Morgunblaðið - 16.06.2000, Blaðsíða 32

32 FÖSTUDAGUR16. JÚNÍ 2000
MORGUNBLABIÐ
LISTIR
Á vissan hátt
kominn heim
Langferðir og
aðrar ferðir
sálarinnar
Á síðasta tónskáldaþinginu á
hátíðinni Menning og náttúruauð-
æfí í Grindavík beinist kastljósið
að Bandaríkjamanninum Gerald
Shapiro. Mist Þorkelsdóttir fjallar
______________um tónskáldið.
ÉG kem inn á lóð Brown-háskóla á
köldu nóvemberkvöldi í fyrra. Bros-
mildur maður léttur í spori tekur á
móti mér og kynnir sig sem „Shep“.
Þetta hlýtur að vera virðulegur yfir-
maður tónlistardeildar háskólans,
Gerald Shapiro. En það er ekkert
sérstaklega „virðulegt“ við þennan
afslappaða mann; það kjaftar á hon-
um hver tuska, hann segir brandara
og býður bömin mín velkomin. Ég
kemst að því síðar að hann nýtur mik-
illar virðingar kollega sinna og sam-
starfsfólks, auk þess að vera gríðar-
lega vinsæll kennari.
Aldur þessa manns? Ég átti erfitt
með að giska á hann, því hann allt að
því féll inn í hóp háskóianemendanna,
en átti jafnframt vel heima í umræð-
um og upprifjunum meðal eldri
manna, fór t.d. að vitna í kennara sinn
Miihand - sem nálgast fortíð í mínum
huga.
Gerald M. Shapiro fæddist í Phila-
delphia árið 1942 og gekk í skóla þar.
Hann lauk BM-prófi frá Mills College
1967 og hélt áfram til náms við
Kalifomíu-háskóla og Conservatoire
Nationale de Musique í París, þar
Gerald Shapiro Mist Þorkelsdóttir
ef tO vill gæti maður sagt „Holly-
wood-legan“ en örugglega amerískan
(,Americana“). Hann hafði flutt sig
úr Cage-búðimum yfir í búðir Cope-
land, sest þar á bekk ásamt mönnum
eins og Barber og Bemstein, án þess
þó að vera að stæla neinn, heldur var
hann á vissan hátt kominn heim.
Við þennan tón hefur hann haldið
tryggð síðan, samið mOdð og af nýleg-
um verkum. Má nefna Phoenix og
Prayer for the Great Family, Piano
Trio, In Times Shadow, Strengja-
kvartett no. 2, Dans svítu, Four Love
Songs, Movements Perpetuelles, For
Martin og nú síðast Vínland Sagas og
Fiðlukonsert sem hvort tveggja voru
frumflutt sl. haust af baltnesku Ffl-
harmóníusveitinni og Sigrúnu Eð-
valdsdóttur fiðluleikara undir stjóm
Guðmundar Emflssonar. Hlaut hann
mikið lof og góða gagnrýni, bæði fyrir
verkin og flutninginn.
sem aðalkennarar hans
vom Daríus MOhand,
Mark Subotnik, Karl-
heinze Stockhausen og
Nadia BoiOanger.
Á þessum ámm var
hann hluti af hinni mið-evrópsku ald-
armiðju tónlistarhefð, þar sem hefðir
gamla tímans og nýi tíminn lentu
saman og gáfu af sér jafn ólíka tónlist
og tónlist Milhand og Stockhausen.
En síðan varð hann þátttakandi í til-
raunaeldhúsi Kalifomíu sjöunda ára-
tugarins og hellti sér út í þá tónlist og
tOeinkaði sér það tungumál af lífi og
sál. Það er á þeim áram sem hann var
ráðinn við Brown-háskóla, þ.e. 1967,
og hefur verið þar prófessor og deOd-
arstjóri síðan.
Fyrir nokkmm ámm kom að tíma-
mótum í tónlistarsköpun Shaph-o,
hann sagði skilið við framúrstefnuna,
fékk sér húsnæði á tanga, nánast
eyju, úti fyrir Rhode Island og bjó
þar einn síns liðs í einn vetur. Eyjan
heitir Mount Hope, og þar fæddist
verlrið Mount Hope in Autumn. Hér
kvað við nýjan tón, ljúfan og léttan
með örlítilli jazz-tilfinningu á köflum,
ME SSÓSÓPRAN SÖN GKON AN
Lynn Helding og píanóleikarinn
Jennifer Blyth halda ljóðatónleika
í Bláa lóninu í dag föstudag kl.
20.00 á vegum Grindavíkurhátíðar-
innar Menning og náttúraauðæfi
sem lýkur nú um helgina.
Efnisskrá þeirra Helding og
Blyth er nokkuð sérstök og munu
þær flytja verk sem sjaldan, ef
nokkurn tímann, hafa áður heyrst
á íslandi. Verkin valdi Helding
með tilliti til sjóferðar Leifs Ei-
ríkssonar fyrir 1.000 árum og er
yfirskrift tónleikanna: Langferðir
og aðrar ferðir sálarinnar; úrval
amerískra sönglaga.
Helding segir þema þessara
bandarísku verka vera landkönn-
un. „Verkin fjalla um allt frá
landnámi Bandaríkjamanna í vestri
til hinnar andlegu ferðar dauðans,
sem einkunnarorð Kansasfylkis ná
svo vel - tfl stjarnanna á hinn erf-
iða máta,“ segir Helding og kveður
eirðarleysi vera eina helstu ástæðu
þess að fólk kanni nýja heima og
skapi nýja hluti.
„Rétt eins og Leifur var rekinn
áfram af einhverri þörf til að finna
nýjan heim fyrir þúsund árum síð-
an þá er það sköpunarþörfin sem
er ein aðalástæða þess að fólk yfir-
gefur öryggi heimkynna sinna og
heldur upp í nýja för,“ segir Held-
ing og kastar fram þeirri staðhæf-
ingu að allir ferðalangar hljóti að
búa að vissri bjartsýni sem geri
þeim fært að halda á vit hins
óþekkta.
„Fyrsta bandaríska tónskáldið,
Charles Ives, var þess fullvisst að
til þess að semja tónlist sem byggi
að bandarískum auðkennum og
leitaði ekki til Evrópu eftir inn-
blæstri sínum þá yrði tónlistin að
búa yfir vissum hugsjónum og
bjartsýni." Helding segir Ives hafa
fylgt þessum hugmyndum sínum
eftir og að verk hans hafi, að hon-
um látnum, notið viðurkenningar
vegna þess hve langt tónskáldið
hafi verið á undan samtímamönn-
um sínum.
Helding ræðir því næst um verk-
in sem flutt verða í Bláa lóninu og
stikar á stóru í sögunum sem
liggja að baki nokkrum tónverk-
anna.
„He’s Gone Away“, segir Held-
ing vera ferðalag í sjálfu sér. Verk-
ið kom með skoskum innflytjend-
um til Bandaríkjanna en hafi síðan
verið fært í nýjan búning af
tónskáldinu Jake Heggie. Þá hafi
tónskáldið Richard Hundley nýtt
sér áletmn á legsteini hjóna í
Pennsylvaníu sem lagt hafi upp í
ferðina miklu. Loks megi heyra
rödd hins bjartsýna ferðalangs í
ljóði bandaríska ljóðskáldsins
Ednu St. Vincent Millay ,After-
noon on a Hill,“ sem endurspeglist
í tónlist Ricky Ian Gordon.
„Bæði textar og tónlist allra
þessara verka lýsa bjartsýni, hug-
rekki og sköpunargleði sem færir
nýjar uppgötvanir, ferðir og ferða-
lög sálarinnar,“ sagði Helding um
innihald laganna.
Menning og náttúru-
auðæfí - Grindavík
Föstudagur 16. júni'.
Eldborg í Svartsengi. Kl. 17.
Námur 1987-2000. Tónskálda-
þing í Illahrauni (VII). Fram-
mælandi: Gerald Shapiro.
Heimsfrumflutningur nýrra
hljóðrita og aðfaraorð tónskálds:
Intrigue (fiðlukonsert). Einleik-
ur: Sigrún Eðvaldsdóttir. Vinl-
and Sagas. Framsögn: Erlingur
Gíslason. Kammersveit Balt-
nesku fílharmóníunnar.
Grindavíkurkirkja. Kl. 20.
Hluti af Kristnitökuhátíð í
Grindavík 4.-17. júní: Tónleikar.
Missa Millennium. Flytjendur
Regnbogakórinn, Brimkórinn og
sönghópurinn Léttur eins og
klettur. Stjórnandi Esther Helga
Guðmundsdóttir. Undirleikari
Hreiðar Ingi Þorsteinsson, en
frumfluttur verður m.a. sálmur
eftir hann. Einsöngvari: Páll
Óskar Hjálmtýsson
Bláa lónið. K1 20.
Íslenska-ameríska baðfélagið
leikur og syngur. Úrval amer-
ískra ljóðasöngva. Einsöngur:
Lynn Helding, messósópran.
Píanóleikur: Jennifer Blyth.
Dansasvíta nr. 3, eftir Gerald
Shapiro í fimm þáttum. Flytjend-
ur: Szymon Kuran, fiðluleikari,
Armann Helgason, klarinettu-
leikari og Jennifer Blyth, píanó-
leikari.
Karlakór Keflavíkur, undir
stjórn Vilbergs Viggóssonar,
syngur ættjarðarlög kl. 21.
Veitingahúsið Jenný. Kl. 22.
Lynn Helding syngur lög eftir
Gershwin og fleiri. Djasstríó
skipað Eyþóri Gunnarssyni, Ein-
ari Val Scheving og Þórði Högna-
syni. Sérstakir gestir verða Mike
Campagne saxafónleikari og Ell-
en Kristjánsdóttir söngkona.
Tvær sýningar
í IS Kunst
Strengjakvartett á tónlistarhátíð Tónskáldafélags íslands
Skemmtileg yfirsýn
yfir tímabilið
Morgunblaðið/Þorkell
Richard Talkowsky, Sigrún Eðvaldsdóttir, Helga Þórarinsdóttir og
Júlíana Elín Kjartansdóttir leika íslenska strengjakvartettstónlist frá
miðhluta 20. aldar í Salnum í kvöld.
TVÆR sýningar verða opnaðar í IS
Kunst gallery & café í Ósló á morg-
un, laugardaginn 17. júní. Það er
sýning á verkum Alice Olivia Clarke
unnum í mósaflc og nefnist Sjöunda
sumarið og sýning á verkum Hauks
Dórs.
Aliee er fædd í Kanada árið 1970.
Hún hefur verið búsett á íslandi síð-
astliðin sjö ár og er heiti sýningar-
innar skírskotun til dvalar hennar
hér og þeirra áhrifa sem hún hefur
orðið fyrir.
Alice notar ýmsan efnivið í mósa-
íkverk sín. Úppistaða þeirra era
steinflísar með mismunandi áferð
sem hún sker eða brýtur en í bland
við þær era steinvölur sem hún hefur
safnað á ferðum sínum um landið.
Sýning hennar stendur í þrjár vikur.
Haukur Dór er fæddur árið 1940
og hefur haldið fjölmargar einkasýn-
ingar og tekið þátt í samsýningum
heima og erlendis. Hann á að baki 38
ára sýningarferil. í myndsköpun
sinni leitast hann við að láta í ljós til-
finningar sínar og hráefni verka
hans er fyrst og fremst hans eigin
kenndir og hugarórar segir í frétta-
tilkynningu.
FIÐLULEIKARARNIR Sigrán
Eðvaldsdóttir og Júlíana Elín Kjart-
ansdóttir, Helga Þórarinsdóttir lág-
fiðluleikari og Richard Talkowsky
sellóleikari flytja strengjakvai-tetts-
tónlist frá miðhluta tuttugustu aldar
á tónleikum í Salnum í Kópavogi í
kvöldkl. 20.30.
Tónleikarnir eru liður í tónlistar-
hátíð Tónskáldafélags Islands í sam-
vinnu við menningarborgina. Á efnis-
skránni era verk eftir tónskáldin
Karólínu Eiríksdóttur, Gunnar
Reyni Sveinsson, John Speight, Jón-
as Tómasson, Hafliða Hallgrímsson,
Jón Leifs og Helga Pálsson. „Þessi
efnisskrá gefur mjög skemmtilega
yfirsýn yfir tímabilið,“ segir Helga
Þórarinsdóttir, sem líkir tónleikun-
um við tónlistarskoðunarferð með
leiðsögn um miðbik 20. aldarinnar.
Sjálf hefur hún áður leikið tvö verk-
anna, Ballet Jónasar Tómassonar og
Strengjakvartett Jóns Leifs, en hin
verkin er hún að takast á við í fyrsta
sinn. Sigrán Eðvaldsdóttir er líka
full eftirvæntingar og segir að verk
Jóns Leifs sé það eina sem hún hafi
þekkt áður, en hin séu öll ný fyrir sér.
Net til að veiða vindinn
Karólína Eiríksdóttir samdi Sex
lög fyrir strengjakvartett árið 1983
fyrir Berwald strengjakvartettinn
sem frumflutti verkið í Svíþjóð sama
ár. Lögin sex, sem era öll án titils,
mynda sterkar andstæður sín á milli
og tónmál verksins er einfalt og
hnitmiðað, enda tekur kvartettinn
ekki nema um tíu mínútur í flutningi.
Gunnar Reynir Sveinsson samdi
strengjakvartettinn Net til að veiða
vindinn árið 1984. Titillinn er fenginn
úr ljóði Steins Steinars um Tímann
og vatnið. Verkið er eini strengja-
kvartett Gunnars Reynis Sveinsson-
ar til þessa. John Speight samdi
Strengjakvartett númer tvö árið
1974 og tileinkaði góðvini sínum,
Þorkatli Sigurbjömssyni. Verkið var
frumflutt af Kammersveit Reykja-
víkur í Menntaskólanum við Hamra-
hlíð árið 1978. Kvartettinn er í einum
kafla sem skiptist í tólf hluta, en níu
þeirra byggjast á pedalnótunni E.
Hinir þrír hlutarnir eru aftur á móti
byggðir á hómófónískum og hryn-
frjálsum pólýfónískum hugmyndum.
Jónas Tómasson samdi Ballet III
sumarið og haustið 1981 á ísafirði.
Verkið er hugsað sem ein heild, en
þar sem hægur miðkafli sker sig út
úr þá má tala um að verkið sé í þrem-
ur þáttum: hröðum, hægum og hröð-
um. Verkið var framflutt á Háskóla-
tónleikum í janúar 1982 af þeim
Laufeyju Sigurðardóttur, Júlíönu
Elínu Kjartansdóttur, Helgu Þórar-
insdóttur og Carmel Russill.
Strengjakvartett Hafliða Hall-
grímssonar nr. 1 op. 11, From Mem-
ory, var pantaður af Carl Nielsen
kvartettinum og saminn árið 1989.
Verkið var framflutt í febráar sama
ár í tónleikasal danska ríkisútvarps-
ins í Kaupmannahöfn. Verkið er í
fjóram þáttum og tekur um 25 mín-
útur í flutningi.
Siðasti strengjakvartett Jóns
Leifs, Kvartett nr. III op. 64, var
saminn á Islandi í ágúst og septem-
ber 1965. Verkið tileinkaði Jón
spænska listmálaranum E1 Greco.
Verkið er í fimm þáttum sem allir
heita eftir myndum málarans: Tol-
edo, ímynd af sjálfsmynd af E1
Greco, Jesús rekur braskai-ana úr
musterinu, Krossfestingin og Upp-
risan.
Strengjakvartett Helga Pálssonar
nr. 2 var saminn árið 1940 og er í
tveimur þáttum, Andante og Allegro
ma non troppo.