Morgunblaðið - 09.05.2000, Blaðsíða 4

4 ÞRIÐJUDAGUR 9. MAÍ 2000
MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
Glenda Jackson fór í skoðunarferðir innan og utan Reykjavíkur um helgina
Erfítt að vera
fastur á bak við
titil og tign
Breska leikkonan og þingmaðurinn Glenda
Jackson dvaldi á íslandi um helgina. Birna
Anna Björnsdóttir átti samtal við Jackson í
Höfða, en hún segist hafa fyllst mikilli
andakt þegar hún steig þangað inn.
Morgunblaðið/Þorkell
Glenda Jackson hitti Vigdísi Finnbogadóttur og
Ingibjörgu Sólrúnu Gísladóttur í Höfða.
Vésteinn Ólason, forstöðumaður Árnastofnunar, sýndi
Glendu Jackson handritin og sagði henni sögu þeirra.
GLENDA Jackson, þingmaður
breska Verkamannaflokksins, leik-
kona og Óskarsverðlaunahafi, dvaldi
hér á landi um helgina og fór í skoð-
unarferðir bæði innan og utan
Reykjavíkur. Auk þess sem hún var
viðstödd stofnþing Samfylkingarinn-
ar á föstudag, fór hún um miðbæ
Reykjavíkur í fylgd Ingibjargar Sól-
rúnar Gísladóttir borgarstjóra.
„Meginástæða þess að ég kom
hingað er sú að mér var boðið að vera
viðstödd stofnfund nýja sósíal-
demókrataflokksins á íslandi og það
var mér bæði mikill heiður og
ánægja," segir Jackson.
,A föstudagskvöld borðaði ég svo
kvöldverð með borgarstjóranum í
Reykjavík. Við vorum ekki búin að
borða fyrr en um klukkan hálf ellefu
og þá var ennþá bjart og borgarstjór-
inn fór með mér í gönguferð um mið-
bæ Reykjavíkur.
Ég var alveg heilluð af þessum litlu
götum og húsum sem við skoðuðum.
Svo fór hún með okkur upp að einu
húsanna, sem var yndislega fallegt
gamalt hús sem búið var að gera upp.
Mér algjörlega að óvörum tók hún sig
til og bankaði upp á. Kona kom til
dyra og sagði, „Nei, gjöriði svo vel,
gangið í bæinn,“ og við fórum inn og
hún sýndi okkur húsið eins og ekkert
væri sjálfsagðara en að borgarstjór-
inn mætti svona seint að kvöldi í
óvænta heimsókn. Mér fannst þetta
alveg stórkostlegt!"
Stóð á klettasyllunni og únynd-
aði sér hvemig þetta var
Á laugardag fór Jackson, ásamt
fleiri erlendum gestum sem viðstadd-
ir voru stofnfund Samfylkingarinnar
að skoða Gullfoss og Geysi og á Þing-
velli.
„Við skoðuðum þennan hrífandi
foss og hverina. Það sem mér þótti
merkilegast, fyrir utan að sjálfsögðu
þetta ótrúlega og einstaka landslag
sem fyiir augu bar, var að koma á
staðinn þar sem fyrsta löggjafarþing-
ið var haldið. Maður stóð þama á
klettasyllunni og horfði yfir og
ímyndaði sér hvemig þetta var. Það
er með ólíkindum að hugsa til þess að
þjóðin hafi komið þama saman og
haldið þing sem stóð í heilar þrjár vik-
ur. Mér finnst það afar heillandi til-
hugsun."
Jackson heimsótti einnig stofnun
Áma Magnússonar þar sem Vésteinn
Ólason forstöðumaður tók á móti
henni, sýndi henni handritin og rakti
sögu þeirra.
„Og handritin á Amastofnun! Mér
fannst alveg stórmerkilegt að sjá
handbragðið á þeim og svo áhugavert
að hugsa til þess hvemig þetta var
unnið á sínum tíma, fyrir utan náttúr-
lega hvað innihald sagnanna sjálfra
er merkilegt."
Eftir heimsóknina á Ámastofnun
var haldið í Höfða á fund borgar-
stjóra, þar sem móttöku vegna aðal-
fundar Krabbameinsfélags íslands
var að ljúka. Þar hitti Jackson meðal
annarra Vigdísi Finnbogadóttur.
Borgarstjóri gaf Jackson eintak af
Hávamálum og Völuspá og segist hún
hlakka mikið til að lesa bókina.
Hafði ímyndað mér að Höfði
væri í garði eða úti í skógp
Jackson segist hafa fyllst mikilli
andakt þegar hún steig inn í Höfða
vegna þeirra merkilegu sögulegu at-
burða sem þar áttu sér stað.
„Mér finnst alveg magnað að koma
hingað í Höfða, þetta hús, sem var á
hverjum einasta sjónvarpsskjá í
heiminum þegar Reagan og Gorbat-
sjov voru hér.
Það er alveg ótrúlegt hvað maður
hafði litla tilfinningu fyrir því hvar
húsið er staðsett þegar maður sá það
á skjánum. En þegar hingað er komið
sést að þetta er bara við sjóinn, ná-
lægt höfninni og hér er fullt af húsum
og verslunum í kring. Ég hafði ím-
yndað mér að húsið væri inni í risast-
órum garði eða úti í skógi þar sem
hægt hefði verið að umkringja það
tryggilega með öryggisvörðum, en
svo er það bara hér inni í miðri borg.
Ég get ímyndað mér að þeir í leyni-
þjónustu Bandaríkjanna hafi skolfið
þegar þeir sáu þessa stóru glugga
sem vísa út á bert hafið.“
My'ög erfltt að vera fastur á bak
við brynju í svona andrúmslofti
Jackson segist telja að það rólega
og afslappaða andrúmsloft sem hér sé
að finna hafi örugglega haft góð áhrif
á viðræður Reagans og Gorbatsjovs.
„Þetta tókst og það tókst hér. Aug-
Ijóslega voru miklar breytingar að
eiga sér stað á þessum tíma, og það
var greinilega vilji fyrir samkomulagi
af einhveiju tagi. En ég held að það
hafi haft áhrif að í landi þar sem fólk
virðist allt þekkjast svo vel og er
svona afslappað gagnvart hverju
öðru, sé mjög erfitt að vera fastur á
bak við einhvem titil og einhverja
tign. Eins og héma inni, til dæmis ef
maður kæmi hingað inn í þetta and-
rúmsloft og ætlaði að halda uppi ein-
hverskonar bi-ynju og grímu yrði það
mjög erfitt. Fólk neyðist því hrein-
lega til að að mæta hverju öðru eins
og manneskjur. Og það gerðist. Guði
sé lof.“
Jackson segist staðráðin í að koma
hingað aftm' og dvelja þá lengur.
„Það er mjög margt sem mig lang-
ar til að skoða hér til viðbótar og svo
finnst mér þeir sem ég hef hitt héma
alveg einstaklega vingjamlegir. Það
er mjög auðvelt og þægilegt að tala
við fólk, það tala auðvitað allir svo
góða ensku, en það er algjört hneyksli
hvað við Englendingar kunnum lítið í
öðmm tungumálum. Þið aftur á móti
virðist öll tala svona tólf tungumál!"
Mikið tap hefur verið á rekstri elli- og hjúkrunarheimilisins Grundar undanfarin ár
Ágreiningi um daggjöld
skotið til gerðardóms
ELLI- og hjúkrunarheimilið Grund
í Reykjavík hefur farið þess á leit
við Hæstarétt að hann tilnefni tvo
aðila í gerðardóm svo unnt sé að fá
skorið úr ágreiningi þess við heil-
brigðis- og tryggingamálaráðuneyt-
ið um daggjöld til reksturs hjúkr-
unarheimilis. Er það í fyrsta sinn
sem heimild til þess í lögum um al-
mannatryggingar er nýtt, en mikið
tap hefur verið á rekstri Gmndar
undanfarin ár og er gert ráð fyrir
35 milljóna kr. tapi á þessu ári.
Guðmundur Óskar Ólafsson,
stjórnarformaður Gmndar, segir
að rekstur heimilisins hafi ekki
staðið undir sér um árabil þrátt
fyrir ýtrustu ráðdeild. Um sé að
ræða háar fjárhæðir og ekki hafi
reynst unnt að brúa bilið nema með
lántökum, bæði hefðbundnum og
einnig úr sjóðum félagsins, sem
orðið hafi til fyrir gjafir velunnara
og ávöxtunarfé.
„Slíkt gengur ekki endalaust,"
segir Guðmundur og bendir á að
Gmnd hafi fengið um 28 millj. á
síðustu fjáraukalögum, en engu að
síður hafi tap ársins 1999 numið um
27 millj. króna. Ríkisvaldið hafi
hins vegar lýst því yfir þá að um
slíkar greiðslur yrði ekki að ræða
framar og því væri ljóst að útlitið
væri ekki gott.
Kveðið á um náið samráð
„Æ ofan í æ hefur verið sýnt
fram á með áætlunum komandi árs
að tap verði á rekstrinum, miðað
við þau daggjöld sem ákveðin hafa
verið einhliða af ríkinu. í lögum
stendur að náið samráð skuli haft
við stofnanir um daggjöldin, en rík-
isvaldið segir að orðalagið náið
samráð merki ekki samráð, heldur
það eitt að ráðuneytið skuli fá
rekstraráætlanir í hendur. Þessu
viljum við ekki una og hefur ítrekað
verið leitað eftir umræðum og
samningum við ráðuneytið um dag-
gjöldin án árangurs,“ segir Guð-
mundur ennfremur.
I 39. gr. laga um almannatrygg-
ingar er kveðið á um daggjöld
sjúkrahúsa. Þar segir að
Tryggingastofnun ríkisins geri
samninga um greiðslur en náist
samningar ekki skuli gerðardómur
ákveða samningskjörin og tilnefni
samningsaðilar einn gerðarmann
hvor en Hæstiréttur oddamann.
Verði dómurinn ekki fullskipaður
þannig, tilnefnir Hæstiréttur þá
sem vanta kann.
I sömu grein laganna segir jafn-
framt, að daggjöld sjúkrahúsa, sem
ekki eru á föstum fjárlögum, svo og
gjaldskrár fyrir slysa- og röntgend-
eildir, skuli ákveðnar af heilbrigðis-
og tryggingamálaráðherra að höfðu
nánu samráði við viðkomandi stofn-
anir. Daggjöld og gjaldskrár skuli
ákveðin þannig að samanlagðar
tekjur stofnunarinnar standi undir
eðlilegum rekstrarkostnaði á hverj-
um tíma miðað við þá þjónustu sem
heilbrigðis- og tryggingamálaráð-
herra hefur ákveðið að stofnunin
veiti.
I bréfi lögmanns Grundar til
Hæstaréttar segir að tilkynning um
daggjöld þessa árs hafi borist
Grund í byrjun árs. Hafi mótmæl-
um strax verið komið á framfæri og
í framhaldi komið á fundi með for-
svarsmönnum Grundar og fulltrú-
um ráðuneytisins. Eftir ítrekaðar
tilraunir að hálfu forsvarsmanna
Grundar til að knýja á um áfram-
haldandi samningaviðræður hafi
stjórn heimilisins hins vegar ákveð-
ið að fela lögmanni sínum framhald
málsins og tilnefna fyrir sitt leyti
aðila til setu í gerðardómnum.
Mótmæla samningum um
einkarekið hjúkrunarheimili
Stjórn og stjórnendur Grundar
mótmæla einnig nýlegum samning-
um heilbrigðis- og tryggingamála-
ráðuneytisins við Securitas hf. og
Verkafl hf. um byggingu og rekstur
hjúkrunarheimilis aldraðra við
Sóltún í Reykjavík. Segjast þeir
alls ekki mótmæla því að samið
verði við einkaðila um slíkan rekst-
ur, heldur hinu að gert sé ráð fyrir
greiðslu hærra daggjalds til hins
nýja hjúkrunarheimilis heldur en
greitt er Grundar.
Júlíus Rafnsson, framkvæmda-
stjóri Grundar, segir að ráðuneytið
hafi áratugum saman leikið þann
leik að skammta Grund daggjöld
með geðþóttaákvörðunum. „Við
höfum alla tíð verið með lægri dag-
gjöld en aðrir. Það er því ekkert
nýtt fyrir okkur að vera haldið niðri
í þessum efnum. Þrátt fyrir endur-
teknar tilraunir fáum við ekki svör
við hverju þetta sæti,“ segir hann.
Að sögn Júlíusar mun nýja heim-
ilið við Sóltún fá sem nemur 1.490
kr. hærra daggjald en Grund miðað
við sömu hjúkrunarþyngd, þ.e.
mælieiningu yfir þá ummönun sem
sjúklingar þurfa á að halda.
Guðmundur Óskar Ólafsson
bendir á að Grund sé sjálfseignar-
stofnun sem stofnuð hafi verið fyrir
áttatíu árum sem mannúðarfyrir-
tæki af mönnum úr bindindishreyf-
ingunni og kristnu leikmannahreyf-
ingunni, einvörðungu í þeim
tilgangi að gefa öldruðum sem áttu
nánast hvergi höfði sínu að halla
skjól og viðurværi.
„Alla tíð síðan hefur það verið
rekið á sama grunni, sem þjónusta
án ágóðavonar, en þó að sjálfsögðu
með það fyrir augum að unnt sé að
reka það í samræmi við lög, endur-
nýja og halda því við. Nú er aftur á
móti verið að semja við einkaðila
sem byggja á öðrum forsendum,
með hagnaðarvon í huga. Okkur
þykja þeir samningar skjóta
skökku við í því stríði sem öldrun-
arstofnanir eiga sífellt í við útvegun
fjár til rekstursins,” segir hann og
bætir við að samningarnir muni
þýða mikinn útgjaldaauka fyrir rík-
issjóð.
Guðmundur segir að forsvars-
menn Grundar geti ekki fallist á að
Sóltún verði betra heimili með
meiri þjónustu og hjúkrunarþyngd.
„Við teljum að um sé að ræða grófa
mismunun á milli þjónustuaðila og
hefur þó slík mismunun verið nægi-
leg fyrir hjá ráðuneytinu."
Þjónusta númer eitt!
www.bilathing.is • www.bilathing.is • www.bilathing.is