á verðmæti lands. Til
eru hinar ýmsu aðferðir, sem hér
verða ekki raktar, en hægt er að
benda á nokkur dæmi.
Þögnin, er hún einhvers virði, er
t.d. hægt að meta verðmæti öræfa-
kyrrðarinnar? Hér væri hugsan-
lega hægt að beita svokallaðri
markaðshliðstæðuaðferð. Þá er
markaðsvirði vöru eða þjónustu
sem tengist viðkomandi umhverfis-
gæðum könnuð, t.d. er þá kannað
hvort fólk borgi meira fyrir íbúð
fjær miklum umferðaræðum heldur
en nálægt slíkum. Ætli t.d. íbúð við
Miklubraut fái eins hátt verð og
íbúð úti á Arnarnesi? Hér væri
hægt að reikna út ferðakostnað
fólks sem fer upp á öræfin, s.s.
hversu mikið það er í raun tilbúið
að borga fyrir að komast upp á ör-
æfin og njóta kyrrðarinnar þar.
Aðra aðferð mætti hér einnig nefna
og það eru viðhorfskannanir, en
þær eru sérstaklega mikið notaðai-
til að meta verðmæti óhefðbund-
inna gilda. Þá er spurt hvað fólk
vilji borga fyrir að viðhalda svæði
eða hvað fórnarkostnaður fyrir
ákveðið svæði eigi að vera mikill.
Þessi aðferð hefur mikið verið
notuð til að meta efnahagslegt gildi
verndaðra svæða, svo sem þjóð-
garða.
Til hvers eru lög
um umhverfismat?
Þær aðferðir sem nefndar hafa
verið hafa verið í notkun víða um
heiminn í a.m.k. sjö ár eða frá því
að Ríó-ráðstefnan var haldin og
mælst var til þess við aðildarlönd
Ríó-sáttmálans að tekið yrði upp
umhverfismat á stórframkvæmd-
um. Við Islendingar tókum upp slík
lög og voru þau sett því sýnt þótti
að á þann hátt nyti náttúran þess
að hún væri tekin með í dæmið.
Margar stórframkvæmdir í
heiminum sem lagt var af stað í áð-
ur en lög um mat á umhverfisáhrif-
um voru sett hafa reynst vera ákaf-
lega óhagkvæmar fyrir bæði menn
sem og náttúru. Til að forðast slík
mistök hafa flest öll vestræn ríki
sett slík lög svo hægt væri að meta,
áður en lagt væri af stað í fram-
kvæmd, hve áhrifin yrðu jafnt á
náttúruna sem þjóðfélagið í heild
sinni. Einungis með því að fara að
þessum lögum er hægt að meta
raunverulegt gildi náttúrunnar og
meta hvað sé í raun hagkvæmt.
Einnig er hlutverk slíks matferils
að hagsmunir sem flestra fái að
heyrast og að þegar niðurstöður
liggi fyrir að sátt náist um markmið
framkvæmda. Þegar tekið er tillit
til alls þessa er ákaflega undarlegt
að stórframkvæmd eins og Fljóts-
dalsvirkjun eigi ekki að fara í slíkt
mat. Að mínu mati eru engin rök
fyrir þvi að notast ekki við nýjustu
og bestu aðferðir í meðhöndlun
slíkra stórframkvæmda. Þvert á
móti ber okkur skylda til að íhuga
þær afleiðingar sem slíkum stór-
framkvæmdum fylgja. Þar af leið-
andi hvet ég alla til að skrifa undir
kröfur Umhverfisvina um mat á
umhverfisáhrifum.
Höfundur er nemandi í meistara-
námi i umhverfisfræðum við Háskóla
Islands.
Hvar er barnið
þitt svona seint
um kvöld?
MÓÐIR, hvar er
barnið þitt svona seint
um kvöld. Faðir, hvar
er yndið þitt, þokan er
svo köld ... Svona
söng Bubbi í „den“ og
benti okkur á ástandið
sem viðgekkst á sín-
um tíma á hallæris-
planinu. Þó að hallær-
isplanið sé horfið þá
hefur sumt ekkert
farið. Ennþá safnast
unglingar saman um
helgar í miðborginni
og í hverfum borgar-
innar eftir að útivist-
artíma þeirra lýkur.
Sífellt hærri raddir
mótmæla þessu og stöðugt er verið
að vinna gegn ólöglegum útivistum
og óæskilegri hópamyndun ungl-
inga. Ekki er vanþörf á að einhver
líti eftir þeim unglingum sem úti
eru eftir að þeim ber að vera kom-
in í foreldrahús og þá sérstaklega
nú yfir hátíðarnar og áramótin.
Við sem vinnum með unglingum
finnum fyrir miklum spenningi hjá
unglingum þegar ný þúsöld nálg-
ast. Unglingar hafa háleit plön,
rétt eins og margir aðrir, um að
skemmta sér vel um áramótin. I
hverju það felst að skemmta sér
vel fer að sjálfsögðu eftir hverjum
og einum. Margir ætla að skemmta
sér með fjölskyldum sínum og ætt-
ingjum en aðrir ætla að hitta félag-
ana eftir að flugeldum hefur verið
skotið upp. Ekki hefur heldur farið
fram hjá okkur að sumir hafa uppi
áform um að útvega sér vín fyrir
gamlárskvöld. Því miður þá sýnir
reynsla síðustu ára að unglinga-
drykkja er þekkt fyrirbæri á gaml-
árskvöld. Er einhver ástæða til að
ætla að raunin verði önnur um
þessi áramót?
Rétt er að vara foreldra við því
flest þau öryggisnet sem vinna
gegn ólöglegum útivistartíma og
óæskilegri hópamyndun eru ekki í
gangi um áramótin. Göturölt fé-
lagasmiðstöðva ÍTR starfar ekki,
miðbæjarathvarfið er lokað, for-
eldraröltið liggur niðri, félagsmið-
stöðvar eru lokaðar og svona
mætti áfram telja. Um venjulegar
helgar starfa þessir aðilar ásamt
fleirum í samvinnu við
lögreglu og félags-
þjónustuna á vakt í
miðbænum og í hverf-
um borgarinnar. Þá er
rölt um hverfin og
höfð viðkoma á þeim
stöðum sem unglingar
safnast saman á.
Þessir starfsþættir
miða að því að veita
unglingum aðhald og
afla upplýsinga um
unglingahópinn. Ungl-
ingar hafa sagt okkur
að þeim finnst gott að
vita af fullorðnu fólki
sem þeir geta treyst
á. Nú á gamlárskvöld
verðum við að treysta á foreldra.
Foreldrar eru hvattir til að sýna
gott fordæmi og vera með börnum
Forvarnir
Rétt er að vara foreldra
við, segir Ragnhildur
Helgadóttir, því flest
þau öryggisnet sem
vinna gegn ólöglegum
útivistartíma og óæski-
legri hópamyndun
eru ekki í gangi um
áramótin.
sínum yfir áramótin. Foreldrar eru
ávallt bestir í forvörnum. Þeir hafa
bestu ítökin og geta stuðlað að því
að unglingar séu ekki úti aðgerða-
lausir eða við óæskilega iðju og
þess heldur í hættu fyrir misjöfn-
um einstaklingum sem kunna að
vera á ferð þetta umrædda kvöld.
Þó að lagið sem Bubbi Morthens
samdihafi verið vinsælt í „den“ þá
á boðskapur hans ekki síður við í
dag.
Höfundur er tómstundaráðgjafi í fé-
lagsmiðstöðinni Gufunesbæ.
Ragnhildur
Helgadóttir