Morgunblaðið - 09.05.2000, Blaðsíða 44

MORGUNBLAÐIÐ
44 ÞRIÐJUDAGUR 9. MAÍ 2000
3-..............-..-....
Um stór-
borgarlíf
/
I New York keyrirenginn neitt. Þarsér
/
heldur enginn neitt. Iþessari borg eru
allir í eigin heimi.
On the bottom of the
Atlantic Ocean lies a
railroad made of
human bones,“ var
sungið á Union
Square í New York-borg 1. maí.
En þetta var bara viðlagið. Um-
fjöllunarefni söngsins var emb-
ættisfærsla hins umdeilda borgar-
stjóra, Rudolphs Giulianis. Hann
hefur vissulega breytt borginni til
hins betra, hún er bæði öruggari
og hreinni en hún hefur verið í
langan tíma, en það eru ekki allir
sáttir við aðferðirnar. Af söng þel-
dökka blúsbandsins á Union
Square að dæma liggja fómar-
lömb umbótanna á víð og dreif um
borgina, limlest, heimilislaus, mat-
arlaus, vonlaus. „Giuliani, þú átt
illt eitt skilið!“
Hrumur söngvarinn stóð í keng
uppi á bílpalli ásamt þremur jafn-
öldrum sínum, að því er virtist,
bassaleikara, trommuleikara og
Uinunnc gítarleikara.
VIOnOKF Fjórum dög-
„ - . umfyrrhafði
Eft^Þrost Giuliani til-
e gason kynnt að hann
væri með krabbamein í blöðru-
hálskirtli. Samúðarbylgja fór um
fjölmiðlana, en hér var engin
miskunn sýnd. Borgarstjóranum
var óskað til andskotans í langri
þulu. Naprara níð hef ég aldrei
heyrt. Að flutningi loknum hylltu
fundargestir, sem náðu vart hálfu
hundraði, fjórmenningana með
lófaklappi og skrækjum sem rétt
yfirgnæfðu ógurlegt eilífðarfret
blikkbeljanna í borginni. Aðrir
brostu í kampinn eða létu sér fátt
um finnast. Sumir litu aldrei upp,
lásu blöðin eða skoðuðu eigin hug
með þessu svakalega yfirvegaða
tómlæti stórborgarbúans.
Borgin er orðin svo örugg að
eina áreitið sem maður verður fyr-
ir er af launafólki að mótmæla
bágum kjörum. Hluti starfsmanna
hins volduga nútímalistasafns
borgarinnar (MoMA) voru í verk-
falli og stöðvuðu alla þá sem ætl-
uðu inn; þau sögðu að launakjör í
safninu væru aftan úr fomöld,
ólíkt dýrgripum nútímans sem
safnið byggir mikilleik sinn á.
Flestir brostu tómlega við verk-
fallsmönnum og héldu sína leið inn
í safnið. Þetta voru sennilega
heimamenn. Aðrir - og það voru
sennilega túristarnir - stöldruðu
við og samþykktu að líma á sig
rauðan miða sem á stóð: Vér mót-
mælum! (Var einhver að tala um
upplausn andstæðna, þögn fjöld-
ans og endalok sögunnar?)
New York er augljóslega orðin
öruggari. Það hefur annars alitaf
verið ákveðin mótsögn í því að
segja þessa frámunalega vel
skipulögðu og auðrötuðu borg
hættulega. Hvemig geta hlutimir
farið úrskeiðis þar sem nánast allt
er homrétt? Hvemig geta vitleys-
ingar og bijálaðir glæpamenn
þrifist í jafn röklegu umhverfi?
Svarið liggur í augum uppi. Þeir
þrífast ekki þama og þess vegna
em þeir hættulegir.
Og það em margir sem ekki
þrífast í þessari borg, ef marka má
ræðuhaldara á Union Square. Það
er fólk sem er ekki stillt inn á
þetta meistaraverk mannsins,
þekkir ekki kennileiti í manngerðu
landslagi. Þetta er erfið borg og
samhengið framandi fyrir marga.
Giuliani hefur sannarlega
hreinsað borgina, meira að segja
hinir heimilislausu sjást ekki á
götunum. David Dinkins, fyrrver-
andi borgarstjóra, gekk illa að
glíma við þá. Fræg er innrás
óeirðalögreglu í Tompkins Square
Park í júní 1991 þar sem heimilis-
lausir, pönkarar, andófsmenn og
aðrir miður æskilegir þegnar
höfðu tekið sér bólfestu. Það tókst
að hreinsa garðinn en Dinkins
tókst ekki að hreinsa götur borg-
arinnar af flækingum og fékk að
héyra það í leiðaraskrifum New
York Times. Nú sjást þeir hvergi.
Giuliani hefur hreinsað borgina.
Að minnsta kosti á yfirborðinu.
Sagt er að undir yfirborði borgar-
innar þrífist annað og ekki síður
fjölskrúðugt samfélag, samfélag
þeirra sem hefur verið sópað af
götum borgarinnar.
„On the bottom of the Atlantic
Ocean lies a railroad made of
human bones,“ sungu þeir á Union
Square en afskaplega fáir virtust
heyra boðskapinn fyrir utan fund-
argestir. Tveir eða þrír vegfarend-
ur hristu sig svoh'tið við taktfasta
tónhstina. Aðrir tveir eða þrír
skemmtu sér yfir skorinortum og
á stundum svívirðilegum textan-
um sem kengboginn karlinn fór
með rámri röddu. í raun hefði
hann allt eins getað staðið þarna
einn uppi á palli og sönglað fyrir
sjálfan sig og vindinn. I New York
heyrir enginn neitt. Þar sér heldur
enginn neitt. I þessari borg eru
allir í eigin heimi. Þar er mann-
mergðin svo mikil að þú ert alltaf
einn, sem er annað en hér í fá-
menninu þar sem þú ert aldrei
einn. Það er mannmergðin sem
fyllir stórborgarbúann þessu
djúpa tómlæti, gerir hann fjarlæg-
an og fálátan gagnvart náungan-
um og umhverfinu. Það er í stór-
borginni sem maður getur fyrst
upplifað sætkenndan flökurleik-
ann sem fylgir því að tilheyra
fjöldanum, seigfljótandi múgnum.
Stórborgin er skjól hans og það
virðist nægja, boðskapnum er of-
aukið.
Það þarf með öðrum orðum
engan boðskap vegna þess að
fjöldinn gerir þig frjálsan. Sem
hluti af fjöldanum geturðu blásið
upp sjálf þitt í stjarnfræðilegar
stærðir. Sem hluti af þykkum
massanum geturðu verið al-
gerlega þú sjálfur eða þá einhver
allt annar. Þú getur gert það sem
þér sýnist. Þú getur verið viss um
að það verður aldrei hermt upp á
þig. í stórborginni sér nefnilega
engin neitt, né heyrir. Þess vegna
hefur líka útht, opinber framkoma
eða svipur (e. appearance, app-
earances) orðið að sérstakri kúnst
í stórborginni. Þetta er dægurlist
stórborgarbúans og snýst um að
tengja sig ákveðnum hópi eða
kreðsu jafnframt því að skapa sér
sérstöðu.
Skammt frá mér á Union
Square stendur stúlka klædd
svörtu frá toppi til táar. Hún er
með litað svart hár og stóran
svartan hund í bandi. Hún vekur
strax athygli þegar hún lítur upp.
Undir svörtum, þungum auga-
brúnum eru kattaraugu, já tveir
augasteinar úr ketti stara á mig
þegar ég átta mig og sný mér
snöggt aftur til bílpallsins þar sem
karlinn blótar Giuliani í síðasta
sinn fyrir að hafa ekki hugsað bet-
ur um borgarana sína og hnykkir
að lokum á boðskapnum: „On the
bottom of the Atlantic Ocean lies a
railroad made of human bones."
Hvaða kreðsu skyldi þessi
stúlka hafa tilheyrt? Ég lagði ekki
í að spytja.
MINNINGAR
SIGURÐUR
INGVASON
+ Sigurður Ingva-
son skipatækni-
fræðingur var fædd-
ur að Hliðsnesi í
Bessastaðahreppi 26.
ágúst 1926. Hann lést
á sjúkrahúsi í Gauta-
borg 21. aprfl síðast-
liðinn á 74. aldursári.
Foreldrar hans voru
Sólrún Nikulásdóttir,
f. 27. febrúar 1894 í
Hafnarfirði, d. 12.
ágúst 1973 og Ingvi
Brynjólfsson, f. í
Mykjunesi í Holtum
16. mars 1886, d. 30.
mai' 1964. Þau hjónin bjuggu að
Hliðsnesi í Bessastaðahreppi.
Systkini Sigurðar eru: 1) Bryndís,
f. 8. nóvember 1919, d. 13. janúar
1934. 2) Grétar Emil, f. 26. sept-
ember 1921, f.v. skrifstofustjóri
Áburðarverksmiðju Ríkisins, býr í
Reykajavík, eiginkona Dagbjört
Elsa Ágústsdóttir, f. 27. ágúst
1926. 3) Ingunn, f. 17. júlí 1924,
rekur flugeldaverksmiðju með
manni sínum Þórarni Símonar-
syni, f. 23. desember 1923 í Garða-
bæ. 4) Gunnar, útvegsbóndi að
Breiðholti, Garða-
bæ, f. 31. janúar
1931, eiginkona
Geirþrúður Ársæls-
dóttir, f. 21. júní
1933, d. 17. nóvem-
ber 1987. Tvö börn
eignaðist Sólrún með
fyrri manni sínum
Benedikt, þau voru
Alfífa Olga Sigríður,
f. 4. ágúst 1912, d.
23. aprfl 1989 og
Hjalti, f. 2. júlí 1915,
d. 2. janúar 1989.
Sólrún og Benedikt
slitu samvistum.
Eftirlifandi eiginkona Sigurðar
er Lissie Johansen frá Helsingör í
Danmörku . Þau kynntust meðan
Sigurður var við nám og giftu sig
1950, þau eiga tvo syni, Bjarna, f.
2. nóvember 1950, hann er arki-
tekt og framkvæmdastjóri fyrir
stórri arkitektastofu í Gautaborg
og Tómas, f. 11. aprfl 1957, sem er
hagfræðingur og framkvæmda-
stjóri fyrir IBM varahlutaþjón-
ustu fyrir Scandinaviu.
Útför Sigurðar fer fram frá
Helsingör í Danmörku í dag.
í dag 9. maí 2000 er til grafar
borinn Sigurður Ingvason skipa-
tæknifræðingur sem lengi hefir
búið í Gautaborg.
Sigurður hóf ungur nám í skipa-
smíði í Dröfn hf. í Hafnarfirði og
lauk því námi voriðl947. Um haust-
ið hélt hann til Danmerkur og
stundaði nám við Helsingör Skibs-
bygnings-Teknikum. Hann lauk
þaðan prófi vorið 1951 sem fyrsti ís-
lenski skipatæknifræðingurinn frá
þeim skóla. Að námi loknu réðst
hann til skipasmíðastöðvarinnar
Eriksberg í Gautaborg, þar sem
hann aflaði sér mikilvægrar viðbót-
ar reynslu á fjórum árum.
Á árinu 1955 var hann ráðinn
framkvæmdastjóri til Gávle Varv
og gegndi því starfi í níu ár, en 1964
var hann ráðinn sem tæknilegur
framkvæmdastjóri hjá Kockums í
Málmey þar sem smíðuð voru m.a.
nokkur 350 þúsund tonna tankskip.
Þegar mikið lá við 1969, réð hann 85
járnsmiði og 250 trésmiði til sín frá
Islandi til vandasamra verka. Sig-
urði líkaði vel við íslenska hópinn,
sem lét vel af sér við heimkomuna
og ber honum mjög gott orð og
geyma menn góðar minningar frá
dvöl sinni hjá Kockums. Á þessum
árum stóðu Svíar meðal fremstu
þjóða heims í skipasmíðum.
Sigurður var síðan ráðinn for-
stjóri til skipasmíðastöðvarinnar
„Götevarvet“ í Gautaborg árið 1973
og starfaði þar til ársins 1977. Eftir
það starfaði hann sem sjálfstæður
hönnuður og ráðgjafi hjá nokkrum
stórum aðilum, í Bandaríkjunum,
Kóreu, Noregi, og víðar. Þess má
geta að tengt þessum trúnaðar-
störfum þurfti hann að hafa diplo-
matapassa sem hann fékk og bar til
síðasta dags.
Á Helsingör Skibsbygnings-
Teknikum lifa enn skemmtilegar
sögur af Sigurði frá námsárunum.
Hann þótti snemma ákveðinn, sjálf-
stæður og hreinlyndur. Þegar hóp-
ur í deildinni sem hann gekk í, var
að ljúka fyrri hluta í tæknifræði, á
hann að hafa sagt: „Ef þið náið allir
í gegnum prófin, þá hætti ég.“
Helmingurinn sat eftir svo Sigurð-
ur hélt áfram. Mat hans þarna var
ekki fjarri lagi. Það reyndist oft síð-
ar með sama hætti, hann var fljótur
að átta sig á mönnum og málefnum.
Árið 1977 fengum við Sigurð
hingað til Islands, með samstarfi
iðnaðarráðuneytisins, Félags drátt-
arbrauta og skigasmiðja og Iðnþró-
unarstofnunar Islands, til þess að
gefa góð ráð og leiðbeiningar varð-
andi áframhaldandi uppbyggingu
skipaiðnaðar á íslandi sem þá var
að ná fótfestu í stálskipasmíði. Sig-
urður ferðaðist um allt landið og
safnaði upplýsingum um stöðuna á
hverjum stað, skilaði skilmerkileg-
um skýrslum og gaf mörg góð ráð.
Eftir það fengum við hann til þess
að hjálpa okkur við nýja hönnun.
Meðal annars stjórnaði hann fyrir
okkur hjá Stálvík hf. í Garðabæ
hönnun á togara „Otto N. Þorláks-
son“ RE-203, sem við smíðuðum
fyrir Bæjarútgerð Reykjavíkur
JÓNAS
EYSTEINSSON
Hlýja Jónasar og
góðmennska fræðar-
ans var engum dulin
og stundum leiddi hún
til þess að baldinn
hluti bekkjarins gekk
á lagið en allir skildu
sáttir þegar bjallan
glumdi. Oft spurði
Jónas hissa þegar
honum fannst bekkur-
inn keyra um þverbak:
„Eruð þið staðráðin í
aðlæra ekki neitt?“
í dag getum við fé-
lagarnir staðfest að
ævistarfið var þrátt
fyrir allt ekki unnið fyrir gýg þó
vináttan gnæfir áfram yfir fagið.
Ástvinum öllum sendum við sam-
úðarkveðjur og biðjum alföður að
blessa okkar gamla læriföður uns
almættið signir allan hópinn hinum
megin. Guðs í friði.
Gilbert, Hannes og Júli'us.
+ Jónas Eysteins-
son fæddist á
Hrísum í Víðidal í V-
Húnavatnssýslu 11.
ágúst 1917. Hann
lést á EIIi- og hjúkr-
unarheimilinu
Grund 13. nóvember
si'ðastliðinn og fór
útför hans fram frá
Fossvogskirkju 19.
nóvember.
Gamlir nemendur
kveðja Jónas Ey-
steinsson einungis að
sumarlagi þó hann hafi sjálfur
kvatt á öðrum árstíma. Jónas bætt-
ist í einvalalið Verslunarskólakenn-
ara þegar við félagarnir vorum í
öðrum bekk gamla skólans við
Grundarstíg og hófst þá vinátta
sem í dag nær út yfir gröf og
dauða.
eins og fyrr er komið að. Sú hönnun
er Sigurði til mikils sóma eins og
annað sem hann kom nálægt. Um
þessa hönnun segir í skýrslu frá
Skibsteknisk Laboratorium í Dan-
mörku þegar lokið var prófunum á
þremur breytilegum modelum: Öll
þrjú modelin hafa undravert litla
mótstöðu borið saman við önnur
skip með nánast sömu stærðartölur
á modelum. Skibsteknisk Labora-
torium í Lyngby, sem nú nefnist
Danish Maritime Institute, hefur í
áratugi prófað um 50 skip á ári og
hefir þannig góðan samanburð til
viðmiðunar.
Sigurður var fenginn til Stálvíkur
í kjölfar úttektar á skipaiðnaðinum.
Þegar hann kom til okkar í Stál-
vík til ráðgjafar 1977 og var búinn
að skoða sig vel um, kom hann til
mín og sagði að við þyrftum að
kaupa 20 kústa og sópa betur. Þetta
var alveg hárrétt, þótt öflug iðnað-
arryksuga hafði verið notuð á mál-
uð gólfin í skipasmíðastöðinni frá
fyrsta degi, þá hlóðst alltaf eitthvað
upp svo að ryksugunni góðu varð
ekki komið við alls staðar. Við lét-
um auðvitað kaupa 20 kústa. Síðan
tóku menn höndum saman um að
taka til á fleiri sviðum, eftir mörg-
um góðum ráðum Sigurðar. Þar
kemur mér fyrst í hug stjórn hans
við hönnun og prófanir á togaran-
um Otto N. Þorlákssyni RE - 203,
sem var alfarið hannaður af íslensk-
um tæknifræðingum undir leiðsögn
Sigurðar, smíðaður af íslenskum
skipasmiðum og afhentur var frá
Stálvík hf. í júní 1981. Brennsluol-
íunotkun reyndist langt undir því
sem gerst hafði á togurum Bæjar-
útgerðarinnar, Otto N. Þorláksson
notaði um 5.400 lítra/24 tíma á móti
Snorra Sturlusyni um 10.400 1/24
tíma; Olíukostnaður/heildarafla-
verðmæti: Otto N. Þ. 5,5 %. Meðal-
tal togara 0-500 tonn 10,23 %.
Heimildir eru togaraskrá LÍÚ og
rit Fiskifélags Islands „Útvegur
1988“.
Otto N. Þorláksson var fyrsta
skipið af þeim sem við smíðuðum
þar sem hvert einasta stykki í skip-
ið fékk sitt hluta-númer svipað og
haft er við framleiðslu bíla, sem eru
þó miklu einfaldari í samsetningu
og framleiðslu að mati dómbærra.
Þegar svo skipið lenti með stefnið
uppi í Helguvík og krumpaði 20 mm
plötu í stefninu eins og pappírsblað,
fengum við símaboð frá skipinu og
gátum strax fundið til teikningar og
efni og smíðað nýtt stefni þó skipið
væri ekki komið til hafnar. Svo kom
skipið í Slippinn í Reykjavík mælt
upp, borið saman og nýja stefnið
sett í skipið á lágmarks tíma.
Þegar Sigurður lést lá á teikni-
borði hans hönnun og teikning af
310 m löngu 80 þúsund tonna lúxus
lystiskipi sem hann var nýbúinn að
ljúka við að prófa í tankinum í
Lyngby og fá samþykkt af eigend-
um, sem er stórt fyrirtæki í New
York og rekur lystiskipaútgerð. Til
stendur að smíða tvö skip af þessari
gerð og munu þau sigla New York-
Karíbahafið-New York.
Sigurður hefur stundað ráðgjöf í
Bandaríkjunum undanfarin ár. Það
er ekki tilviljun að öflugasta flota-
veldi veraldar hefir ár eftir ár sam-
ið við Sigurð um ráðgjöf á sviði
hönnunar og smíði skipa. Það er
ekki bara vegna þess að hann fædd-
ist á Álftanesinu, lærði skipasmíði í
Dröfn í Hafnarfirði og nam á Tekn-
ikum í Helsingör. Skaparinn léði
Sigurði sjaldgæfa hæfileika, list-
rænt innsæi í ríkum mæli, ómældan
dugnað, kjark til þess að setja nýtt
fram, prófa nýjar leiðir og þraut-
seigju til þess að fylgja eftir nýjum
hugmyndum. Hann átti til mikinn
metnað og hélt merki íslands hátt
og óhikandi fyrir landið hvar sem
hann fór. Hann nefndi gerð sína af
310 m lúxusskipinu Icelandic Pride.
Það sýnir vel hvar hugur hans var
við seinasta verkið sem hann vann.
Með Sigurði er horfinn af sviðinu
góður og merkur drengur sem var
þjóð okkar til sóma hvar sem hann
fór. Ég votta Lissie eiginkonu hans,
sonum þeirra og fjölskyldu þeirra í
Danmörku og á Islandi samúð og
virðingu mína og fjölskyldu minnar,
með þökk fyrir samferðina.
Jón Sveinsson tækni-
fræðingur, Garðabæ.