Morgunblaðið - 09.05.2000, Blaðsíða 38

38 ÞRIÐJUDAGUR 9. MAÍ 2000
MENNTUN
MORGUNBLAÐIÐ
*
Kennaraháskólinn - Háskólaráð Kennaraháskóla Islands hefur
samþykkt nýtt skipulag á almennu kennaranámi í grunnskólaskor.
Gunnar Hersveinn kynnti sér það og ræddi við forsvarsmenn
um breytingarnar, lenfflngu námsins og sérhæfínffu kennara.
Breytt
kennara-,
nám í KHI
/ /
• Igildi fjórða árs kennaramenntunar í KHI verður
viðbótarnám með fjarnámssniði
• Kennaranemar sem byrja í haust í KHÍ munu taka
25 einingar á kjörsviði í einni grein
ALMENNT kennara-
nám í grunnskólaskor
Kennaraháskóla ís-
lands hefur verið end-
urskoðað. Nýbreytnin
felst m.a. í því að nú gefst nemend-
um kostur á að sérhæfa sig í
kennslu yngri bama. Einnig verður
hægt að taka 25 einingar í bókleg-
um greinum eins og íslensku og
stærðfræði líkt og verið hefur árum
saman í verklegum greinum. Aður
tóku nemendur í bóknámsgreinum
12,5 einingu í tveimur greinum.
Jafnframt hefur nám í sameiginleg-
um kjama verið minnkað og frjálst
val kennaranema aukið.
Háskóiaráð KHÍ hefur samþykkt
nýjan skipuiagsramma iýrir grunn-
skólaskor og hefur nú þegar verið
gengið frá skipulagi námsins fyrir
háskólaárið 2000-2001. Unnið verð-
ur að nánari útfærslu í sumar og
mun endanlegt skipulag liggja fyrir
í haust.
Kennaranámið verður áfram 90
einingar og verður því skipað í eftir-
farandi meginsvið: Menntunar-
fræði 24. ein., greinasvið: kjarni 16
ein. og kjörsvið 25 ein., vettvangs-
nám 12 ein., lokaritgerð 3 ein. og
frjálstval 10. ein. Sérhæfing kenna-
rans fer fram á kjörsviðum, en þau
em íslenska, stærðfræði, upplýs-
ingatækni, erlend mál, náttúra-
fræði, samfélagsgreinar, list- og
verkgreinar, heimilisfræði og
kennsla yngri bama.
Yngri bama kjörsvið mun taka
mið af kennslu barna í 1.-6. bekk og
verður fléttað saman námskeiðum
um nám og kennslu ungra barna og
námskeiðum á greinasviðum. Upp-
lýsingatækni fær sérstöðu sem 10
eininga kjörsvið. Breytingin á
skipulagi námsins er m.a. gerð
vegna nýrrar aðalnámskrár.
Sveigjanleg leið fyrir alla
Á fyrri hluta yfirstandandi há-
skólaárs var reiknað með að kenna-
ranámið spannaði fjögur ár eða 120
einingar frá og með næsta skólaári.
Horfið var frá þeirri hugmynd þeg-
ar nýr rektor Kennaraháskólans,
dr. Ólafur Proppé, lagði til aðra leið
í janúar 2000. I framhaldsdeild
skólans verður í stað lengingar á
grannnáminu boðið upp á 15-30 ein-
inga framhaldsnám til dýpkunar á
kjörsviðum í fjamámi bæði fyrir
nýútskrifaða og starfandi kennara í
landinu. Nemendur geta svo haldið
áfram og lokið M.Ed.-námi með því
að taka 30 einingar til viðbótar.
Tíminn mun svo leiða í ljós hvort
þetta 30 eininga viðbótarnám verði
síðar gert að fjórða árinu í grunn-
námi kennara.
„Eg tel þetta góða og sveigjan-
KHI í hnotskurn
► Kennaranám í Kennaraháskóla íslands er skipulagt sam-
kvæmt lögum sem tóku gildi 1. janúar 1998. Með lögum
þessum voru Fósturskóli íslands, íþróttakennaraskóli fs-
Iands, Kennaraháskóli íslands og Þroskaþjálfaskóli fslands
sameinaðir í eina stofnun og er nú stjórnað af háskólaráði
KHÍ. Rektor er Ólafur Proppé.
► Markmiðið skólans er m.a. að efla uppeldis- og
kennaramenntun á Islandi. U.þ.b. 1.300 nemendur eru í
KHÍ og um 140 kennarar.
► KHÍ skiptist í tvær deildir, grunndeild og fram-
haldsdeild, auk Símenntunarstofnunar.
Nám leikskólakennara, grunnskólakennara, fram-
haldsskólakennara, iþróttakennara og þroskaþjálfa fer
fram í grunndeild. Námi í deildinni lýkur með B.Ed.-gráðu.
► I framhaldsdeild er nám til meistaragráðu m.a. á svið-
um kennslufræða, sérkennslufræða, stjórnsýslufræða og
uppeldisfræða. Hið nýja viðbótarnám á kjörsviðum verður í
franthaldsdeild skólans.
► Á vegum sfmenntunarstofnunar er fjölbreytt starfsemi,
s.s. sumarnámskeið ýmiskonar, ráðgjafastarfsemi og styttra
nám fyrir ólíka hópa.
► Fjarnámsleiðir eru boðnar við flestar námsbrautir
KHÍ. Yfir 400 nemendur stunda nú nám sitt með ijar-
námssniði.
► Brautskráning við KHÍ fer fram þrisvar á hverju
skólaári. Á árinu 1999 brautskráðust 370 kandídatar, 320
úr grunndeild og 50 úr framhaldsdeild.
Breytingin í hnotskurn
Aðalbreytingarnar eru:
► Áður lærðu allir að kenna 6 til 16 ára börnum. Núna
geta kennaranemar sérhæft sig í kennslu yngri barna 1.-6.
bekk jeða eldri barna 5.-10. bekk.
► Áður var frjáist val nemenda 3 einingar en nú er
frjálst val 10 einingar, auk bundins vals.
► Áður tóku nemendur í bóknámsgreinum 12,5 einingar
í tveimur greinum. Núna taka nemendur 25 einingar á
kjörsviði, hvort sem um bóklega grein, list- eða
verkgreinanám er að ræða.
► Aður hafði upplýsingatækni ekki sérstöðu sem kjör-
svið. Núna er hún kjörsvið með 10 einingum og 15 eining-
um af öðru sviði.
► Margar smærri breytingar verða einnig gerðar, en frá
næsta hausti verður nám í grunnskólaskor eftirfarnandi:
Menntunarfræði (lágmark 24 einingar).
Greinasvið (lágmark 41 ein.): Kjarni 16 ein. og kjörsvið
25 ein.
Kjörsviðin eru: íslenska, Stærðfræði, Erlend mál, Nátt-
úrufræði, Samfélagsfræði. List- og verkgr. Heimilisfræði.
Yngri barna svið. Upplýsingatækni (10 ein.).
Frjálst va.110 ein.
Vettvangsnám 12 ein.
Lokaritgerð 3 ein.
► I framhaldsdeild verður svo boðið upp á 15-30 eininga
viðbótarnám fyrir bæði nýútskrifaða kennara og starfandi
kennara. Nám þetta verður með fjarnámssniði og má líta á
það sem ígildi fjórða árs kennaramenntunar.
lega leið, hún gefur öllum kennur-
um kost á að bæta við sig námi,“
segir dr. Börkur Hansen skorar-
stjóri grannskólaskorar. Breyting-
una á kennaranáminu telur hann
gefa kennaranemum aukið svigrúm
til að móta nám sitt. „Kennaranemi
sem t.d. ætlar að starfa við lítinn
skóla á landsbyggðinni getur skap-
að sér meiri breidd með því að nota
frjálst val sitt til að taka fleiri grein-
ar,“ segir hann, „og kennaranemi
sem býst við að kenna í stóram
skóla, t.d. á höfuðborgarsvæðinu,
getur ákveðið að sérhæfa sig að
mestu leyti í einni kennslugrein."
Börkur segir að þótt breytingin á
kennaranáminu sé ekki byltingar-
kennd, geri hún kennaranemanum
betur fært en áður að laga námið að
eigin hæfileikum og áhuga. „Vilji
hann verða t.d. stærðfræðikennari
getur hann lokið 25 einingum á því
sviði, sem er tvöföldun frá því sem
áður var. Hafi hann áhuga á breiðu
kjörsviði getur hann valið t.d. nátt-
úrafræðakjörsvið, sem rúmar líf-
fræði, eðlis- og efnafræði og landa-
fræði, þar sem 15 einingar era í boði
í hverri grein auk 5 eininga sameig-
inlegs kjörsviðskjarna, og svo notað
frjálst val sitt til að taka námskeið
t.d. á samfélagssviði."
Baráttan fyrir 4. árinu
Nokkur vatnaskil verða með
breytingunni vegna forsögunnar.
Árið 1988 setti Alþingi lög um
Kennaraháskólann þar sem mælt
var fyrir um að kennaranámið yrði
fjögur ár í stað þriggja. Lengingu
námsins var hinsvegar ítrekað
frestað af hálfu yfirvalda. Árið 1997
vora svo samþykkt ný lög um
Kennaraháskólann þar sem engin
ákvæði vora um lengd námsins.
Áfram var þó unnið að skipulag-
ningu fjögurra ára kennaranáms af
hálfu skólans. Kennarasamband Is-
lands studdi einnig lengingu kenna-
ranámsins. Þá hafa margir þriðja-
árs nemendur við skólann verið
hlynntir lengingu námsins. Kenna-
ranám í viðmiðunarlöndum okkar
er fjögur til sex ár. Það er því vissu-
lega eftirtektarvert að háskólaráð
KHÍ skuli nú samþykkja áfram-
haldandi þriggja ára nám.
,AHar götur frá árinu 1985 hefur
krafan um lengingu kennaranáms-
ins verið á dagskrá," segir Ólafur
Proppé, rektor KHÍ, „meðal annars
vegna þess að margbreytileiki nem-
endahópsins í grannskólunum hef-
ur aukist veralega á undanförnum
áratugum og kröfur til kennara
sömuleiðis, bæði á barna- og ungl-
ingastigi." Eftir að lögin frá 1988
vora samþykkt gaf skólinn út nýja
námskrá og auglýsti árið 1991 fjög-
urra ára 120 eininga kennaranám.
Þáverandi menntamálaráðherra
stöðvaði framkvæmdina nokkram
dögum áður en kennsla átti að hefj-
ast. „Eg get einungis getið mér til
um raunveralegar ástæður þeirrar
ákvörðunar. Ef til vill fólst hún í því
að þriggja ára kennaradeild við Há-
skólann á Akureyri hafði þá verið
stofnuð, eða að ráðherrann hafi ótt-
ast að á ákveðnu tímabili væri ekki
hægt að útskrifa nægilega marga
kennara til að manna skólana.
Ástæðan gæti líka verið sú að fram-
kvæmdin hafi að mati yfirvalda ver-
ið of dýr“.
Ólafur segist vissulega vera
hlynntur lengra kennaranámi og
nefnir nokkrar starfsgreinar þar
sem krafist er fjögurra ára háskóla-
náms. „Hvers vegna telja menn að
kennaranám þurfi einungis að vera
þrjú ár, en t.d iðjuþjálfun og sjúkra-
þjálfun fjögur ár? Er það ekki ósk
foreldra að bömin þeirra fái vel
menntaða kennarara sem hafi
þekkingu og færni til að stuðla að
betra skólastarfi og auknum náms-
árangri? Áttar fólk sig ekki á hvað
starf kennarans er mikilvægt fyrir
fyrir böm og unglinga á mótunarár-
um þeirra? Er kennarinn nógu vel
að sér í kennslugrein sinni? Kann
hann að beita mismunandi kennslu-
aðferðum markvisst? Getur hann
greint vandann hverju sinni? Kann
hann að leysa úr honum? Það kem-
ur betur og betur í ljós hvað kenna-
rinn skiptir miklu máli varðandi
nám nemenda. Er það ekki þess
virði að efla kennaramenntunina og
þannig óbeint að leggja grunn að
betra skólastarfí? Það finnst Finn-
um að minnsta kosti, því þeir leyfa
engum að kenna bömum í grann-
skólum nema vera með meistara-
próf úr Kennaraháskóla."
Fjöldi kennara í landinu
Ólafur nefnir tvær hugsanlegar
ástæður fyrir því að íslendingar
hafi dregist aftur úr nánast öllum
samanburðarlöndum sínum í
kennaramenntun. Önnur ástæðan
er vanmetið gildi kennslufræðinn-
ar. „Hér telja margir að nóg sé að
kunna fagið og vera góð manneskja
til að geta kennt því allir viti hvem-
ig börn eru og allir hafa verið í
skóla,“ segir hann. „Gildi kennsluf-
ræðinnar er oft ranglega metið og
alvarlega misskilið. Hún er jafnvel
af sumum sem lítt þekkja til talin
skaðvaldur, þegar hún er í raun
ekkert annað en verkfræði kenna-
rans. Án kennslufræði kann hann
ekki til verka og getur ekki stundað
markvissa og árangursríka
kennslu. Hin ástæðan er afstaða
ríkis og sveitarstjórna sem þurfa að
MORGUNBLAÐIÐ
MENNTUN
ÞRIÐJUDAGUR 9. MAÍ 2000 39
Morgunblaðið/Sverrir
Viðbótamám með fjarnáms-
sviði er igildi fjórða árs. Ólafur
Proppé og Börkur Hansen.
„manna“ skólana á hveiju hausti og
berjast hugsanlega þess vegna ekki
fyrir lengingu kennaranáms. Slík
afstaða byggist á mikilli skammsýni
og jafnvel metnaðarleysi. Það
gleymist oft að nýútskrifaðir kenn-
arar leysa ekki kennaraskortinn.
Fjöldi menntaðra kennara í landinu
er nægur, en þeir era margir hverj-
ir í öðrum og oft betur launuðum
störfum," segir hann.
Fet nær
sænsku línunni
Ólafur Proppé og Börkur Han-
sen sjá sóknarfæri í nýju skipulagi í
grannskólaskor KHI. Staðan hafi
að ýmsu leyti verið erfið, en nú hef-
ur Kennaraháskólinn undirritað
þjónustusamning við ráðuneyti
menntamála og fjármála sem gefur
kost á að fjölga nemendum við skól-
ann (sjá: Mbl. 12.2.00: Mælikvarð-
inn skapar vandann). Nýja skipu-
lagið er bæði svar við kröfum um að
kennaranemar geti dýpkað þekk-
ingu sína í aðalkennslugrein sinni
og einnig kröfum um aukna viðbót-
ar- og símenntun fyrir starfandi
kennara. Kennaranámið hefur því
frá ákveðnu sjónarhomi verið eflt
og aukið. Kjörsviðin era efld, valið
er aukið, yngri bamakennsla er
styrkt og eldri kennarar geta bætt
við sig þekkingu á kjörsviðum í
fjamámi.
Ólafur segir að hlutur milli-
stjómenda í grunnskólum hafi vax-
ið, teymisvinna aukist og fram-
haldsnám fyrir kennara á breiðum
grundvelli undirbúi þá fyrir slík
störf, t.d. störf fagstjóra eða sviðs-
stjóra. „Mest er þó um vert að um
nýja skipulagið í grannskólaskor er
ágæt samstaða og nýtur það stuðn-
ings bæði menntamálaráðherra og
kennarasamtaka. Það er full sam-
staða um að stíga þetta skref,“ segir
hann.
Ólafur segir þetta skref einnig
áhugavert í sögulegu Ijósi. „Segja
má að Island hafi fylgt sömu stefnu
og Danir (og Norðmenn) í kennara-
menntun, það að hún sé heildstæð
fyrir allan grannskólann, þ.e.
kennslu 6 til 16 ára nemenda. Kenn-
araháskólalögin frá 1971 vora t.d.
beinlínis sniðin eftir þeim dönsku,“
segir hann. „Hina stefnuna á Norð-
urlöndum má kenna við Svía (og
Finna), en þar velja kennaranemar
strax brautir eftir því hvort þeir
ætla sér að kenna yngri börnum eða
unglingum. Þetta skref okkar brúar
á vissan hátt bilið milli þessara
tveggja hefða.“
Nemendum
kenndur
sjálfsagi
„Samkeppni kennir
bömum að líta á aðra
sem hindrun við að ná
árangri." Þessi full-
yrðing er óvænt. Hún
var meðal þess sem
rætt var á tveggja
daga námskeiði í
Foldaskóla 4. og 5.
maí. Námskeiðið var
um hugtakið „að
byggja upp“. Upp-
bygging er m.a. að
skapa aðstæður fyrir
manneskju til að leið-
rétta mistök og að
snúa aftur til hópsins
sterkari en fyrr.
Kennari á námskeiðinu var
Diane Gossen frá Kanada. Hún lýs-
ir uppbyggingarstefnunni svona:
„Þegar við leiðum hugann að
hugtakinu uppbygging, að byggja
upp sjálfstraust, dettur flestum í
hug að átt sé við þolandann - fórn-
arlambið. Enda þótt þetta sé mikil-
vægt er um annað að ræða hér.
Megin áherslan er hér á sjálfsupp-
byggingu gerandans. Uppbygging
fjallar um gerandann, hvernig hann
byggir sig upp til að verða aftur sá
maður sem hann vill vera og telur
sig fullsæmdan af eftir að hafa orð-
ið á sú skyssa að hafa beitt rangind-
um. Uppbygging fjallar þannig að
mestu leyti um að ná aftur jafnvægi
og sjálfstrausti. Öll höfum við
myndir af því í kollin-
um á hvem veg við
viljum hafa hlutina.
Verðmætasta myndin
er af þeim lífsgildum
sem við metum mest.
Sú mynd er eins og
segull sem dregur til
sín þá hegðun sem
svarar til hennar. Eg
hef þá mynd af sjálfri
mér að ég sé um-
hyggjusöm, hæf í
starfi, og ábyrg mann-
eskja sem sé alltaf
vaxandi og sjálfsmeð-
vituð. Þegar ég skynja
sjálfa mig úr jafnvægi
leitast ég við að byggja mig aftur
upp þannig að ég líkist þeirri mann-
eskju sem ég vil vera.
Þetta ferli endurappbyggingar
er endalaust viðgerðarstarf. Fólk,
sem gengur vel í lífinu, er í sífellu
að byggja sig upp. Oft gerist þetta
nánast sjálfkrafa, þegar fólk er orð-
ið leikið í þessari Ust. Uppbygging-
arferiið er skapandi list og er sér-
staklega krefjandi þegar óljóst er
hvemig hægt er að framkvæma
viðgerðarstarfið."
Gossen fjallaði um lífsgildi og
reglur á námskeiðinu. Spurningar
komu fram um hvað ráði hegðun
fólks, sjálfsmyndir, refsingu og
aga, en hugtakið sjálfsagi var í
brennidepli. Segja má að hætta sé á
Diane Gossen
Morgunblaðið/Jón Svavarsson
Kennarar í Foldaskóla voru á íveggja daga námskeiði um hugtökin
uppbygging og sjálfsagi.
ofstjóm jafnt kennara og foreldra á
bömum. Gossen segir: „Áherslan í
uppbyggingu verður allaf að vera á
að styðja nemandann við að styrkja
sjálfan sig. Að valda nemendum
sínum óþægindum er að stjómast í
þeim. Þvinganir kenna ekki sjálfs-
aga. Við gerum öll glappaskot. Þeg-
ar svo fer eram við einfaldlega ekki
þær marineskjur sem við viljum
vera. Ef við horfumst í augu við
mistökin og glappaskotin getum við
farið í árangursríka uppbyggingu á
okkur sjálfum, við eflumst með því
að verða þær manneskjur sem við
eram fær um að vera. Við græðum
ekki aðeins á þessu sem einstakl-
ingar, heldur græðir samfélagið í
heild á því að við beitum þessu
ferli.“
Magni Hjálmarsson námsráð-
gjafi í Foldaskóla segir að bæði
kennarar og foreldrar, sem fengu
kynningu á námskeiðinu, hafi verið
snortnir. Hugmyndin er að leggja
áherslu á lífsgildi og sjálfsaga.
Nemendur spyrji sig: Hvemig
manneskja vil ég vera? Þeim sé
hjálpað að stjórna sér sjálfir.
Hér má nefna einn þátt úr nám-
skeiðinu í lokin:
Nemendur læra að...
...þeir hafi 5 grandvallarþarfir.
...þeir geti mætt þörfum sínum
með góðri og vondri hegðun. Öll
hegðun hefur tilgang.
...hegðun þeirra skiptist í 4 hluta.
Þeir taka lífsgildi sín til íhugun-
ar.
Þeir gera verkefni í kring um
„manneskjuna sem ég vil vera.“
Þeir semja bekkjarreglur.
Þeir læra um 5 stöður stjómunar
eða um 3 ástæður fyrir hegðun
fólks.
Þeir læra um mismuninn á ytri
agastjóm og innri uppbyggingu.
Þeir læra að það sé í lagi að mis-
takast. Að tala um hegðun sína
fremur en um hegðun annarra.
Viðurkenn-
ing í þágu
verk- og
tækni-
menntunar
„Hagsmunafélag um eflingu
verk- og tæknimenntunar á
háskólastigi á Islandi" veit-
ir 26. maí viðurkenningu
fyrir gott framtak í þágu
verk- og tæknimenntunar.
Tilgangurinn er að beina
athygli að framlagi er eflir
verk- og tæknimenntun á
háskólastigi. Björn Bjarna-
son menntamálaráðherra
afhendir viðurkenninguna á
vinnustað verðlaunahafa.
Þetta er í fyrsta sinn sem
viðurkenningin er afhent
og hefur stjórn Hags-
munafélagsins ákveðið að
hún falli í skaut þeim sem
hefur unnið sérstakt fram-
tak á sviði stærðfræði. Leit-
að er eftir tilnefningum um
skóla, kennara og nemend-
ur á framhaldsskólastigi
sem skarað hafa fram úr á
sviði náms og kennslu í
stærðfræði.
Ábendingar berist fyrir
15. maí nk., merkt:
Það er vit í verk- og
tæknifræði
Samtök iðnaðarins
Hallveigarstíg 1
101 Reykjavík
(Fax: 511 5566, netfang:
mottaka@si.is)
Fólk er hvatt til að benda
á þá sem þykja viðurkenn-
ingarinnar verðir.
Súrefnisvörur
Karin Herzog
Vita-A-Kombi olía
Lærðu hótelstjórnun í Svise,
I3andaríkjunum eða Astralíu
Leggðu grunninn að alþjóðlegum starfsferli
með námi í hótelstjórnun
Diploma í hótelstjórnun. „Cesar Ritz Collegesu.
Skólamir bjóða diplomu í hótelstjórnun. Um er að ræða 2 ára nám þar sem mikil
áhersla er lögð á að þjálfa nemendur í hagnýtri hótelstjómun, sérstaklega hótel
með veitingarekstur. Námið felur m.a. í sér tvö launuð lærlingstímabil.
...Og bœttu um betur:
BA-gráða.
Washington State University og háskólamiðstöðin „Cesar Ritz“ í Sviss. í háskóla-
miðstöðinni „Cesar Ritz“ færðu heimsklassa menntun til lokaprófa (undergraduate/
graduate) í eftirfarandi greinum:
/ Svissnesk hærri diploma í hótelstjómun.
/ BA gráða frá Washington State University í hótel-
og veitingastjómun.
/ MS gráða í alþjóðlegri hótel- og móttökustjómun.
Öll námskeið eru kennd á ensku.
KYNNINGARFUNDUR
fimmtudaginn 11. maí kl. 17.30 í Kiwanis-húsinu,
Engjateigi 11, 105 Reykjavík.
Fulltrúi í Skandinavíu: Universal Studies,
Parkveien 8, 5007 Bergen, Noregi.
Sími 0047 5536 9300. Fax 0047 5536 9301.
Veffang: www.unistu.com
Netfang: office@unistu.com