Morgunblaðið - 25.01.2000, Qupperneq 48

48 ÞRIÐJUDAGUR 25. JANÚAR 2000
MORGUNBLAÐIÐ
MINNINGAR
ÞORSTEINN
DAVÍÐSSON
+ Þorsteinn Davíðs-
son fæddist á
Hallgilsstöðum í
Fnjóskadal 7. mars
1899. Hann lést á
Dvalarheimilinu Hlíð
á Akureyri 17. jan-
úar síðastliðinn. For-
eldrar hans voru
Davíð Sigurðsson
bóndi á Hallgilsstöð-
um og k.h. Aðalbjörg
Jónsdóttir.
*. Þorsteinn kvæntist
15. maí 1932 Þóru
Guðmundsdóttur, f.
19. ágúst 1904, d. 3.
júlí 1957. Foreldrar hennar voru
Guðmundur Magnússon oddviti í
Arnarnesi og k.h. Sesselja Jóns-
dóttir. Þorsteinn var fimmti í röð
sjö systkina, aðeins tvö þeirra
komust til fullorðinsára. Synir
Þorsteins og Þóru eru: 1) Ingólfur
Helgi, f. 6. mars 1934, kvæntur
Hrefnu Helgadóttur, f. 27. desem-
ber 1948. Fyrri kona hans var
Guðrún Gunnþórsdóttir, f. 3. jan-
úar 1936, d. 12. mars 1993. Börn
Ingólfs og Guðrúnar eru: Þor-
steinn, Hildur, Dagný, Ingi Þór og
Gunnþór. 2) Guðmundur, f. 1.
september 1939, kvæntur Birnu
Fríðu Björnsdóttur, f. 27. septem-
ber 1942. Börn þeirra eru: Björn
Bergsteinn, Þóra og Jóna Rut. 3)
Héðinn, f. 31. ágúst 1941, kvæntur
Stefaníu Einarsdótt-
ur, f. 5. júlí 1949.
Börn þeirra: Fjóla
Heiðrún, Einar Órn
og Sigurlína Þóra.
Langafabörnin eru
11 talsins.
Þorsteinn lauk
búfræðinámi frá
Hvanneyri 1919. Var
í Bandaríkjunum á
vegum SIS árin
1921-1923 að læra
skinnaverkun og síð-
an 1927-1930 í
Bandaríkjunum og
Þýskalandi að læra
sútun. Var jafnframt við nám í
skógrækt í Noregi 1929. Hann
hafði umsjón með stofnun og
rekstri Gæruverksmiðju SÍS á Ak-
ureyri 1923-1927 og síðar 1930-
1935. Skinnaverkunin var aðeins
vetrarstarf til ársins 1936. Hann
var verksmiðjustjóri Skinna-
verksmiðju Iðunnar frá stofnun
1935 til ársloka 1968 og jafnframt
Skóverksmiðju Iðunnar frá stofn-
un 1936 til 1948. Hann vann við
sútun til októberloka 1981. Einnig
starfaði hann sem skógarvörður á
Vöglum í Fnjóskadal á sumrin ár-
in 1931-1936. Hann var alla tíð
mikill áhugamaður um skógrækt.
Utför Þorsteins fer fram frá
Akureyrarkirkju í dag og hefst at-
höfnin klukkan 13.30.
Dugur einkenndi bændasamfélag-
ið í S-Þingeyjarsýslu við upphaf 20.
aldarinnar og alþýðufræðsla og
framtak stóð í stökum blóma. Bók-
arskræðum var safnað í hverju koti
og hugað að framfaramálum.
Fnjóskadalur og afdalir hans voru
"'byggðir á öllum góðum skikum, uppi
á hæðardrögum og hólum eða niður
við Fnjóská sem sveiflast niður dal-
inn milli heiðar og brattra fjalla. Afi
ólst upp meðal kraftmikilla bænda á
þessum árum í andrúmslofti sveit-
unga í framfarahug.
Einkar forvitnilegur ferill var haf-
inn er afi hélt fótgangandi til náms
suður í Borgarfjörð 1917 og var sjö
daga á leiðinni. Dvaldi hann þar m.a.
frostaveturinn mikla en þá fraus í
öllum koppum á Hvanneyri og orð-
rómur var um að heimilishundar
hafi verið hafðir til viðurværis.
Sneri hann svo aftur norður ung-
ur búfræðingur með hæstu einkunn
og gerðist vinnumaður í Fjósatungu
^ og fór að huga að búskap. Það fór þó
svo að eitt sinn er afi var að stinga
út úr hesthúsinu móður og másandi,
að Ingólfur í Fjósatungu, þá stjórn-
armaður í Sambandinu, kom ark-
andi frá bænum og bað hann að
skreppa til Ameríku að nema gæru-
verkun og sláturhússtörf.
Fyrst var haldið til Leith í Skot-
landi með Botníu og þaðan siglt í
miklum mótvindi vestur um haf með
Assyriu og endaði ferðin í bænum
Johnstown í New York ríki þar sem
afi dvaldist síðan á árunum 1921-
1923 í læri í skinnaverksmiðju sem
einnig var sláturhús. I verkmiðjunni
var lögð áhersla á að kenna honum
öll tilfallandi störf, enda var fyrir-
hugað að koma verksmiðju á fót á
Islandi og verksmiðjueigandinn
hugðist kaupa framleiðsluvöruna.
Aftur fór afi utan 1927-1930 og
fyrst vestur til að afla frekari þekk-
ingar. Til að nýta tímann sem best
hóf hann þýskunám á kvöldskóla og
var enda skömmu síðar kominn til
Frankfurt am Main til að kynna sér
þar vinnsluaðferðir og vélbúnað.
Kreppan blasti við og þegar afi
auglýsti eftir herbergi þar sem hús-
ráðandi byði jafnframt uppá þýsku-
kennslu, rigndi inn tilboðum og
verðið var sama og ekkert.
Eitthvað þótti afa á þessum tíma
hægt fara með frekari fyrirætlanir
Sambandsins og ákvað hann að
skjótast uppí Noreg að læra skóg-
rækt og var um nokkurt skeið við
Landbúnaðarháskólann á Ási.
Norskir skógspekingar töldu væn-
legt fyrir afa að kynna sér skógrækt
við áþekkar aðstæður og á íslandi
fremur en á sléttunum við As og var
hann sendur norður í land til Stein-
kjer og Bodö. Varð svo úr að afi
dvaldist heilt sumar við gróðursetn-
ingar á heiðunum inn af Steinkjer
og minntist þess oft með bros á vör.
Afi hélt svo heim eftir að kallið
barst frá Sambandinu um að nú
væru uppi frekari áform um upp-
byggingu á verksmiðjum á Glerár-
eyrum. Ekki var þó skógræktin
gleymd og á sumrin var hann skóg-
arvörður í Vaglaskógi og ók reglu-
lega yfir Vaðlaheiðina á mótorhjóli
og fór greitt.
Afi hafði gaman af öllum ferðalög-
um og lagði gjarnan áherslu á að ná
sem mestri yfirferð og þótti mesti
óþarfi að vera með hverskonar
hangs. Ef á annað borð var ekið milli
Reykjavíkur og Akureyrar þótti
honum t.d. ekki tiltökumál að
skreppa til Isafjarðar „í leiðinni“ og
án þess að stoppa.
Skógarreiturinn sem hann rækt-
aði í tómstundum í landi Hróars-
staða var þó hans helsta áhugamál
og þar undi hann sér vel og lét
gjaman þau orð falla að þetta væri
ábyggilega fallegasti dalur landsins.
Ekki minnkaði krafturinn eftir
því sem árin liðu. Afi skokkaði um
heiðar á gamals aldri og var fræg-
asti puttaferðalangur Akureyrar
eftir að hann hætti akstri og þarmeð
framúrakstri sem hann stundaði
nokkuð. Ekki munaði hann um að
ferðast á þann hátt austur á Húsa-
vík eða jafnvel á Egilsstaði ef hann
átti eitthvert erindi, t.d. að sækja
eitthvert blað eða bók sem hann
vantaði í einhverja ritröð sem hann
var að binda inn. Sérstakt áhugamál
hans var það hin síðari ár að fara í
Fnjóskadal sem oftast og þá helst á
hverjum degi. Við ársuppgjör voru
svo taldar ófáar ferðirnar og stefnt
að því að slá metið næsta ár. Vegfar-
endur á Drottningarbrautinni og á
Ströndinni voru famir að kannast
við kappann.
Afi var mikill bókaomun- og las
helst um þjóðlegan fróðleik og
landafræði en leiddist þó gagnslitlar
skáldsögur og Laxness. Níræður
lagðist hann í grúsk, tók saman
niðjatal forfeðra sinni af mikilli
vandvirkni og kom í útgáfu og dreif-
ingu.
Viðfangsefni og áhugamál afa
vom ótalmörg. Ótrúlegur lífskraftur
einkenndi hann og jafn dagfars-
prúðan og þjóðlegan mann er erfitt
að ímynda sér. Eg kveð afa með
söknuði og stolti en veit þó að hann
mun halda ferðalögum sínum áfram
um skóga og dali Þingeyjarsýslna, í
annarri en ósýnilegri vídd og vel yfir
þeim meðalhraða sem þar tíðkast.
Einar Orn Héðinsson.
Sálmur 90:12 segir: „Kenn oss að
telja daga vora, að vér megum öðl-
ast viturt hjarta.“
Þegar ég kveð afa Þorstein og
hugsa hvað hann hefur gefið mér
kemur margt fram í hugann. Á
langri og starfsamri ævi hefur hann
áorkað svo miklu og gefið okkur af-
komendunum svo dýrmætan arf.
Arf sem felst m.a. í því að vera sam-
kvæmur lífsgildum sínum svo og
fjölmargar samverustundir.
Afi hafði yndi af að skoða náttúr-
una og strax sem drengur, þegar
hann var smali á Víðivöllum í
Fnjóskadal, kunni hann að meta
hana í öllum sínum fjölbreytileika.
Þá hafði hann það starf á sumrin eft-
ir fráfærurnar að vakta ærnar uppi
á Vaðlaheiði og notaði þá tækifærið
og skoðaði allt sem best hann gat,
bæði smátt og stórt. í náttúrulýs-
ingu hans frá þessum tíma segir: Ef
við nú erum svo stórhuga að vilja
komast uppá Hnjúkinn og vita betur
hvers við verðum þá vísari, þá mun
margt bera fyrir augun. Líf afa var
um margt líkt slíkri göngu. Hann
mat náttúruna og átthagana mest og
lagði allt kapp á að skilja betur við
en hann tók við. En hann var líka
víðsýnn og framsýnn, vildi líta sér
lengra og læra af öðrum þjóðum,
m.a. í námi í Bandaríkjunum, Þýska-
landi og Noregi. En þá þekkingu
vildi hann fyrst og fremst nýta þjóð
sinni til heilla og varð snemma
dyggur fylgismaður samvinnuhug-
sjónarinnar. Afi kaus að lifa einföldu
lífi, var mikill reglumaður og hafði
heilsusamlegt lífemi eflaust sitt að
segja umhversu háum aldri hann
náði. Hann var einstaklega vinnu-
samur, vann í Skinnaverksmiðjunni
til 81 árs aldurs en sneri sér þá að
gömlu áhugamáli, bókbandi, og batt
inn ófáar bækur og heilu árgangana
af tímaritum. Til marks um kraftinn
í honum þá gekk hann yfir Vaðla-
heiði þegar hann var orðinn níræður
og tók tímann hversu lengi hann
var. Það var líka gaman að sjá
hversu viljasterkur afi var. Þegar
aðrir ætluðu að hafa vit fyrir honum
á efri árum og stoppa hann af í að
skreppa í Fnjóskadal tók hann iðu-
lega til sinna ráða, stökk af stað og
veifaði á næsta bfl og ef það dugði
ekki bankaði hann með stafnum sín-
um í bílrúðuna á kyrrstæðum bíl.
Það var ekkert skrítið hversu miklu
ástfóstri hann tók við Fnjóskadal
því þar hafði hann alist upp og frá
árinu 1946 hafði hann ræktað fagran
skógarreit í landi Hróarsstaða sem
hann nefndi Bjarkarsel. Þessi skóg-
arreitur hefur veitt okkur afkom-
endunum mikla ánægju og þar get-
um við notið náttúrunnar og ræktað
tengslin hvert við annað.
Afi lifði og dó í samræmi við orð
skáldsins sem hann vitnaði eitt sinn
í og tók undir með:
Nýtthvaðímérer,
ísland helga ég þér;
fyrir þig er ljúft
að lifa og deyja.
Ég lærði margt af afa og bar
mikla virðingu fyrir honum. Það var
gaman að skiptast á skoðunum við
hann og lærdómsríkt. Ég vona heitt
og innilega að Jehóva gefi að við
megum hittast aftur í upprisu hinna
dánu á efsta degi, sbr. Jóhannes
5:28,29. '
Þóra Guðmundsdóttir.
„Þetta er allt í lagi, hann langafi
verður samferða henni Dísu frænku
til englanna og þau munu leiðast
saman þangað." Þannig huggaði sex
ára dóttir mín fjölskyldu mína þegar
hún frétti að langafi hennar væri lát-
inn. En Dísa frænka var einskonar
langamma hennar sem er nú nýlát-
in. Mínar bemskuminningar um
hann afa minn tengjast komu hans
suður hver jól til fjölskyldunnar
hans í Reykjavík. Koma hans var
jafn fastur liður í tilvera minni eins
og koma jólanna. Þegar við náðum í
hann út á flugvöll þá birtist hann
mér alltaf sem snyrtilegur maður í
frakka, með hatt sinn, staf og litla
ferðatösku. Þannig sé ég hann fyrir
mér í dag. Gamall maður að fara á
næsta áfangastað.
Hann afi var alltaf beinn í baki,
stoltur og nægjusamur. Hann var
einhvern veginn alltaf á sama aldri
hvort sem hann var um áttrætt eða
hundrað ára. Afi bar aldurinn sér-
staklega vel enda lifði hann mjög
meinlætalegu lífi. Mér fannst til-
komumikið en jafnframt gaman að
horfa á hann gera íþróttaæfingarnar
sínar, sem hann kallaði „Mullers-
æfmgar“, og jóga.
Ég var oft óþolinmótt bam sem
beið eftir því að opna jólapakkana
en þurfti að sitja og bíða eftir því að
hann afi minn kláraði steikina. í
huga minum tók það hann stundum
heila eilífð, vegna þess að þessi öld-
ungur hafði alla tíð sínar eigin tenn-
ur.
Að mínu mati var hann langt á
undan sinni samtíð og þá sérstak-
lega hvað viðkom menntun. Hann
sigldi á vit ævintýranna, þó að ég
hugsi að hann hafi litið á það sem
skyldu sína frekar en ævintýri, þeg-
ar hann sigldi til Ameríku til þess að
mennta sig í sútun. Við náðum vel
saman í seinni tíð þegar við spjölluð-
um um Ameríku eftir að ég hóf nám
þar. Hann hafði gaman af því að lýsa
ferðum sínum þangað og upplifun
hans á þessu landi. Hann lét sér
ekki nægja að mennta sig í Amer-
íku, heldur fór hann einnig til
Þýskalands. Afi ferðaðist síðan til
Noregs til þess að fullnægja skó-
græktarþörf sinni en hann var ætíð
mikill áhugamaður um skógrækt.
Ég minnist sérstaklega hversu
Fnjóskadalurinn var honum hjart-
fólginn, enda skildi hann eftir sig
fyrir okkur afkomendurna landperl-
una sína. Hann átti það til að stríða
öðrum öldungum sem voru annars
staðar að á landinu. Norðurland var
ætíð besti besti staðurinn í huga
hans. Þannig minnist ég þess að
hann skrifaði hitastig og veðurfar
landshlutanna og bar Norðurland
við landið sunnanvert, sérstaklega
þegar veðrið var betra þar nyrðra.
Þrátt fyrir háan aldur vildi hann
ferðast mikið og þegar suður var
komið átti hann það til að fara öllum
að óvörum einn niður í miðbæ borg-
arinnar. Hann lét fátt stoppa sig í
þeim efnum og „húkkaði" sér far ef
ekkert betra lagðist til. Ég sé ekki
marga aðra öldunga leika það eftir
honum.
Hann afi hafði mikinn áhuga á
bókum og fræðistörfum, þá sérstak-
lega ættfræði. Hann sat ávallt í stof-
unni með bók sér í hönd og þegar
hann lagði hana frá sér spurði hann
einna mest spurninga um ættir
þeirra sem hann umgekkst. Þegar
unglingurinn reyndi að komast að
upplýsingum um hana ömmu sína þá
barst talið ávallt að góðum ættum
hennar en ekki persónulegum lýs-
ingum. Þrátt fyrir að hann afi hafi
verið á undan sinni samtíð, bar hann
ákveðin merki sinnar kynslóðar.
Hann var ætíð nægjusamur og spar-
samur á sjálfan sig en höfðinglegur
við okkur hin. Það einkenndi hann
líka að hann bar aldrei tilfinningar
sínar á torg og vinnusemi var hans
dyggð. Hann var ekki afi sem tók
smábarn í kjöltu sér heldur hvatti
hann unga konu til dáða og mun ég
ætíð vera honum þakklát fyrir það.
Það er hvorki fálkaorða hans né
mikilvægt framlag til sútunar og
skógræktar sem fylgir minningu
minni um hann afa. Hans sérstaka
persóna og hlýjar samræðurnar sem
við áttum _er það sem ég mun ávallt
minnast. Ég er þakklát fyrir að hafa
kynnst þessum „sérstaka" afa og
núna um jólin þegar ég talaði við
hann í síðasta skipti, hvatti hann
mig áfram á sinn hátt, maður sem
náði að lifa inn á „þrjár aldir“.
Jóna R. Guðmundsdóttir.
Öðlingurinn Þorsteinn Davíðsson
er látinn. Hann náði því að lifa tvenn
aldamót, fæddur 1899 og dáinn árið
2000. Hann var frumkvöðull að iðn-
aði samvinnumanna á Akureyri,
þegar hann eftir nám í skinnaverk-
un í Bandaríkjunum, hófst handa
um uppsetningu á gæruvinnslu í
Grófargili árið 1923. Það var Ingólf-
ur Bjarnason í Fjósatungu, stjórn-
ai-maður í Sambandinu, sem réð
Þorstein árið 1921 til náms og
starfa. Saga skinnaiðnaðar á íslandi
og saga Þorsteins spinnast mjög
saman en sú saga verður ekki rakin
hér. Það yrði allt of langt mál. Þá
sögu er byrjað að skrifa og víst er að
þáttur Þorsteins þar hlýtur að verða
stór.
Eg kynntist Þorsteini fyrst vorið
1950 þegar eg vann hjá iðnaðardeild
Sambandsins í Reykjavík. Hann var
að koma á aðalfund Sambandsins og
kom við hjá okkur Harry Frederik-
sen framkv.st. deildarinnar. Eg
vann í tvö ár í Reykjavík og var
verulegur hluti af starfi mínu að
snúast og greiða fyrir allskonar mál-
um Sambandsverksmiðjanna á Ak-
ureyri. Þá talaði eg oft við Þorstein í
síma og alltaf var hann jafnvel al-
úðlegur þegar hann var að biðja um
fyrirgreiðslu. Eftir að eg flutti til
Ákureyrar til þess að vinna hjá Ull-
arverksmiðjunni Gefjuni urðu kynni
okkar meiri. Hann stjórnaði Skinna-
verksmiðjunni Iðunni sem flutti úr
Grófargili á Gleráreyrar 1935 þá
fullgerð og nýbyggð sútunarverk-
smiðja, sem hann hafði teiknað og
séð um uppbyggingu á. Þá kynntist
eg dugnaði hans og skapfestu. Það
orð fór af honum að enginn hefði
lengri vinnutíma en hann og það var
rétt. Hann mætti fyrstur og hætti
síðastur. Á þeim tíma var framleiðsl-
an mjög fjölbreytt. Það voru unnin
fataskinn og hanskaskinn, allskonar
leður fyrir skófatnað og söðlasmíði,
gæruskinn til allskonar framleiðslu.
Allt þurfti sína sérstöku vinnslu,
þannig að hér var um flókið vinnu-
ferli að ræða. Á þessum tíma var oft
mikill skortur á vinnuafli. Það vakti
strax athygli mína að Þorsteinn var
iðulega við vinnu á hinum og þessum
vélum verksmiðjunnar. Hann kunni
tökin á öllu. Að loknum venjulegum
vinnudegi tóku við svokölluð stjórn-
unarstörf og þau voru oft ærin.
Síðar eftir að eg fór að sitja aðal-
fundi Sambandsins varð það að
venju að eg keyrði hann til Bifrastar
í Borgarfirði þar sem aðalfundirair
voru haldnir í fjöldamörg ár. Þá var
oft spjallað mikið saman um allt
milli himins og jarðar. Þá kynntist
eg nýrri hlið á Þorsteini, það er að
segja, hann var sögumaður, kunni
að segja sögur á skemmtilegan hátt.
Sérstaklega minnist eg frásagna
hans frá bernskudögunum í
Fnjóskadal og vinnunnar hjá Ingólfi
í Fjósatungu. Einnig var honum í
fersku minni uppsetning gæru-
verksmiðjunnar í Grófargili. Eg
minnist líka að honum þótti gott að
starfa með Jóni Árnasyni,
framkvstj. útflutningsdeildar SÍS,
sem í byrjun var hans yfirmaður.
Þeir skrifuðust reglulega á og Jón
studdi við bakið á honum. Við Þor-
steinn áttum mörg sameiginleg
áhugamál. Fyrir utan starfið og allt í
kringum það, var skógrækt og upp-
græðsla á landinu sameiginlegt
áhugamál okkar. Hann hafði brenn-
andi áhuga og fannst að þar væri
hægt að gera margt.
Þorsteinn hætti störfum verk-
smiðjustjóra 1970 en vann áfram við
sérstörf fram til 1981 og hafði þá
unnið frá því að hann hóf nám sam-
tals í 60 ár við sútunina. í tilefni
þess afmælis hélt starfsfólk iðnaðar-