Morgunblaðið - 25.01.2000, Blaðsíða 32

32 ÞRIÐJUDAGUR 25. JANÚAR 2000
MORGUNBLAÐIÐ
LISTIR
Tónleikar Mörtu Guðrúnar Halldórsdóttur í Salnum
Lj óðasöngkona
verður stór
LJÖÐALÖG eftir Wolfgang Ama-
deus Mozart og Franz Schubert eru á
efnisskrá ljóðatónleika Mörtu Guð-
rúnar Halldórsdóttur sópransöng-
konu í Salnum í Kópavogi annað
kvöld, miðvikudagskvöld, kl. 20.30.
Við flutninginn nýtur hún liðsinnis
þeirra Amar Magnússonar píanóleik-
ara og Einars Jóhannessonar klarín-
ettuleikara.
Þó að Marta hafí lagt höfuðáherslu
á túlkun og flutning þýskra ljóða á
námsárum sínum við tónlistarháskól-
ann í Múnchen eru þetta fyrstu ljóða-
tónleikar hennar í iullri lengd frá því
hún kom heim frá námi árið 1993.
„Ég ætlaði að verða ljóðasöngkona
þegar ég yrði stór, mér fannst það al-
veg vera hápunkturinn og var að sía
þetta í mig úti í Þýskalandi. Svo var
bara eins og væri tekið fyrir munninn
á mér og ég hef þurft allan þennan
tíma til að melta þetta,“ segir Marta
og bætir við að ef upp hafi komið sú
hugmynd að halda ljóðatónleika hafi
hún orðið afar þung í taumi og henni
ekki haggað. Fram undir þetta, það
er að segja.
En nú er komið að því, henni finnst
hún tilbúin að takast á við heila Ijóða-
tónleika. Marta er sem sagt orðin
stór, ályktar blaðamaður. „Ég er orð-
in stór, já!“ samsinnir hún.
Fyrri hluti tónleikanna annað
kvöld er helgaður ljóðalögum
Mozarts en eftir hlé er komið að
Schubert. „Sum af þessum lögum hef
ég aldrei sungið áður. Þama em lög
sem em ekki mikið flutt og svo önnur
sem em mjög vel þekkt,“ segir Marta.
„Mozart skrifaði ljóðalög alla sína
ævi, það fyrsta þegar hann var sex
ára og þau síðustu árið sem hann lést.
En þau komu bara svona með öðra,
eiginlega á hlaupum. Enda er þetta
víst meira og minna svo fljótfæmis-
lega hripað niður að menn hafa verið í
mestu vandræðum að ráða í það.
Sjálfúr kallaði hann ijóðin Freund-
stúcke, eða ljóð handa vinum. Þetta
era einskonar tækifærisljóð, þar sem
hann slær á ýmsa strengi, sumt er
grín og annað alvara,“ segir hún. Lög-
in sem hún syngur á tónleikunum era
öll samin á síðustu tíu æviáram
Mozarts, eða frá 1781 til 1791.
Goethe endursendi lögin
Schubert samdi yfir 700 sönglög
um dagana og segir Marta ljóðin hans
aðalsmerki. „Hann er í rauninni ljóða-
tónskáld." Hann var ekki nema sau-
tján ára þegar hann samdi fyrsta
ljóðalagið, við Ijóðið um Grétu við
rokkinn eða Gretchen am Spinnrade
úr leikritinu Faust eftir Goethe. Ljóð
Goethes vora tónskáldinu hugleikin
allt til dauðadags, þó að Schubert hafi
aldrei öðlast viðurkenningu Goethes.
Fundum þeirra bar aldrei saman en
árið 1816 sendi Schubert skáldinu
árituð eintök af sönglögum, sem sag-
an segir að tónskáldið hafi fengið end-
ursend án umsagnar.
Lög Schuberts sem flutt verða á
tónleikunum era öll utan tvö við texta
eftir Goethe. Síðast á efnisskránni er
lag við ljóð eftir Mayrhofer, Der Hirt
auf dem Felsen. Marta segir söguna
af tilurð þess lags. „Það var um þrem-
ur áram fyrir andlát Schuberts að
fræg óperasöngkona í Berlín, Anna
Milder að nafni, skrifaði honum og
bað hann að semja fyrir sig. Hún
sagði honum alveg hvemig hann ætti
að hafa það, þetta átti að vera brillj-
ant, eins og hún orðaði það, og söng-
konan átti að geta sýnt mismunandi
tilfinningar, m.a. með mismunandi
hraða. Og svo átti lagið að vera áheyr-
endavænt. Þetta fór nú ekki allt sam-
an við hans meiningar um hvemig
semja ætti ljóðalög en á endanum
skrifaði hann lagið, sem er svokölluð
aríetta í þremur köflum - sá fyrstí er
hraður, annar hægur og sá síðasti aft-
ur hraður.“
Kemur í hviðum
Á undanfömum áram hefur Marta
haldið einsöngstónleika og komið
fram á tónlistarhátíðum víða, svo sem
á Baehfest í Múnchen, Listahátíð í
Reykjavík, Vorhátíðinni í Búdapest
og Harstad í Noregi, auk þess sem
Morgunblaðið/RAX
Örn Magnússon píanóleikari, Marta Guðrún Halldórsdóttir sópran-
söngkona og Einar Jóhannesson klarínettuleikari flylja ljóðalög eftir
Mozart og Shubert á tónleikum í Salnum í Kópavogi annað kvöld.
hún hefúr verið tíður gestur á Sumar-
tónleikum í Skálholti, þar sem hún
hefur tekið þátt í framflutningi ís-
lenskra verka. Þá hefur Marta komið
fram sem einsöngvari með hljóm-
sveitum og kóram og gert hljóðritanir
af nútímatónlist og tónlist fyrri tíma.
Má þar nefna hljómdisk með íslensku
þjóðlagasafni Engel Lund í flutningi
Mörtu og Amar Magnússonar píanó-
leikara. Marta Guðrún hefur einnig
farið með aðalhlutverk í óperam og
söngleikjum hjá Leikfélagi Akureyr-
ar, Þjóðleikhúsinu og íslensku óper-
unni.
Ýmislegt er á döfinni hjá Mörtu að
Ijóðatónleikunum loknum. Þar nefnir
hún m.a. tónleika undir heitinu ís-
lenska einsöngslagið, þar sem hún
mun koma fram ásamt þeim Finni
Bjarnasyni og Ingveldi Ýri Jónsdótt-
ur, og í febrúar syngur hún á tónleik-
um með Kammersveit Reykjavíkur
verk eftir pólska tónskáldið Górecki.
„Svo er verið að stofna hóp, þar sem
uppistaðan er nokkrir félagar úr
Musica Antiqua, sem ég hef unnið
mikið með. Hópurinn hefur fengið
nafnið Contrasti og hann hyggst tefla
saman endurreisnar- og nútímatón-
list. Atli Heimir Sveinsson og Sveinn
Lúðvík Bjömsson hafa verið fengnir
til að skrifa verk fyrir hópinn og
fyrstu tónleikamir era áætlaðir um
miðjan mars,“ segir Marta. Loks
nefnir hún að til standi að hún fram-
flytji ásamt Caput-hópnum nýtt verk
eftir Hauk Tómasson. „Svo það er
nóg að gera framundan - þetta kemur
í hviðum."
„Ekki lokað
fyrir samstarfið“
Innantómt hjal
„BANDALAG sjálfstæðra leikhúsa
sendi Samkeppnisstofnun erindi þar
sem óskað er eftir úrskurði um hvort
miðaverð í Borg-
arleikhúsi og
Þjóðleikhúsi
stangist á við
samkeppnislög.
Meðan þetta mál
er til athugunar
hjá Samkeppnis-
stofnun höfum við
ákveðið að fara
okkur hægt í
frekara samstarfi
við sjálfstæðu at-
vinnuleikhúsin,“
segir Stefán Bald-
ursson þjóðleik-
hússtjóri,
Meðal forsvars-
manna Baal, sam-
taka sjálfstæðu
atvinnuleikhús-
anna, er nokkur
urgurvegnaþess-
arar ákvörðunar
og telja þeir að ákvörðunin standist
ekki lög.
„Við teljum að með þessu sé Þjóð-
leikhúsið að bijóta nýgerðan samn-
ing við menntamálaráðuneytið um
árangursstjómun í ríkisstofnunum
og einnig sé verið að brjóta gegn ný-
legum leiklistarlögum," segir Gunnar
Helgason, talsmaður Baal, samtaka
sjálfstæðra atvinnuleikhúsa. Vísar
Gunnar til 10. greinar leiklistarlaga
þar sem segir: „Þjóðleikhúsið skal
kosta kapps um hagkvæmt samstarf
við stofnanir, félög og aðra sem sinna
leiklist og öðrum þeim listgreinum er
starfi þess tengjast.“ Einnig bendir
Gunnar á ýmsar greinar í samstarfs-
samningi Þjóðleikhússins og mennta-
málaráðuneytisins „...þar sem sam-
starf við önnur leikhús og
menningarstofnanir er tíundað með
ýmsum hætti. Þar er m.a. talað um
möguleika á frekari sýningum utan
leikhússins í samvinnu við önnur leik-
hús og að „stefna skuli að því að leyfa
listamönnum leikhússins að takast á
við ný form og rými jafnt utan leik-
hússins sem innan“. Þá segir orðrétt í
3. grem samningsins: „Haldið verði
áfram því jákvæða samstarfi sem
Þjóðleikhúsið hefur átt við hina ýmsu
leikhópa og leikhús..." Þetta teljum
við að þjóðleikhússtjóri hafi brotið
með því að loka fyrir allt frekara
samstarf við okkur,“ segir Gunnar
Helgason.
Stefán Baldursson segir að þessi
túlkun á leiklistarlögunum og samn-
ingi Þjóðleikhússins við menntamála-
ráðuneytið sé á misskilningi byggð.
„Við höfum alls ekki lokað fyrir sam-
starfið. Við eram í alls konar sam-
starfi við sjálfstæðu leikhúsin og höf-
um ekki í hyggju að rifta því. Ég
bendi á að tveir fastráðnir leikarar
Þjóðleikhússins era að leika í tveimur
sýningum Leikfélags Islands í Iðnó.
Hins vegar viljum við fara okkur
hægt í að efna til frekara samstarfs
þar til úrskurður Samkeppnisstofn-
unar liggur endanlega fyrir. Það er
þó alveg ljóst að það er í okkar hönd-
um að vega og meta óskfr um sam-
starf hverju sinni og hvort eða hversu
hagkvæmt það sé fyrir leikhúsið."
Gunnar Helgason segir að upphaf
þessa máls megi rekja til þess að
stóru leikhúsin tvö, Borgarleikhúsið
og Þjóðleikhúsið, hafi boðið aðgöngu-
miða á tilboðum sem sjálfstæðu leik-
húsin hafi ekki getað mætt á sam-
keppnisgrundvelli. „Borgarleikhúsið
hefur gengið lengst í þessu efni og
ítrekað boðið tvo miða fyrir einn en
þó kastar fyrst tólfunum þegar
starfsmönnum heilu fyrirtækjanna
er boðið frítt í leikhúsið eins og gerð-
ist milli jóla og nýárs,“ segir Gunnar.
Stefán Baldursson segir að Þjóð-
leikhúsið hafi ekki tekið þátt í slíkum
boðum utan einu sinni í haust. „Það
var mjög sérstakt tilfelli þar sem við
buðum tvo fyrir einn á tiltekna sýn-
ingu tiltekin kvöld og hefur ekki
gerst áður í 50 ára sögu leikhússins
og því ekki hægt að líta á það sem
stefnumótun í markaðsmálum Þjóð-
leikhússins. Okkur hefur því ekki
fundist þessi málatilbúnaður beinast
alveg í rétta átt hjá Sjálfstæðu at-
vinnuleikhúsunum," segir Stefán.
SJOJWARP
Sunnudagsleikhúsið
HERBERGI 106: KODDA-
HJAL
eftir Jónínu Leósdóttur. Leikstjóri:
Ágúst Guðmundsson. Leikarar:
Amar Jónsson, Katla Þorgeirsdótt-
ir, Jóhann G. Jóhannsson.
FJÓRÐI þáttur hótelseríunnar
var á dagskrá á sunnudagskvöld og
óneitanlega þeirra slakastur frá
hendi höfundarins. Ástæðan var ein-
faldlega sú að hér var engin undir-
saga í gangi, enginn bakgrannur í
textanum, aðeins það sem yfirskrift-
in bar með sér; koddahjal með ein-
faldri lykkju í lokin.
KVIKMYMHR
Háskólabfó
VIÐSKIPTASKÚRKUR
„ROUGETRADER"
★ ★1/2
Leikstjórn og handrit: James Dear-
den. Framleiðandi: David Frost.
Aðalhlutverk: Ewan McGregor,
Anna Friel.
í BRESKU myndinni Viðskipta-
skúrki, sem Háskólabíó sýnir með
Ewan McGregor í aðalhlutverki, er
sögð sagan af því hvemig verðbréfa-
salinn Nick Leeson setti eina elstu og
virðulegustu bankastofnun Bret-
lands á hausinn. Sagan er sögð út frá
hans sjónarhóli og byggð á ævisögu
hans og hann er sögumaður myndar-
innar svo málinu er aðeins lýst frá
hans hlið en lýsingin sú er hin furðu-
legasta martröð.
Samkvæmt myndinni sendi bank-
inn hinn unga og upprennandi
bankamann Neeson til Singapore við
lok níunda áratugarins þegar Asíu-
markaður er í gríðarlegri uppsveiflu
Endirinn gerði einnig að verkum
að varla var hægt að líta á þetta sem
annað en langan og lítt fyndinn
brandara, tilburðir leikaranna
tveggja til alvarlegrar túlkunar
rannu þannig alveg út í sandinn.
Það var heldur ekki laust við að
manni fyndist leikararnir ekki fylli-
lega sáttir við hlutverk sín eða öllu
heldur ekki tilbúnir til að ganga eins
langt og aðstæður í verkinu kröfð-
ust. Allt þetta hnoð undir þykkri
sænginni var heldur hjákátlegt og
ekki að sjá sem líkamlegt samband
þeirra tveggja væri jafn innilegt og
frjálst og þau margendurtóku þó í
textanum.
Katla Þorgeirsdóttir fékk þó
þarna tækifæri til að sýna sig en
hún hefur ekki sést mikið frá því
hún útskrifaðist fyrir tveimur árum.
Vonandi á eftir að sjást mefra af
og brátt verður hann eftirlæti stjórn-
enda bankans því svo virðist sem
fimmtungur hagnaðar af allri starf-
semi bankans komi frá honum einum
þegar frá líður. Stjórnendurnir setja
allt sitt traust á Neeson og hann fær
nokkurn veginn eftirlitslaust að haga
sér að vild. Það sem þefr vita ekki er
að hann notar eigið fé bankans til
þess að fjármagna gríðarlegt tap
sem hann verður fyrir vegna rangra
ákvarðana.
Þannig er rauði þráðui-inn í sög-
unni og áhorfandinn kemst aldrei
nær því að vita hvað gerðist. Ekki er
farið nákvæmlega út í þær aðgerðir
sem Neeson greip til eða hvernig ná-
kvæmlega hann vann í Singapore,
flóknar fjármálalegar skýi'ingar era
afgreiddar í hröðum samtölum sem
skilja áhorfandann eftir með fleiri
spurningar en svör svo hann kemst í
rauninni aldrei inn í málið. Það er
miklu frekar að hann sjái afleiðing-
arnar og þær era svosem nægilegt
efni í spennumynd.
Það sem myndin hins vegar sýnir
nokkuð vel er hvernig pjásturslítill
maður og hálfgerður hugleysingi
leiðist út í smáreddingar af því hann
henni enda virðist þarna vera hæf
leikkona á ferðinni.
Þetta handrit hefði betur fengið
að liggja í skúffunni og er dæmi um
þann versta galla á leikritafram-
leiðslu Sjónvarpsins sem fyrirfinnst.
Þegar höfundur hefur fengið það
verkefni að skrifa fyrir Sjónvarpið
er engu líkara en í gang fari sjálf-
virk framleiðsluvél sem mannshönd-
in kemur hvergi nærri. Höfundur-
inn fær ekki leiðsögn eða ritstýringu
af neinu tagi og hvaðeina sem hann
skrifar er sett í framleiðslu. Þannig
hefði Jónína Leósdóttir verið betur
komin með því að láta fyrstu þrjá
þættina nægja, hinum fjórða var of-
aukið, enda hugmyndin um hótel-
herbergið greinilega þurrausin og
engu þar við að bæta.
vill ekki lenda í vandræðum. Smám
saman vindur það upp á sig þar til
hann verður til þess að bankinn tapar
800 milljónum punda. Hún sýnir ger-
samlega handónýta stjóm bankans
sem treystir á nafn bankans, traustið
sem hann hefur út á við, hefðir og
heiðarleika á meðan þeir sigla óafvit-
andi með hann í eyðileggingu. And-
varaleysi þeirra er með ólíkindum.
Þeir virðast ekki skilja það frekar en
áhorfendur hvað nákvæmlega það er
sem Leeson er að fást við eystra og
hafa engan áhuga á að skilja það.
McGregor fer ágætlega með hlut-
verk Leesons en við eram í raun
engu nær um manninn, hver hann
var og hvers vegna hann ákvað að
fela mistökin fremur en að viður-
kenna þau. Persónuleg saga hans er í
sápukenndara lagi og áhrifin sem hið
gríðarlega tap hefur á hann virka
mjög yfirborðskennd; það er helst að
hann finni til ónota í maganum. Enda
er hér kannski meira um leikna
heimildarmynd að ræða en nokkuð
annað og sem slík er Viðskiptaskúrk-
urinn forvitnileg.
Arnaldur Indriðason
Stefán
Baldursson
Gunnar
Helgason
Hávar Sigurjónsson
Eitt stórt fjárliættuspil