Morgunblaðið - 09.05.2000, Blaðsíða 56

56 ÞRIÐJUDAGUR 9. MAÍ 2000
MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
Athugasemdir
við síðbúna
gagnrýni
I MORGUNBLAÐINU hinn 27.
apríl s.l. birtist grein eftir Garðar
Jóhann Guðmundsson undir fyrir-
sögninni: Síðbúin gangnrýni. Þar
gagnrýnir hann eitt og annað í bók
minni Prent eflir
mennt sem birtist á
^bókamarkaði skömmu
fyrir jól árið 1994.
Bókaumsagnir birtast
sjaldan jafn langt frá
birtingu bókar _og hér
um ræðir. Eg vil
koma nokkrum at-
hugasemdum á fram-
færi við grein Garðars
eftir því sem minni
leyfir, en nú eru liðin
hátt í sjö ár frá því sá
kafli var ritaður er
Garðar gerir að um-
talsefni.
Gagnrýni Garðars
snýr aðallega að
fyrstu pffsetprent-
4*%miðju á íslandi, Lithoprent, og
þátt föður hans, Guðmundar A. Jó-
hannssonar, í stofnun þess fyrir-
tækis. Gagnrýni hans má skipta í
tvennt: 1) Óvönduð vinnubrögð við
vinnslu bókarinnar, svo sem að
óvíða sé leitað heimilda, rang-
færslur í málflutningi o.fl. 2)
Rangar upplýsingar um föður hans
og lítið gert úr þætti hans við inn-
leiðingu offsetprentunar á Islandi.
Eg vil fyrst víkja að fyrra
atriðinu. Það er alkunna að mikill
vandi er að rita sögu fyrirtækja og
■^starfsgreina í sögulegu tilliti þar
sem skráðar heimildir eru af
skornum skammti. Það átti sér-
staklega við um sögu offsetprent-
unar hér á landi. Mun fleiri heim-
ildir voru t.d. til um prentun og
bókband hérlendis. Þegar ritaðar
heimildir eru af skornum skammti
er vanalega reynt að leita annarra
heimilda, t.d. að taka viðtöl við
fólk sem lifað hefur slíka tíma og
er til frásagnar. Um upphaf off-
setprentunar var leitað fanga hjá
syni Einars Þorgrímssonar, Þor-
grími Einarssyni offsetprentara,
en Einar var einn stofnenda Litho-
prents. Þorgrímur rekur í bókinni
stofnun og rekstur fyrirtækisins
"%rstu árin og lagði fram ýmis
skjöl máli sínu til stuðnings. Enn-
fremur lásu nokkrir fyrrverandi
lærlingar Einars Þorgrímssonar
pg fyrstu sveinar í offsetprentun á
íslandi kaflann um offsetprentun
yfir og veittu gagnlegar upplýsing-
ar. Þá má geta þess að einnig var
leitað fanga í tímaritum og dag-
blöðum. Sérstaklega vil ég geta
þess að upplýsingar um æviatriði
Guðm.undar A. Jóhannssonar, þar
á meðal menntun hans, eru fengn-
ar úr stéttartali bókagerðarmanna,
Bókagerðarmenn frá upphafi
prentlistar á íslandi (Reykjavík
1976.) Iðulega hefur það verið tal-
in góð og áreiðanleg heimild um
•ífcnenntun íslenskra bókagerðar-
manna.
Ég tel að ég hafi leitað víða
fanga við ritun sögu prentlistar á
íslandi en ég viðurkenni fúslega að
alltaf má gera betur, eins og skrif
Garðars gefa til kynna. Við ritun
sögunnar grennslaðist ég eftir því
meðal eldri bókagerðarmanna
hvort þeir könnuðust við afkom-
endur Guðmundar A. Jóhannsson-
ar en því miður skilaði það litlum
árangri.
Næst vil ég víkja að þætti Guð-
mundar A. Jóhannssonar við inn-
^eiðingu offsetprentunar hérlendis.
Markmið bókarinnar er að gera
grein fyrir sögu prentunar á Is:
landi og er því ekki persónusaga. í
bókinni kemur hins vegar skýrt og
greinilega fram að upphafið að
stofnun Lithoprents og kaupa á
fyrstu offsetprentvélinni er frá
^ýuðmundi komið. Um það efast
Ingi Rúnar
Eðvarðsson
enginn. Hins vegar kom það í hlut
Einars Þorsgrímssonar að berjast
fyrir löggildingu iðnarinnar hér-
lendis og útskrifa fyrstu sveinana í
offsetprentun. Nánast allir núlif-
andi offsetprentarar
geta rakið fræðslu
sína í iðninni til þess-
ara manna. Því nefni
ég Einar frumkvöðul
offsetprentunar og
kemur það heim og
saman við ríkjandi
skoðun innan off-
setprentarastéttar-
innar.
I grein sinni nefnir
Garðar jafnframt að
ranglega sé farið með
föðurnafn einstakl-
inga. Því miður er það
svo þegar umfangs-
mikil ritverk eru sam-
in að slíkar missagnir
geta slæðst í texta.
Við vinnslu bókarinnar var víða
leitað fanga, sérstaklega með
myndatexta. Þar voru eldri bóka-
gerðarmenn beðnir að bera kennsl
á fólk og einnig var stuðst við
myndir úr tímaritum bókagerðar-
Sagnaritun
Tilefni þessara skrífa,
segir Ingi Rúnar Eð-
varðsson, er að bera af
mér áburð um óvönduð
vinnubrögð.
manna. Að gefnu tilefni vil ég
einnig nefna að það var meðvituð
ákvörðun að láta flestar manna-
myndir snúa inn í bókina, þannig
að nokkrar myndanna eru spegil-
snúnar.
Nú er mál að linni. Tilefni þess-
ara skrifa er að bera af mér áburð
um óvönduð vinnubrögð. Við
vinnslu bókarinnar var það ásetn-
ingur allra sem að útgáfunni komu
að vanda til verksins eins og frek-
ast var kostur. Mér þykir mjög
miður ef eitthvað skortir á heim-
ildir mínar og vonandi gefst mér
færi á því að bæta úr því síðar.
Enn miður þykir mér að valda
aðstandendum þeirra sem við sögu
koma sárindum.
Höfundur er dóaent við
Háskólann á Akureyri.
„Fjármagn og vinnuafl“
I MORGUNBLAÐINU 3. maí sl.
birtist leiðari undir þessari yfir-
skrift, þar sem réttilega er bent á,
að ströng haftastefna í fjármagns-
flutningum og hömlur á frelsi til at-
vinnurekstrar séu liðin
tíð. Nú flytji fyrirtæk-
in eftir mörkuðum og
öðrum aðstæðum og
að á þessu öllu saman
græði íslenskur al-
menningur ómælt í
formi vaxandi lífeyris-
sjóða. Allt er þetta
gott og blessað. En
leiðarahöfundi MBL
sést yfir ýmis meginat-
riði i alþjóðlegum sam-
skiptum, sem enn eru í
hávegum höfð, sem og
að efnahagskerfi
heimsins byggist að
verulegu leyti á trúnni
á velgengni verðbréf-
anna. Sú trú hefur á
stundum verið leyst af hólmi af trú-
leysi, og þá hefur spilaborgin hrun-
ið, fjöldi fyrirtækja orðið gjald-
þrota, tugþúsundir manna misst
vinnu sína og þjóðfélög riðað á
barmi upplausnar. Það er mikil
skammsýni hjá leiðarahöfundi
stærsta og virtasta dagblaðs lands-
manna að líta alfarið framhjá þess-
um atriðum í skrifum sínum. Það
er ekki lengra síðan en nokkrir
dagar, að á sama tíma og forseti ís-
lands lofaði frelsi lífeyrissjóðanna
til fjárfestinga í útlöndum að hinir
sömu lífeyrissjóðir töpuðu milljón-
um vegna lækkunar hlutabréfa í
fyrirtækjnum á borð við Microsoft.
Við hjá Sjómannafélagi Reykja-
víkur viljum vinsamlegast benda
leiðarahöfundi MBL á nokkur
atriði sem enn eru í fullu gildi á
vinnumarkaði heimsins og eru í
raun grundvallarforsenda efna-
hagslegrar framþróunar samfélag-
anna:
1. í föstum áætlunarsiglingum á
Norðurlöndum og víða um Evrópu
er gerð sú meginkrafa að um þær
gildi kaup og kjör sem ríkja í þess-
um löndum. Þetta á við um sigling-
ar í Eystrasalti og á Ermarsundi.
Sjómannafélagið telur að þessi
krafa sé eðlileg í föstum siglingum
milli íslands og Evrópu og milli ís-
lands og Ameríku. Við viðurkenn-
um að svo illa getur farið að skort-
ur verði á íslenskum farmönnum.
Margt bendir til að svo geti farið.
En við krefjumst þess að ef erlend-
ir menn verða ráðnir til slíkra
starfa á skip á vegum íslenskra að-
ila, þá gildi um þá okkar kjör.
Þannig er því farið með þá íslend-
inga sem leiðarahöfundur MBL vís-
ar til að séu starfandi erlendis að
þessir menn vinna samkvæmt þeim
vinnumarkaðsreglum sem gilda í
essum löndum. Ekki eru þessir
slendingar að ráðast inn á vinnu-
markaði erlendis á lægri kjörum en
heimamenn! Um erlent vinnuafl á
íslandi gilda að jafnaði sömu reglur
og þá sem í landinu búa.
2. í Maastricht samkomulagi
ESB er það sérstaklega tekið fram
að stéttarfélög og samtök atvinnu-
rekenda viðkomandi
landa ráði alfarið
vinnuréttarlegum
atriðum hvers lands
fyrir sig í samvinnu
við stjórnvöld heima-
fyrir. Þetta ákvæði
nær í dag til EES
svæðisins alls. ís-
lenskum atvinnurek-
endum er því skylt að
fara eftir þeim kjara-
samningum sem ís-
lensk stéttarfélög
gera við þá, þó að um
erlent vinnuafl sé að
ræða.
Jónas 3. Barátta vinnandi
Garðarsson fólks um allan heim er
óaðskiljanlegur hluti
lýðræðis. Þeirra lýðsræðishugsjóna
sem MBL hefur jafnan talið sig
vera í forsvari fyrir. Alþjóða vinnu-
málastofnun Sameinuðu þjóðanna,
ILO, er sá vettvangur sem full-
trúar atvinnurekenda, launafólks
og ríkisstjórna skipa grundvallar-
Hlutabréf
Leiðarahöfundi Morg-
unblaðsins sést yfír það,
segir Jónas Garðarsson,
að efnahagskerfí heims-
ins byggist að verulegu
leyti á trúnni á vel-
^ gengni verðbréfanna.
málum í samskiptum aðilanna á
vinnumarkaði. Þetta starf hefur
jafnan einkennst af lýðræðislegum
vinnubrögðum og skilningi á rétt-
indum fólks til mannsæmandi lífs.
Nýlega var staðfestur sáttmáli um
bann við barnaþrælkun á Alþingi.
Hann felur í sér að viðskiptalífið
verður að ganga úr skugga um að
vörur á íslenskum markaði séu
ekki framleiddar með óviðunandi
hætti og mannréttindabrotum.
Vissulega er margur pottur brotinn
í henni veröld, en það þýðir ekki að
menn eigi að gefast upp frammi
fyrir viðfangsefnunum. Ékki einu
sinni þó að einhverjir lífeyrissjóðir
gætu ávaxtað pund sitt betur við
slíkar aðstæður.
4. Sú var tíð að samfélög hrundu
í byrjun 20. aldar og drukknuðu í
blóðugum byltingum þegar yfir-
stéttirnar höfðu rakað til sín öllum
auði samfélagsins og örsnauður
lýður lét skeika að sköpum. Upp úr
þeim hildarleik reis veldi kommún-
ismans, sem stóð í um 70 ár, eitt
umfangsmesta kúgunai-samfélag
heims. Sjómannafélag Reykjavíkur
var um áratuga skeið í broddi fylk-
ingar lýðræðislegrar verkalýðsbar-
áttu á Islandi. Félagið hvikar enn
ekki frá þeirri kröfu sinni að um
siglingar á vegum íslenski'a fyrir-
tækja gildi íslensk kjör. í kröfum
okkar er ekki verið að draga þjóðir
í dilka. En Islendingar verða að fá
að standa jafnfætis erlendum
mönnum á íslenskum vinnumark-
aði. Eða er leiðarahöfundur MBL
þeirrar skoðunar að viðunandi sé
að bjóða erlendum fyrirtækjum
sem hingað koma betri kjör en ís-
lenskum fyrirtækjum?
5. Nú stendur yfir eitt mesta
verkfall í sögu Noregs. Kveikjan að
þessu verkfalli var tilboð atvinnu-
rekenda um 5 ísl.kr. hækkun á tím-
ann, 5. sumarleyfisvikuna eftir tvö
ár og vilyrði um símenntunarsjóði
eftir 1-2 ár. A sama tíma hafa for-
ustumenn stærstu fyrirtækja
landsins verið að greiða sér út
starfslokakjör sem skipta milljörð-
um ísl. kr. á mann. Græðgi norskr-
ar yfirstéttar er í dag með þeim
eindæmum að félagsmenn í 17 af
18 aðildarsamböndum norska LO
felldu tilboð atvinnurekenda í al-
mennri atkvæðagi'eiðslu. Þar voru
frá 52% til 85% félagsmanna á
móti. Þess ber að geta að áður
höfðu aðeins 4 samninganefndir að-
ildarsambandanna af 18 hafnað til-
boðinu og forusta LO hafði mælt
með samþykki.
Sú staða gæti einnig komið upp
hér á íslandi, ef sú þróun sem nú
er uppi heldur áfram og einstakir
hópar nýríkra hagfræðinga hrifsa
til sín ómældar upphæðir. Leiðara-
höfundur MBL ætti að líta til þess-
ara hættumerkja í stað þess að
biðja íslenskt launafólka að leggja
árar í bát og víkja til hliðar fyrir
ódýru erlendu vinnuafli á íslensk-
um vinnumarkaði. Við í Sjómanna-
félagi Reykjavíkur teljum ástæðu
til að hafa verulegar áhyggjur af
fjárfestingum og samsulli íslenskra
sjávarútvegsfyrirtækja við aðila í
fyrrverandi kommúnistaríkjum. Við
teljum okkur hafa vissu fyrir því að
um borð í slíkum samvinnutogurum
sé kauptrygging háseta allt niður í
8 dollara á mánuði og hjá skip-
stjóra um 100 dollarar. Telur leið-
arahöfundur MBL slík kjör hvetja
til mikillar efnahagslegrar fram-
þróunar í Rússlandi? Af hverju
virðast aðstæður vera verstar um
borð í þeim rússnesku skipum sem
íslenskt fjármagn virðist í tygjum
við? Hví eru aðstæður mun skárri
þar sem Þjóðverjar eða Norðmenn
koma við sögu? Og telja íslensk
stjórnvöld sig alfarið stikkfrí í
þessum málum? Spyr sá sem ekki
veit.
Höfundur er formaður Sjómanna-
félags Reykjavfkur.
Félagsaðild án
upplýsts samþykkis
ÞAÐ ER greinilegt
að grein okkar Sigfús-
ar Ólafssonar frá 27.
apríl síðastliðnum hef-
ur snert viðkvæma
strengi því viðbrögðin
létu ekki á sér standa.
í grein okkar fjölluð-
um við um þau undar-
legu vinnubrögð sem
viðgangast innan
Samfylkingarinnar,
þar sem fjöldi fólks
sem telur sig hafa
sagt skilið við alla þá
anga, sem spinna
Samfylkinguna, hefur Drífa
fengið kjörseðla í for- Snædal
mannskjörinu. Laug-
ardaginn eftir birtust greinar eftir
þá Ara Skúlason og Jóhann Geir-
dal þar sem þeir jusu
úr skálum með tor-
kennilegu innihaldi
yfir okkur Sigfús og
aðra flokksfélaga okk-
ar. Við erum sökuð
um athyglissýki, öf-
und og ýmislegt
fleira. Uppáhaldið
mitt er þó að Ara
verður tíðrætt um
ljótu karlana í
Vinstri-Grænum ann-
ars vegar, sem ekki
mega fá skeinu án
þess að rjúka í fjöl-
miðla, og hins vegar
hugprúðar hvunn-
dagshetjur Samfylk-
ingarinnar sem bera harm sinn í
hljóði og kveinka sér hvergi. Það
Kjörseðlar
Óska ég þeim sem með
vitund og vilja eru aðilar
að Samfylkingunni, seg-
ir Drffa Snædal, til
hamingju með nýjan
flokk og vonast eftir
vandaðri vinnubrögðum
í framtíðinni.
eina sem gæti mögulega toppað
þessa dramatík er þegar Jóhann
segir ekkert óeðlilegt við að segja
sig úr Alþýðubandalaginu en vilja
samt vera laumufarþegi hjá Sam-
fylkingunni.
Astæða þess að við Sigfús skrif-
uðum þessa grein var sú að okkur
ofbuðu þau vinnubrögð sem tíðkuð
eru innan Samfylkingarinnar. Ég
sagði mig skriílega úr bæði
Grósku og Kvennalistanum
snemmsumars 1998 og hef sannar-
lega aldrei verið viðriðin Þjóðvaka,
Alþýðuflokk eða Alþýðubandalag.
Eigi að síður fæ ég sendan at-
kvæðaseðil og glansmyndir af for-
mannsefnum. Ef þetta væri eins-
dæmi hefði ég sjálfsagt bara
móðgast í hljóði, en svo er bara
ekki. Staðreyndin er sú að fjöldi
fólks hefur án árangurs reynt að
segja skilið við Samfylkinguna.
Að lokum óska ég þeim sem með
vitund og vilja eru aðilar að Sam-
fylkingunni til hamingju með nýj-
an flokk og vonast eftir vandaðri
vinnubrögðum í framtíðinni.
Höfundur er tækniteiknari og félagi
i Vinstrihreyfingunni - Grænu fram-
boði.