Morgunblaðið - 25.01.2000, Blaðsíða 37

36 ÞRIÐJUDAGUR 25. JANÚAR 2000
MORGUNBLAÐIÐ
MORGUNBLAÐIÐ
ÞRIÐJUDAGUR 25. JANÚAR 2000 37
STOFNAÐ 1913
ÚTGEFANDI: Árvakur hf., Reykjavík.
FRAMKVÆMDASTJÓRI: Hallgrímur B. Geirsson.
RITSTJÓRAR: Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
STÓRIÐJA Á
ÞEKKIN GARS VIÐI
REKSTRARLEYFI fyrir gagnagrunn á heilbrigðissviði
var gefið út af heilbrigðisráðherra, Ingibjörgu Pálmadótt-
ur, síðastliðinn laugardag. Má með sanni segja, að þar með
hafi verið ritað upphafið að nýjum kafla í atvinnusögu lands
og þjóðar. Líkja má fyrirætlunum Islenzkrar erfðagrein-
ingar ehf. við stóriðju á sviði þekkingar, því gangi þessi
áform eftir munu mörg hundruð manns fá sérhæfð störf við
gerð gagnagrunnsins. Oljóst er enn, hversu mikið fé þessar
áætlanir kosta, en nefnt hefur verið að kostnaðurinn verði
á bilinu 12-15 milljarðar króna og jafnvel hafa talsvert
hærri tölur verið nefndar. Verkefnið er því stórt í sniðum á
íslenzkan mælikvarða og hefur efnahagslegum áhrifum
þess stundum verið líkt við byggingu álvers.
Mestur hluti kostnaðarins rennur væntanlega til
greiðslu launa þess sérhæfða fólks innan heilbrigðiskerfis-
ins, sem mun vinna við söfnun og skráningu upplýsinga úr
sjúkraskýrslum og öðrum þeim gögnum, sem notuð verða,
svo og þeirra, sem starfa við tölvuvinnslu, og loks þeirra
starfsmanna Islenzkrar erfðagreiningar, sem munu vinna
við nýtingu upplýsinganna. Mörg störf munu einnig koma
til hjá Tölvunefnd, sem ein má annast flutning allra upp-
lýsinga í gagnagrunninn. Verður sett á fót sérstök dulkóð-
unarstofa á vegum nefndarinnar í því skyni, sem tekur við
dulkóðuðum heilsufarsupplýsingum frá þeim heilbrigðis-
stofnunum og sjálfstætt starfandi heilbrigðisstarfsmönn-
um, sem samið hafa við leyfishafann. Þá verður sett á fót
svonefnd starfrækslunefnd, sem mun m.a. hafa umsjón
með gerð samninga við heilbrigðisstofnanir og sjálfstætt
starfandi heilbrigðisstarfsmenn og gæta hagsmuna þeirra
og heilbrigðisyfirvalda, svo og fylgjast almennt með því, að
framkvæmd rekstrarleyfisins sé í samræmi við samning-
inn. Þótt hér sé aðeins minnst á helztu þættina er augljóst,
hversu viðamikil gerð miðlægs gagnagrunns er og úr-
vinnsla upplýsinga úr honum.
Umfang verkefnisins í heild er risavaxið á íslenzkan
mælikvarða. Þess mun ekki aðeins gæta á höfuðborgar-
svæðinu heldur einnig á landsbyggðinni, því að í samkomu-
lagi heilbrigðisráðherra og íslenzkrar erfðagreiningar er
ákvæði þess efnis, að leyfishafi muni stefna að og vinna að
því, að hluti af starfsemi hans, dótturfélaga og samstarfs-
aðila fari fram utan höfuðborgarsvæðisins. Tekið er fram,
að hér sé átt við hugbúnaðargerð, gagnaflutning og önnur
skyld verkefni. Fyrirtækið mun vinna að því að koma upp
starfsaðstöðu utan höfuðborgarsvæðisins, þar sem það
þjónar hagsmunum þess, eða leita eftir samstarfi við þjón-
ustuaðila á landsbyggðinni, sem geta tekið að sér verkefni
á þess vegum.
Segja má, að þetta ákvæði sé í samræmi við þá yfir-
lýsingu í starfsleyfinu, að allar upplýsingar, sem fari í
gagnagrunninn, séu sameign íslenzku þjóðarinnar og hann
skuli staðsettur á Islandi og einungis þar geti úrvinnsla
farið fram. Því er við hæfi, að þau störf, sem vinnsla og
starfræksla hans skapar, verði sem víðast um landið.
Um áratuga skeið hefur verið stefnt að því að draga úr
áhrifum af sveiflum í sjávarútvegi á íslenzkt efnahagslíf.
Lengst af var litið á uppbyggingu hefðbundins iðnaðar og
stóriðju, auk fullvinnslu sjávarafurða, sem helztu leiðina til
að auka fjölbreytni atvinnulífsins og skjóta fleiri stoðum
undir það. Síðustu árin hefur þróun í tækni og vísindum
gert það að verkum, að nú er fyrst og fremst litið til ný-
sköpunar atvinnulífsins á sviði tölvuiðnaðar og líftækni.
Þessi þróun, og þá sérstaklega stofnun íslenzkrar erfða-
greiningar, hefur þegar haft þau mikilvægu áhrif í för með
sér, að ungir íslenzkir vísindamenn hafa getað snúið heim
að námi loknu erlendis, ásamt fjölskyldum sínum, því að nú
hafa skapazt störf fyrir þá heima. Fjölmargir þessara ungu
og hámenntuðu vísindamanna gátu litlar vonir gert sér um
störf við hæfi í því fámenna og litla samfélagi, sem þeir eru
sprottnir úr.
Nú við aldatugahvörfin verður æ betur ljóst, að íslend-
ingar eiga sér mikil og fjölbreytt tækifæri til efnahags-
legra framfara, atvinnusköpunar og lífskjarasóknar ein-
mitt á sviði þekkingar og hugvits. Sum þessara tækifæra
stafa af því sérstæða þjóðfélagi, sem á íslandi hefur þróast,
og einkennist m.a. af góðri menntun landsmanna, dugnaði
og framsækni.
Starfsemi Islenzkrar erfðagreiningar og reyndar fleiri
fyrirtækja á sviði þekkingaröflunar er ágætt dæmi um þá
byltingu í atvinnulífinu, sem framundan er, og það er ein-
staklega ánægjulegt, að það er einkaframtakið, sem þar
vísar veginn.
Ráðstefna Kvenréttindafélags Islands í Ráðhúsi Reykjavíkur um kynjaveröld kynjanna
Erum við enn í hlekkjum hug-
arfars um ímynd kynjanna?
Er það eðli kvenna að vinna ákveðin störf og
eðli karla að vinna önnur? Eða er okkur ekki
áskapað neitt eðli fyrirfram heldur sköpum
við okkur sjálf með athöfnum og ákvörðunum,
óháð kyni, sem vitandi verur? Um þetta var
m.a. rætt á ráðstefnu Kvenréttindafélags Is-
lands á laugardag. Arna Schram fylgdist með
umræðunum um kynjaveröld kynjanna ásamt
um eitt hundrað öðrum konum og f]órum
karlmönnum.
AVISSAN hátt er mjög erf-
itt að tala um ímyndir. Þær
búa fyrst og fremst í hug-
um okkar sjálfra, eiga ræt-
ur í menningu okkar, samfélagsgerð
og sögu og nærast gjarnan á aftur-
haldssemi og fordómum. Þær birtast
okkur þó víða og hafa áhrif á og móta
samskipti mannanna. Á þetta minnti
Áslaug Dóra Eyjólfsdóttir, formaður
Kvenréttindafélags Islands, í upphafi
ráðstefnu félagsins Kynjaveröld
kynjanna sem haldin var í Tjarnarsal
Ráðhúss Reykjavíkur á laugardag.
Ráðstefnan var vel sótt af konum víða
að úr þjóðfélaginu, ungum sem öldn-
um, og óhætt að segja að umræðan
hafi verið fróðleg og skemmtileg. Á
ráðstefnunni kom í ljós að ímyndir
kynjanna birtast okkur í ótal mynd-
um í samfélaginu og nefndu fyrirles-
arar mörg dæmi því til sönnunar.
Guðný Halldórsdóttir kvikmynda-
gerðarmaður fullyrti til að mynda að
fordómar í garð kvenna sem ynnu að
kvikmyndagerð væru miklir og að
strangari kröfur væru gerðar til
þeirra einungis vegna þess að þær
væru konur. „Þetta þýðir að stelpurn-
ar leggja sig meira fram, ætla ekki að
láta hanka sig, taka eftir öllu og fylgj-
ast með hvað allir eru að gera og einn
góðan veðurdag ganga þær inn í fleiri
störf en strákarnir." Siv Friðleifs-
dóttur umhverfisráðherra vantaði
heldur ekki dæmi til að benda á og
vakti m.a. athygli á því að konur í
stjórnmálum fengju stundum öðru-
vísi umfjöllun í fjölmiðlum en karlar.
Þær væru gjarnan dæmdar eftir útliti
sínu og orð viðhöfð um þær sem
aldrei tíðkuðust þegar karlar ættu
hlut að máli. Tók hún eftirfarandi
dæmi máli sínu til stuðnings.
„Skömmu fyrir jól var sú er hér
stendur gagnrýnd er ákveðinn at-
vinnurekstur var settur í umhverfis-
mat. Eftir að umhverfisráðherra
hafði unnið málið fyrir dómi kom
kona í fréttirnar [...] og sagði að það
væri afar erfitt að byggja upp at-
vinnurekstur í landinu þegar sú er
hér stendur trítlaði um á rauðum
pinnahælum og væri áskrifandi að
launum sínum.“ Siv gerði grín að
þessu en sagðist gjarnan vilja fá sam-
bærilega frétt þar sem talað væri um
að til dæmis Geir H. Haar-
de fjármálaráðherra trítl-
aði um í gráa rykfrakkan-
um sínum. „En ég efast því
miður um að svo verði,“
bætti hún við. Miðað við
þessi dæmi er óhætt að taka undir orð
Áslaugar Dóru í upphafi ráðstefnunn-
ar um að hún sé kynleg þessi kynja-
veröld kynjanna og að enn séum við í
hlekkjum hugarfarsins á svo mörgum
sviðum.
En víkjum nánar að þeim erindum
sem flutt voru á ráðstefnunni. Eftir
setninguna flutti rektor Háskóla ís-
lands, Páll Skúlason, stutt ávarp og
sagði m.a. að verkaskipting kynjanna
væri staðreynd og að ímyndanir okk-
ar um sjálf okkur sem vitandi verur
breytti þar engu um. „En má ekki
vera að það séu ákveðnar ímyndir af
eðli karla og kvenna sem einmitt ráða
því að ákveðin verkaskipting er við
lýði? Eða er það eðli kvenna að vinna
ákveðin störf og eðli karla að vinna
önnur með sama hætti og það er eðli
kvenna að ala börn en karla að taka
þátt í getnaði þeirra? Auðvitað ekki.
Lögmál vitundarinnar eru þau sömu
hjá öllum vitandi verum, hvert sem
náttúrulegt kyn þeirra kann að vera.
Hin vitandi vera uppgötvar líkama
sinn og kyn sitt, afneitar honum eða
meðtekur hann. En það breytir engu
um vitund hennar sem slíkrar heldur
einungis um þá kosti sem hún á völ og
þar með aðstæður hennar." Páll benti
á að þessi hugsun sem hann væri að
rekja væri fjarri því að vera ný af nál-
inni. Platón (Grískur heimspekingur,
427-347 f. Kr.) hefði haldið fram
kenningu af nákvæmlega sama toga
með þeim sterka greinaimun sem
hann gerði á líkama og sál. Líkaminn
væri efnislegur búningur okkar. Sálin
hið innra eðli. Efnið væri breytilegt
og hverfult. Sálin varanleg og eilíf.
Efnið gerði mismun kynja meðal
manna en í ríki andans væru allar sál-
ir jafnar og í grundvallaratriðum
eins. Sagði Páll að síðustu að öll gagn-
rýnin umræða um jafnrétti kynjanna
hvíldi á þeirri forsendu að við viður-
kenndum hvert annað sem frjálsar
vitandi verur sem ynnu að því saman
að skapa farsælt líf.
Fegnrðarímyndin breytist lítið
„Alls staðar í kringum okkur er
verið að skapa ímynd af konum. I
skólabókum, kvikmyndum, auglýs-
ingum, óperum, bókmenntum og
mörgu fleira,“ sögðu fulltrúar Bríet-
ar, félags ungra femínista, á ráðstefn-
unni, þær Þóra Þorsteinsdóttir og
Þórunn Hafstað Jónsdóttir. Þóra
benti á að það væru karlmenn sem
hefðu haft valdið til að skapa ímynd
kvenna. Þeir væru ritstjórar, leik-
stjórar, ljósmyndarar, fatahönnuðir
og svo mætti lengi telja. „Þeir hafa
haft valdið til að skilgreina konur og
þó svo að konur séu að þoka sér í
áhrifastöður virðist fegurðarímyndin
lítið ætla að breytast," sagði hún og
bætti við að ímynd kvenna
byði upp á að það væri
glápt á þær. Fötin sem
konur klæddust væru
þrengri, litríkari og fjöl-
breyttari en karlar gengju
í. „Þægindi eru ekkert tiltökumál.
Mestu skiptir að konur séu kyn-
þokkafullar," sagði hún og tók jafn-
framt fram að konur hirtu vel um út-
litið því þær gerðu sér grein fyrir því
að þær væru dæmdar eftir útlitinu.
„Nú hafa fjórar metnaðarfullar
ungar nútímakonur risið upp og ætla í
samstarf við stóra markaðsaðila að
búa til nýja kvenímynd,“ sagði Þór-
unn og vísaði þar til hins nýja fyrir-
tækis sem hlotið hefur nafnið Ungfrú
Förum í
háskóla
óháð útliti
Morgunblaðið/Kristinn
Um hundrað konur mættu á ráðstefnu Kvenréttindafélags íslands í Ráðhúsi Reykjavíkur á laugardag.
ísland.is og er m.a stýrt af Lindu Pét-
ursdóttur framkvæmdastjóra. Einnig
eru þar við stjórnvölinn Ásta
Kristjánsdóttir og Þórey Vilhjálms-
dóttir frá Eskimo Models og Hendr-
ikka Waage markaðsstjóri. Þórunn
gagnrýndi þessa nýju fegurðarsam-
keppni sem stöllurnar fjórar hyggjast
halda árlega og spurði hvort ekki
væri verið að taka gamalt úrelt fyrir-
bæri frá tímum skarpari kvennakúg-
unar og færa hana í nýjan blekking-
arbúning. Þórunn vitnaði í orð
stallnanna þar sem þær segja greini-
lega þörf fyrir fegurðarsamkeppni á
Islandi sem væri samstíga „tíðarand-
anum sem nútímakonan býr í og end-
urspeglar hana án þess þó að missa
sjónar á þeim þáttum sem nauðsyn-
legir eru í slíkri keppni.“ Þórunn
benti á hinn bóginn á að hvergi væri
spurt að því hvers vegna halda þyrfti
fegurðarsamkeppni og hvaðan hin
mikla þörf fyrir hana kæmi. „Þær
stöllur undirstrika í viðtölum að þær
vilji sýna nútímakonuna eins og hún
raunverulega er en ekki eins og hún
var. Mér er spurn hvenær fegurðar-
samkeppni hefur sýnt kvenleika og
tíðaranda eins og hann raunverulega
er.“ Og áfram hélt Þórunn: „Þessar
framtakssömu ungu konur koma nú
fram og vilja breyta kvenímyndinni
og reyna að gera hana sterkari. Við í
Bríet spyrjum hins vegar hvort
þeirra aðferð sé rétta leiðin til að
styrkja kvenímyndina." Spurði Þór-
unn því næst hvort ekki væri betra að
stíga skrefið til fulls og leggja niður
fegurðarsamkeppnir. „Leitumst frek-
ar við að sjá, eins og þær stöllur orð-
uðu það, hina hliðina á lífinu. Þá hlið
þar sem verðleikar okkur eru ekki
fólgnir í útliti og kynþokka. Leyfum
fjölbreytileikanum að njóta sín og
sjáum fegurðina í honum. Förum í há-
skóla og störfum að góðgerðarmálum
ef við viljum óháð því hvernig við lít-
um út. Enda held ég að fatlaðir og
langveikir einstaklingar hugsi lítið
um kynþokka og brjóstastærð þeirra
sem leggja þeim lið. Lærum um hina
hliðina á lífinu og sjáum þannig hvað
þessi ofuráhersla á ytri fegurð er inn-
antóm og þrúgandi. Kunnum eftir það
betur að meta lífið.“
Hinn sykursæti Guðni
Eins og fyrr greindi fjallaði Siv
Friðleifsdóttir um ímynd kvenna í
stjórnmálum og tók hún m.a. dæmi af
því hvernig fjallað væri um hana
sjálfa í fjölmiðlum. „Nú ætla ég að
taka tvö_ dæmi,“ sagði hún og hélt
áfram. „I DV hinn 15. maí sl. segir:
Það er útbreidd skoðun innan Fram-
sóknarflokksins að eftir á að hyggja
hafi hin fagra [feitletrun er blaða-
manns] Siv Friðleifsdóttir sem féll
fyrir Finni í varaformannskjöri því
trúlega verið betri kostur fyrir flokk-
inn.“ Siv sagði að tveimur dögum
seinna hefði í sama blaði staðið: „Nú
segir sagan að annar vandi steðji að
Halldóri Ásgrímssyni, en hann er sá
að halda hinni sykursætu [feitletrun
er blaðamanns] Siv Friðleifsdóttur
utan ríkisstjórnar en hún lætur að
sögn illa að stjórn." Siv benti á að hún
hefði séð fleiri slík lýsingarorð í um-
fjöllun um sig. Svo sem hin unga,
glæsilega, hið álitlega adamsrif, hin
unga, ferska meðvitaða kona og svo
mætti lengi telja. „En hvers vegna
heyrum við ekki svona sagt um karl-
ana í stjórnmálum,11 spurði hún og
kvað það í raun athyglisvert. Spurði
hún síðan ráðstefnugesti hvernig
þeim þætti að heyra slíkar lýsingar
um Guðna Ágústsson landbúnaðar-
ráðherra eða aðra karlkyns þing-
menn. „Hvernig þætti ykkur til dæm-
is að lesa eftirfarandi: Nú segir sagan
að annar vandi steðji að Halldóri Ás-
grímssyni, en hann er sá að halda hin-
um sykursæta Guðna Ágústssyni ut-
an ríkisstjórnar [...] Eða hvernig
hljómar: Hinn fagri Guðmundur Árni
Stefánsson, hinn ungi glæsilegi ísólf-
ur Gylfi Pálmason, hið álitlega
adamsrif Árni Mathiesen og hinn
ungi ferski meðvitaði Lúðvík Berg-
vinsson.“ Siv sagði að síðustu að það
mætti ekki skilja hana svo að henni
þætti þetta tal um útlit kvenna leiðin-
legt, alls ekki, en sagði að hún vildi
einfaldlega sjá svipaða nálgun notaða
á karlana.
I erindi sínu fjallaði Guðný Hall-
dórsdóttir um kynjaveröld atvinnu-
lífsins og sagði m.a. að í heimi kvik-
myndagerðar þyrftu konur endalaust
að sanna sig öfugt við karlmennina.
„Eg hef þurft að sanna mig frá því ég
byrjaði í kvikmyndagerð. Á hverju ári
er úthlutað í þrjár myndir úr Kvik-
myndasjóði Islands. En af einhverri
ástæðu er mér alltaf úthlutað svolítið
minni styi’k en strákunum, starfsfé-
lögum mínum og það þótt fjárhags-
áætlun mín sé hærri en þeirra. Og ég
sé enga ástæðu en þá að ég er kona og
að ég gæti floppað. Fyrir nokkrum
misserum var konu úthlutað stórum
styrk úr sjóðnum og þar sem hún hef-
ur ekki sannað sig áralangt hérlendis,
því hún býr úti, var gengið _____
á úthlutunarnefnd og spurt
af hverju hún fengi svo
stóran styrk. Svarið var að
hún væri gift svo ríkum
kvikmyndagerðarmanni að
hann hlyti að redda afgangnum. Sum-
sé það var verið að veita manninum
hennar erlendum, sem enginn þekkti,
styrkinn. Hún einungis hugsuð sem
milligöngumaður.“
Kona einu sinni keppt í Cannes
Guðný nefndi fleiri dæmi til sönn-
unar því að konum væri mismunað í
þessum geira og var eitt þeirra um
kvikmyndahátíðina í Cannes. „Kvik-
myndahátíðin í Cannes hefur verið
Karlmenn
skapa ímynd
kvenna
haldin í 53 ár og hef ég aldrei séð eins
mikinn massa af jafn glyðrulegum
konum og í þau tvö skipti sem ég hef
verið þar. í þessi fimmtíu og þrjú ár
hefur aðeins einn kvenleikstjóri tekið
þátt í keppninni um bestu mynd eða
Jane Campion með myndina The
Piano - og hún vann. En þarna eru á
ferðinni fordómar gegn kvenleik-
stjórum. Ekkert annað.“ Guðný
greindi frá því að í þessari viku færi
hún til Gautaborgar með mynd sína
Ungfrúin góða og húsið og tæki þar
þátt í keppni um bestu mynd ásamt
sjö öðrum myndum. „Af þeim átta
myndum sem keppa eru sex eftir kon-
ur. Heimur batnandi fer og nú er bara
að sjá hvort þeir þora að láta konu
vinna.“
Að síðustu tók til máls séra Auður
Eir Vilhjálmsdóttir og fjallaði hún um
ímynd kvenna í kirkjunni. „Hvaða ím-
ynd þarf kona í íslensku þjóðkirkj-
unni að bera með sér [...] til að verða
valin næsti prestur," spurði hún og
sagði að sér fyndist það vera ímyndin
sem lýst er í Biblíunni; ímyndin um
konu sem veitir umhyggju í sínu eigin
valdi, konu sem þjónar og stjórnar en
lætur sér aldrei detta í hug að gefa
öðrum valdið til að ákveða
hvernig hún þjónar. „Ég
held að þetta sé ímynd
kristinnar trúar sem við
þörfnumst svo ákaflega nú
orðið.“ Sagði hún það
skipta öllu máli að gera upp huga
okkar til ímyndar kirkjunnar sem
hefði hlaðið sig upp í pýramída þar
sem valdið byggi efst í höndum karla.
„Guð situr ekki uppi í pýramída. Hún
situr í hringnum með hinum þar sem
engir sitja á endanum og skipar fyrir
og enginn situr út við dyr í dragsúgn-
um. Hún situr í hringnum og stjórnar
með hinum.“ Þannig, segir Auður
Eir, á ímynd kvenna í kirkjunni að
vera. Hún á að stjórna með hinum.
Siv Friðleifsdóttir nefndi erindi sitt Rauðir hælar og rykfrakkar og sýndi
það á myndrænan hátt þegar hún hélt ræðu sína.
Hlutur kvenna
í íslenskum fjöl-
miðlum er rýr
UM það bil 70% allra þeirra sem
koma fram í íslensku sjónvarpi eru
karlar og um 30% eru konur. Þetta
kemur m.a. fram í niðurstöðum rann-
sókna um konur og karla í íslenskum
fjölmiðlum sem nemendur í hagnýtri
fjölmiðlun unnu fyrir neftid mennta-
málaráðuneytisins um konur og fjöl-
miðla og Skrifstofu jafnréttismála.
Þorgerður K. Gunnarsdóttir, al-
þingismaður og formaður nefndar
menntamálaráðuneytisins, kynnti
niðurstöðurnar á ráðstefnu Kven-
réttindafélags Islands á laugardag.
I könnuninni kemur í ljós að þeir
karlar sem birtast á skjánum eru
flestir í aldurshópnum 35 til 49 ára
og ennfremur að konur eru fjöl-
mennastar í hópnum 20 til 30 ára.
Svipaðar tölur koma í ljós þegar
fréttatímar sjónvarpsstöðvanna eru
sérstaklega skoðaðir. Af öllum þeim
einstaklingum sem birtast í fréttum
eru 27% þeirra konur en 73% eru
karlar. Hið talaða mál kvenna í
fréttatímum er hins vegar 15% af
heildartíma talaðs máls og eftir því
sem ofar dregur í aldri fækkar kon-
um, sem viðmælendum, hlutfallslega
samanborið við karlana.
Framkvæmd og úrvinnsla rann-
sóknanna fór fram á tímabilinu jan-
úar til júlí á sfðasta ári og ber að hafa
það í huga þegar niðurstöðurnar eru
skoðaðar.
í niðurstöðunum kemur einnig
fram að við rannsókn á efni dag-
blaðanna, Dags, DV og Morgunblaðs-
ins, hafi komið í ljós að meirihluti
frétta og blaðagreina er án kynja-
slagsfðu, þ.e. ekki má greina kyn-
bundna álierslu, en þegar því sleppir
er hlutur kvenna í dagblöðum rýr.
Mun meira er ljallað um karla en
konur og karlar eru mun oftar tilefni
frétta en konur. Er það einkum í
málaflokkum eins og minningar-
greinum og slúðurfréttum sem kon-
ur fá tiltölulega mesta umfjölhin.
„Þegar maður hugsar um þessa nið-
urstöðu er það nokkuð ljóst að auð-
veldasta leiðin til að ná athygli blað-
anna er að vera ung, kvikmynda-
stjarna eða dauð eða allt í senn,“
sagði Þorgerður K. Gunnarsdóttir er
hún greindi frá niðurstöðunum.
Hluverk viðmælenda misjafnt
Þorgerður greindi m.a. frá því að
hlutverk viðmælenda í fréttatímum
sjónvarps væri nokkuð misjafnt cftir
kynferði. „Þegar rætt er við stjórn-
endur fyrirtækja og stofnana eru það
í 97,6% tilvika karlmenn og þegar
rætt er við opinbera embættismenn
eru það í 89% tilvika karlmenn. Af
öllum hlutverkunum er konan mest
áberandi sem listamaður eða í
kringum 51% og sem fórnarlamb í
46% tilvika."
Þorgerður greindi ennfremur frá
því að konur væru vart sýnilegar í
sjónvarpsfréttum þegar fjallað væri
um efnahags-, stjórn- eða atvinnu- ^
mál nema í undantekningartilfell-
um. „Sé þessi mynd sem dregin er
upp af fjölmiðlum til marks um
valdahlutföll samfélagsins má ljóst
vera að álirif kvenna eru fyrirferð-
arlítil nema í fáum tilvikum og í nær
eingöngu þeim málum sem tengjast
hefðbundnum kvennamálum.“ Sagði
hún að þessi niðurstaða kæmi að
vissu leyti heim og saman við stöðu
kvenna í þjóðfélaginu, svo sem inn-
an atvinnulífsins, embættiskerfisins
og stjórnkerfisins. „Konur gegna
innan við 10% af forstjóra- og fram-
kvæmdasljórastöðum, eiga innan
viðl5% aðild að stjórnun fyrirtækja
og eru innan við 10% ráðuneytis-
stjóra svo dæmi séu nefnd.“
Á ráðstefnu Kvenréttindafélags-
ins var lögð fram sú tillaga að gef-
inn verði út gagnabanki með nöfn-
um kvenna til dæmis í atvinnulífinu
til að auðvelda fjölmiðlamönnum að
nálgast konur sem geta gefið álit á
ákveðnum málcfnum.
Hin dæmigerða blaðakona er á
fertugsaldri og með háskólapróf
Þorgerður skýrði ennfremur frá
niðurstöðu viðhorfskönnunar meðal
blaða- og fréttamanna í byijun síð-
asta árs og benti hún á að aðeins
mætti draga ályktanir af svörum
kvenna en ckki karla vegna lítillar
þátttöku þeirra síðarnefndu. Alls
fengu 354 einstaklingar, flestir
skráðir félagar f Blaðamannafélagi *
íslands og Félagi fréttamanna,
sendan spurningalista en svarhlut-
fallið var 27% hjá körlum og 65% hjá
konum. Segja sumir að þetta svar-
hlutfall karla og kvenna segi í raun
allt sem segja þarf.
I niðurstöðum könnunarinnar
kom i Ijós að hin dæmigerða blaða-
kona er á aldrinum 30 til 39 ára, hóf
starfsferil sinn á íjölmiðli á árunum
1986 til 1995, er gift eða í sambúð, á
tvö eða þrjú börn og er vel menntuð
þar sem síðasta prófgráðan sem hún
lauk var háskólapróf.
Þá kemur í Ijós að flestar blaða-
og fréttakonur eru sáttar við störf
sín. Um 70% þeirra sögðust hafa hug
á að ná lengra í starfi. 28% þeirra
töldu sig hafa orðið fyrir mismunun
í starfi vegna kynferðis. Og 60%
kvennanna telja stöðu kvenna á ís-
lenskum fjölmiðlum verri en stöðu
karla. —