Morgunblaðið - 03.10.2000, Blaðsíða 38

38 ÞRIÐJUDAGUR 3. OKTÓBER 2000
MORGUNBLAÐIÐ
MORGUNBLAÐIÐ
ptargmilNUifeifr
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Arvakur hf., Reykjavík.
Framkvœmdastjóri: Hallgrímur B. Geirsson.
Ritstjórar: Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
BREYTINGAR Á SKATTALÖGUM
s
árinu 1996 setti Alþingi inn í
skattalög ákvæði, sem gera
kleift að fresta skattlagn-
ingu af söluhagnaði hlutabréfa
nánast um aldur og ævi. Með þess-
ari breytingu á skattalögum hefur
Alþingi vafalaust ætlað að stuðla að
aukinni fjárfestingu í íslenzku at-
vinnulífi. Raunin hefur orðið allt
önnur.
Skattalagabreytingin frá 1996
kemur þannig út í framkvæmd,
eins og rakið var ítarlega í grein
hér í Morgunblaðinu í fyrradag, að
aðili, sem selur t.d. hlutabréf í sjáv-
arútvegsfyrirtæki getur frestað
skattlagningu söluhagnaðar af
hlutabréfunum með því að stofna
eignarhaldsfélag í t.d. Lúxemborg
og senda andvirði hinna seldu
hlutabréfa þangað. Með því móti
getur sá aðili með fullkomlega lög-
legum hætti komizt hjá því að
greiða einn eyri í skatt af söluhagn-
aði hlutabréfanna á Islandi.
Sendi hann arð hingað heim frá
eignarhaldsfélaginu í Lúxemborg
borgar hann 10% fjármagnstekju-
skatt. En eigandi eignarhaldsfé-
Iagsins getur líka ákveðið að senda
engan arð heim til Islands og kom-
ast þar með hjá öllum skattgreiðsl-
um, hverju nafni, sem nefnast.
Árið 1998 setti Alþingi lög, sem
kveða á um, að erlendir aðilar
greiði 20% skatt af söluhagnaði af
hlutabréfum í íslenzkum fyrirtækj-
um. Islenzk verðbréfafyrirtæki
eiga samkvæmt þessum lögum að
halda eftir sem staðgreiðslu þess-
um hluta af söluhagnaði hlutabréfa
erlendra aðila. Eignarhaldsfélag í
eigu Islendinga í Lúxemborg flokk-
ast í þessu samhengi sem erlendur
aðili. Nánast má ganga út frá því
sem vísu, að peningarnir sem send-
ir voru út með löglegum hætti til
þess að losna við skattgreiðslur
verða ekki sendir heim aftur til
þess að lenda í þessari tilteknu
skattgreiðslu.
I þessu felst, að þeir milljarða-
tugir, sem á undanförnum árum
hafa streymt út úr sjávarútvegi í
gegnum kvótakerfið hafa verið
sendir með löglegum hætti úr landi
án þess að nokkur skattur væri
greiddur af þeim á íslandi. Hið
sama á að sjálfsögðu við um sölu-
hagnað af hlutabréfum, sem menn
hafa haft í viðskiptum með önnur
hlutafélög en útgerðarfyrirtækin.
Það má ganga út frá því sem vísu að
þessir peningar komi aldrei aftur
heim til íslands. Eigendur þeirra
munu nota þá til fjárfestinga í at-
vinnufyrirtækjum annars staðar.
Eru einhver rök fyrir því að
greiða með þessum hætti fyrir því,
að söluhagnaður af hlutabréfum
verði skattfrjáls um aldur og ævi á
sama tíma' og atvinnufyrirtæki,
sem rekin eru á Islandi greiða fulla
skatta og launafólk greiðir fulla
skatta af launatekjum sínum?
Hér er ekki um að ræða neitt
undanskot frá skatti. Hér er ekki
um það að ræða, að þeir sem notið
hafa söluhagnaðar af viðskiptum
með hlutabréf hafi gert neitt sem
er andstætt lögum. Þeir hafa ein-
faldlega notfært sér íslenzka lög-
gjöf með þessum hætti. Og það er
Alþingi sem setti þessi lög.
Áð vísu var ekki vel að verki
staðið við þessa lagasmíð. Engin
greinargerð fylgdi með tillögunni,
henni var ekki fylgt úr hlaði og
sáralitlar umræður urðu um hana.
Alþingi hlýtur að skoða þetta mál
ofan í kjölinn og gera ráðstafanir
til þess að breyta löggjöf, sem aug-
ljóslega hefur allt önnur áhrif en að
var stefnt.
SAMEINAÐ ÞÝSKALAND í TÍU ÁR
Hvergi var skipting Evrópu jafn
áberandi og í Þýskalandi á með-
an á kalda stríðinu stóð og Berlínar-
múrinn varð að tákni grimmdarinnar
og mannfyrirlitningarinnar er ein-
kenndi stjórnarfar kommúnista í aust-
urhluta álfunnar.
í vesturhluta Þýskalands dafnaði
efnahagslífið og þýska efnahagsundrið
skipaði Vestur-Þýskalandi sess meðal
helstu iðnríkja heims. Vestur-Þjóð-
verjar tóku upp náið samstarf við
nágrannaþjóðir sínar með það að
markmiði að efla samstarf og lýðræði í
Evrópu.
í austurhlutanum koðnaði efnahags-
lífið hins vegar smám saman niður og
mannlífið einkenndist af drunga og
eymd. Leyniþjónustan Stasi kom sér
upp víðtæku neti uppljóstrara og hélt
spjaldskrá um einkalíf borgaranna.
Hver sá sem reyndi að yfírgefa ríkið
átti á hættu að verða skotinn.
Allt breyttist á nokkrum dögum
haustið 1989 þegar almenningur í
Austur-Þýskalandi bauð stjórnvöldum
birginn. Sumarið þetta sama ár höfðu
íbúar Tékkóslóvakíu og Ungverja-
lands náð að fá því framgengt að
landamæri ríkjanna til vesturs yrðu
opnuð. Fæstir áttu hins vegar von á
því að stjórnvöid í Austur-Þýskalandi
myndu láta undan með sama hætti en
múrinn féll fyrr en nokkurn grunaði.
Það tók um ár frá því að múrinn féll
þar til að þýsku ríkin sameinuðust
formlega á ný. Vissulega voru ekki
allir sammála um ágæti þess og jafnt
innan Þýskalands sem utan mátti
heyra raddir er vöruðu við hættunni
er myndi stafa af öflugu og samein-
uðu Þýskalandi.
Nú tíu árurn síðar eru þeir fáir er
óttast hið sameinaða Þýskaland.
Sameiningin hefur þvert á móti orðið
til að koma samskiptum Þýskalands
við nágranna sína í eðlilegt horf.
Þýskaland gegnir nú lykilhlutverki
við að sameina austur- og vesturhluta
Evrópu sem rétt eins og þýsku ríkin
þróuðust með mismunandi hætti um
áratuga skeið.
Á tíu ára afmæli hins sameinaða
Þýzkalands samgleðjumst við Islend-
ingar Þjóðverjum með þann mikla ár-
angur, sem þeir hafa náð á stuttum
tíma. Og horfum til þess að eiga náið
samstarf við þessa öflugustu þjóð
Evrópu í stjórnmálum, viðskiptamál-
um og menningarmálum.
ÞRIÐJUDAGUR 3. OKTÓBER 2000 39
!■■■■■■■■!!-!■ I I I I M ■■■■ .!■■■■■■■■■ j ■
Tíu ár eru liðin frá því þýsku ríkin sameinuðust formlega eftir fjögurra áratuga skiptingu Þýskalands og Evrópu
Sundruð
þjoð vex
saman
Þjóðverjar halda upp á það í dag að tíu ár
eru liðin frá sameiningu Austur- og Vest-
ur-Þýskalands. Davíð Kristinsson í Berlín
veltir fyrir sér ýmsum málum sem enn er
verið að ræða í tengslum við sameininguna.
MEÐ falli Berlínarmúrs-
ins hinn 9. nóvember
1989 féll seinna þýska
einræðisríki 20. aldar-
innai-. Einræði austur-þýskra
kommúnista hnmdi líkt og spila-
borg í kjölfar hinnar friðsamlegu
byltingar austur-þýsks almennings.
Byltingin var upphafið að hruni sós-
íalískra ríkja Mið- og Austur-
Evrópu, og þannig fyrsti liðurinn í
hruni járntjaldsins milli austurs og
vesturs.
Ólíkt aðskilnaðarstefnu innan
fyrrverandi kommúnískra ríkja
Sovétríkjanna, Tékkóslóvakíu og
Júgóslavíu náði sameiningarstefnan
yfirhöndinni innan Þýskalands sem
hafði verið skipt í Austur- og Vest-
ur-Þýskaland í rúma fjóra áratugi.
Eftir fall múrsins gerðust hlutimir
hratt og innan árs voru ríkin sam-
einuð við hátíðlega athöfn. Sjaldan
hafa tvö jafn ólík samfélög (hvað
stjórnmál, efnahag og þjóðfélag
varðar) sameinast á jafn skömmum
tíma. Fljótlega varð til gjörbreytt
samfélagskerfi innan landamæra
Austur-Þýskalands.
Þýskir sjónvarpsáhorfendur hafa
á undanfömum áratug ítrekað séð
endursýndar myndir frá sameining-
arathöfninni hinn 3. október 1990.
Forsetinn og kanslarinn standa með
öðmm forystumönnum þjóðarinnar
fyrir framan sambandsþingið, him-
ininn er upplýstur af flugeldum.
Brosandi einstaklingar í gleðivímu,
sumir fella tár. Því oftar sem mynd-
irnar em sýndar þvi fjarlægari
verður atburðurinn sjálfur og í dag
era þessar myndir orðnar tíu ára
gamlar. Á sínum tíma var það vilji
meirihluta austur-þýski-a borgara
sem ýtti undir þróunina í átt að sam-
einingu. En sameiningin átti sér líka
andstæðinga innan Þýskalands
jafnt sem utan, og hún var ekki
frjálst val þýskra borgara heldur
háð samþykki sigurveldanna.
Óttinn við sameinað
Þýskaland
Árið 1990 var brosað að þáverandi
aðalritara franska kommúnista-
flokkins, Georges Marchais, þegar
hann hvatti menn til að vígbúast þar
sem Fjórða ríkið væri í uppsiglingu.
Þótt fáir hafi tekið svo sterkt til orða
var þessi hugsun þó ekki fjarlæg í
huga margi'a vestrænna stjórn-
málamanna þegar ljóst var að hratt
stefndi í sameiningu Þýskalands.
Frakkar höfðu áhyggjur af þvi að
hin áttatíu milljóna manna þjóð ætti
eftir að drottna yfir Evrópu pólitískt
jafnt sem efnahagslega. Þeir óttuð-
ust annað Prússland en í huga
þeirra jafngilti Prússland stríði.
Líkt og margir evrópskir stjórn-
málamenn af eldri kynslóðinni höfðu
Frakkar ekki gleymt stórveldistil-
burðum Þjóðverja á fyrri hluta ald-
arinnar. I desembermánuði 1989 fór
Frangois Mitterrand, Frakklands-
forseti, til Austur-Þýskalands og
hvatti síðustu ríkisstjóm „Sósíalíska
einingarflokksins" (SED) til að
koma á lýðræðislegu en sjálfstæðu
Austur-Þýskalandi. Nági'annalönd
á borð við Holland og Pólland, sem
orðið höfðu útþenslustefnu nasista
að bráð, vom lengi hikandi í afstöðu
sinni til sameiningarinnar.
Andstaðan við sameininguna var
þó einna sterkust í London. Það sem
af var 9. áratugnum höfðu samskipt-
in milli Vestur-Þýskalands og Bret-
lands ekki verið upp á marga fiska.
Þessi staðreynd endurspeglaðist í
stirðum samskiptum Kohls við
Margaret Thatcher. Líkt og Mitt-
errand vildi , járnfrúin" áframhald-
andi tilvist Austur-Þýskalands.
Fjórtán ára gömul upplifði hún loft-
árásir Þjóðverja á heimaborg sína
Grantham. Thatcher var enn á móti
sameiningunni eftir að „tíu liða“-
áætlunin var lögð fram 28. nóvem-
ber 1989. Hún leit svo á að samein-
ing þýsku ríkjanna kæmi ekki til
greina fyrr en eftir tíu til fímmtán
ár. Henni tókst þó hvorki að fá
stuðning ráðamanna í Washington
né Moskvu og vist er að hún vanmat
vilja Gorbatschovs til að styðja sam-
eininguna í þeirri von að Þýskaland
yrði tengiliður við Evrópu í framtíð-
inni.
í lok ársins 1989 leit George
Bush, Bandaríkjaforseti, svo á að
sameiningin væri óhjákvæmileg.
Hann vai' fyrstur til að veita samein-
ingunni samþykki sitt og í kjölfarið
fylgdu Mitterrand og Míkhaíl Gorb-
atsjov í byrjun ársins 1990. Það var
ekki fyrr en 6. febrúar sem Thather
viðurkenndi á þinginu að sameining-
in væri óhjákvæmileg eins og málin
hefðu þróast. Hún hafði þó enn mikl-
ar áhyggjur af því að Kohl yrði ekki
tilbúinn að viðurkenna vesturlanda-
mæri Póllands. I viðtali í júlí 1990
setti þáverandi verslunar- og iðnað-
annálai'áðherra Bretlands, Nichol-
as Ridley, Helmut Kohl á sama stall
og Hitler. Þótt Thatcher hafi reynt
að verja Ridley neyddist hann til að
segja af sér. Meirihluti almennings
á Bretlandseyjum var þó velviljaður
i garð sameiningarinnar og sömu
sögu er að segja af þinginu. Bretar
höfðu lengi áhyggjur af því að -
Þýskaland mundi leita til austurs í
kjölfar sameiningarinnai' en það
hefur ekki orðið raunin. Ottinn við
mögulega árásargirni stærsta og
efnahagslega máttug- ______________
asta ríkis Evrópu virðist
eftir á að hyggja ekki
hafa átt við rök að styðj-
ast. Þótt hið fullvalda og
sameinaða Þýskaland sé
fyrirferðarmeira í utan-
ríkismálum en gamla Vestur-Þýska-
land hafa Persaflóastríðið og átökin
á Balkanskaga þó sýnt að vægi
Þjóðverja í utanríkis- og hemaðar-
málum er takmarkað. Þjóðverjar
hafa þannig unnið sér traust vest-
rænna ríkja í utanríkismálum. Þótt
síðustu tveir kanslarar Þýskalands
hafi sannfært Evrópubúa um að
ástæðulaust sé að óttast árásargirni
„Evrópu-risans" em varkái-ustu
stjórnmálamenn þó enn áhyggju-
Austur-þýskir landamæraverðir horfa í gegnum gat á Berlínarmúrnum eftir að almenningur hafði rifið niður hluta hans skammt frá Brandenborgarhliðinu í nóvember árið 1989.
A-Þýskalandi
var í raun
skeytt við ríkið
í vestri
fullir við tilhugsunina um að eftir tvo
áratugi gæti herskár kanslari kom-
ist til valda í Þýska sambandslýð-
veldinu.
Andstaða þýskra vinstrimanna
Á sínum tíma deildu þýskir
vinstrimenn áhyggjum Mitterrands.
í millitíðinni er efi þessi gleymdur
og grafinn, og vinstriflokkarnir við
stjómvölin í hinu sameinaða Þýska-
landi. Á fagnaðarappákomum
Kristilega demókrataflokksins á
undanförnum dögum hefur kanslar-
inn fyrrverandi, Helmut Kohl, ítrek-
að rifjað upp í ræðum sínum and-
stöðu vinstrimanna við sam-
einingunnni. Svo virðist sem Kohl
nái að bægja athyglinni frá fjár-
málahneyksli CDU með því að
snerta veikan blett stjórnarflokk-
anna sem reyna að verjast þessum
ásökunum með því að breyta um
umræðuefni og segja Kohl einungis
vera að beina athyglinni frá fjár-
málahneykslinu. Forystumenn
stjórnai'flokkanna virðist ekki
treysta sér til að útskýra fyrir borg-
umm hins sameinaða Þýskalands
hvers vegna vestur-þýskir vinstri-
flokkar höfðu uppi efasemdir um
sameininguna fyrir rúmum áratug.
Vinstrimenn í Vestui'-Þýskalandi
litu svo á að með Auschwitz hefði
Þýskaland' glatað réttinum til að
vera þjóðríki. Aðskilnaður þýsku
ríkjanna var álitinn réttlát refsing
fyrir hörmulegar afleiðingar þýskr-
ar útþenslustefnu. Gagnrýni af
þessu tagi kom sjaldnast frá for-
ystumönnum Jafnaðarmanna-
flokksins heldur frekar frá mennta-
mönnum á borð við hinn heim-
spekinginn Júrgen Habennas. í bók
sem Joschka Fischer sendi frá sér
árið 1994 (Þýska hættan) rekur
hann þýsku árásargirnina aftur til
Friðriks hins mikla, Pmssakon-
ungs. Líkt og margir
evrópskir stjómmála-
menn áleit Fischer sam-
eininguna ýta undir
prússnesku hættuna,
þ.e. hernaðarstefnu þá
sem gerir Bismarck að
forföður Hitlers. I samræmi við hefð
þýskra vinstrimanna áleit Fischer
óviðeigandi að þýskar hersveitir
yi’ðu sendar á stríðsvettvang í fram-
tíðinni. Miklar breytingai' áttu sér
stað eftir að vinstriflokkamir kom-
ust til valda og þegar á reyndi töldu
bæði Fischer og Habermas nauð-
synlegt að senda þýskt herlið til
Kosovo til varnar mannréttindum. í
kjölfar árásargjai-nrar þjóðernis-
hyggju nasista litu vestur-þýskir
!j_
AP
Helmut Kohl, kanslari V-Þýskalands, og Hans Modrow, forsætisráðherra A-Þýskalands, á leið á blaða-
mannafund í Dresden 19. desember 1989. Þar var tilkynnt að sameiningarviðræður þýsku ríkjanna væru
hafnar.
vinstrimenn svo á að þjóðernis-
hyggja væri nátengd árásargirni.
Þýsk þjóðemishyggja var því talin
vafasöm afstaða. Efth' hörmungar
síðari heimsstyrjaldarinnai' tak-
markaðist þessi afstaða þó ekki ein-
ungis við vinstrimenn. Það þótti t.d.
allt að því óviðeigandi að vestur-
þýskir landsliðmenn hreyfðu varirn-
ar þegar þjóðsöngurinn var leikinn
við upphaf fótboltalandsleiks. Sú af-
staða var ekki úr lausu lofti giipin
því að leikina sóttu einnig þýskir
nýnasistar sem görguðu þjóðsöng-
inn með hendina útrétta í Hitlers-
kveðju. Eftir að múrinn féll höfðu
þýskii' vinstrimenn varann á sér
gagnvart þjóðernishyggju þeirri
sem fylgdi sameiningaráfonnunum.
Flestir jafnaðarmenn fylgdu Oskar
Lafontaine og gi'eiddu atkvæði gegn
mynt- og efnahagssambandinu við
Austur-Þýskaland. Helsta undan-
tekningin var Willy Brandt, fyrrver-
andi kanslari, sem var fylgjandi
sameiningunni. Ungir jafnaðar-
menn litu svo á að „sá gamli“ væri
orðinn þjóðernissinnaður með árun-
um.
I ljósi þessa er þvískiljanlegt að
Kohl noti nú tækifærið og fullyrði að
CDU haíi aldrei gefið upp vonina
um sameiningu þýsku ííkjanna, að
Schröder sé einn föðurlandssvikar-
anna og að sameiningin hefði ekki
komið til ef núverandi stjómar-
flokkar hefðu verið við stjórnvölin í
lok 9. áratugaiins. Á sama tíma talar
Kohl af vh-ðingu um Willy Brandt
sem lést árið 1992.
Nýlendan Austur-Þýskaland
Þótt það hljómi betur að segja að
Austur-Þýskaland hafi sameinast
Vestur-Þýskalandi var þó raunin sú
að því var skeytt við ríkið í vestri.
Slíkt er líklegast óhjákvæmilegt
þegai' sá veiki sameinast þeim
sterka. I samanburði við Vestur-
Þýskaland var hið sextán milljóna-
manna Austur-Þýskaland smáríki.
Þeir sem litu svo á að austur-þýski
sósíalisminn hefði átt sér jákvæðar
hliðar vonuðust til þess að samein-
ingin yi'ði þess valdandi að ákveðnir
hlutir tækju breytingum í Vestur-
Þýsklandi. En uppbyggingunni í
austri fylgdu mjög takmarkaðar
breytingar í vestri. Hvað gátu Vest-
ur-Þjóðverjar lært af Austur-Þjóð-
verjum? Ekkert! En Austur-Þjóð-
verjar af bræðum sínum í vestri?
Allt! Sýni skoðanakannanir að Aust-
ur-Þjóðverjar hugsi enn frábragðið
Vestur-Þjóðverjum er litið á það
sem frávik sem muni smám saman
færast í rétt horf. Vestur-Þjóðverjar
höfðu ekki áhuga á breytingum á
borð við nýja stjórnarskrá. Austur-
Þjóðverjar fengu stjórnarskrá, rótt-
ar- og fjölmiðlakerfi Vestur-Þjóð-
verja. Árið 1991 var austur-þýska
sjónvarpið lagt niður og aðlagað að
vestur-þýska sjónvarpinu (ARD).
Fyrrverandi Austur-Þjóðverjar era
enn í miklum minnihluta þehTa sem
starfa í sjónvarpi og á dagblöðum.
Þetta gerir að verkum að Austur-
Þjóðverjar hafa í samanburði við
Vestur-Þjóðverja takmörkuð tæki-
færi til að láta eigin skoðanir í ljós.
Eftir síðari heimsstyrjöld vora
það sigurveldin sem höfðu mest að
segja um það hvernig skrifa ætti
sögu fortíðarinnar. Eftir fall múrs-
ins stóðu Vestur-Þjóðverjar uppi
sem sigurvegarar og _____________
höfðu í kjölfar samein-
ingarinnar meira að
segja um túlkun fortíð-
arinnai' en Austur-Þjóð-
verjar.
Sem dæmi um ójafn-
vægi þetta má nefna hina 180.000
hillumetra af leyniskjölum sem
Stasi, austur-þýska leyniþjónustan,
safnaði á meðan hún var starfandi.
Ólíkt fylgisveinum nasismans, sem
var hlíft í Þýskalandi fram til ái'sins
1968, var strax hafist handa við að
nota skjöl Stasi gegn fyrrverandi
borguram Austur-Þýskalands. Stór
hluti ásakananna átti við rök að
styðjast en skjalasafnið hefur einnig
verið misnotað í pólitískum tilgangi.
Munurinn á A-
og V-Þjóðverj-
um áfram um-
ræðuefni
Á sama tíma hefur lítið sem ekkert
verið fjallað um njósnara Stasi í
Vestur-Þýskalandi sem talið er að
hafi verið um 80 talsins. Margir
þessara einstaklinga vora háttsettir
í vestur-þýsku samfélagi og ein-
hveijir era það líklegast enn.
Austur-Þjóðverjar fengu heldur
ekki miklu ráðið um dagsetningu
þjóðhátíðardagsins. í fljótu bragði
virðist augljóst að dagur hinnai’ frið-
sælu byltingar, 9. nóvember, hefði
verið viðeigandi þjóðhátíðardagur.
Dagsetningunni fylgh' þó söguleg
byrði á borð við valdaránstilraun
Hitlers árið 1923 og árásir nasista á
gyðinga kristalsnóttina 1938. Það
var því ákveðnum erfiðleikum bund-
ið að gera daginn sem múrinn féll að
sameiningardegi. Þrátt fyrir það
hefði verið mögulegt að heiðra afrek
austur-þýsks almennings með því að
gera 9. október að þjóðhátíðardegi,
daginn sem 70.000 manns mótmæltu
í Leipzig gegn einræðisstjóminni. I
stað þess varð 3. október fyi-ir valinu
sem minnir ekki á neitt nema ríkis-
hátíðarhöldin fyrir tíu áram. Það að
hin lýðræðislega bylting falli í
skuggann á afrekum einstakra vest-
ur-þýskra stjórnmálamanna sýnir
betur en nokkuð annað hverjir ráða
mestu um túlkun fortíðai'innar.
Austui'-Þjóðverjar urðu að láta sér
nægja að slagorð uppreisnai' þeirra,
„Við eram fólkiðl", lenti aftan á
símakortum vestur-þýska símafyi’-
irtækisins Telekom.
Austur-Þjóðverjum er sjaldan
boðið í spjallþætti sjónvarpsins þar
sem rætt er með fremur niðrandi
hætti um hugarfar hinna svonefndu
Austur-Þjóðverja (Ossis). Og þegai'
byggð er hraðbraut í sambandslönd-
unum í austri er litið á það sem styrk
frá vestrinu. Væri sambærileg hrað-
braut byggð í sambandslöndum í
vestri teldust það eðlileg útgjöld rík-
_________ isins. Þar sem ekki hef-
ur myndast áhrifamikil
stétt fyrrverandi Aust-
ur-Þjóðverja í hinu nýja
Þýskalandi eiga Austm--
Þjóðverjar sér hlutfalls-
lega fáa talsmenn á op-
inberum vettvangi. Þó ber að nefna
Wolfgang Thierse (SPD), forseta
sambandsþingsins, sem tekið hefur
upp hanskann fyrir Austur-Þjóð-
verja þegar kristilegir demóki'atar
hafa gengið of langt í að eigna sér
sameininguna. Annar fynverandi
Austur-Þjóðverji sem náð hefur
langt í heimi stjórnmálanna, Angela
Merkel (leiðtogi CDU), hefur þurft
að eyða allri orku sinni í að verja af-
rek Kohls gegn gagnrýni stjórnar-
flokkanna og lítið getað talað máli
fyrrverandi Austur-Þjóðverja.
Brostnar vonir og fortíðarþrá
Hin opinbera ríkiskenning sósíal-.
ísku einræðisstjónai' Austur-Þýska-
lands fordæmdi efnishyggju. Eftir
fall múrsins litu margir Austur-
Þjóðveijai' á Vestur-Þýskaland sem
land efnahagsundursins. Ofáir
gerðu sér vonir um að ekki liði á
löngu þar til hin nýju sambandslönd
tækju að blómstra. Gleðivíman stóð
þó ekki lengi. Fljótlega kom í ljós að
ástand austur-þýska iðnaðarins var
verra en áætlað hafði verið í fyrstu.
Margir misstu vinnu sína og á sum-
um svæðum fór atvinnuleysið upp
fyrir 25 prósent. Þar sem gömlu var
skipt út fyrir nýtt var stöðum fækk- -
að. Draumurinn um ótakmarkaða
neyslu með hjálp vestur-þýska
marksins reyndist atvinnulausum
Austur-Þjóðveijum skammgóður
vermir og gullna vestrið missti
glansinn í hugum margra. Fólks-
flutningurinn frá austri til vesturs
náði lágmarki árið 1997 en hefur síð-
an aukist jafnt og þétt, og er nú um
50.000 á ári. Það er fyrst og fremst
unga fólkið sem flyst til Vestur-
Þýskalands í leit að vinnu.
Austm'-þýska ííkið, heimaland 16
milljóna Þjóðverja, gufaði upp á inn-
an við ári. Austur-Þjóðverjar hafa
þurft að lifa án Austur-Þýskalands í
tíu ár. Enn era til Austur-Þjóðverj-
ai' sem myndu vilja sjá múrinn end-
urreistan, og helst helmingi hærri
en áður. Þeir sem haldnir eru for-
tíðarþrá Iíta svo á að „allt hafi ein-
hvem veginn verið betra“ í Austur-
Þýskalandi. I huga þessa fólks var
Austur-Þýskaland land öryggisins
þar sem fólk hafði öragga vinnu,
unga fólkið fékk vinnu, húsnæði
kostaði lítið sem ekkert og allir
höfðu gi-eiðan aðgang að heilbrigðis-
kerfinu. Fólkið hafði lítið en það sem
það hafði var öraggt. Eflaust er erf-
itt fyrir mai'ga Austur-Þjóðverja að
kyngja því að frá sjónarhóli Vestur-
Þjóðveijans hafi lífið í Austur-
Þýskalandi verið svartnættið eitt.
Dagblöð sem era arftakar austur-
þýskra fjölmiðla taka að mjög tak-
mörkuðu leyti á fortíðinni. Sama er
að segja um arftaka austur-þýska
sósíalistaflokksins, PDS, sem nýtur
góðs af fortíðarþrá fyrrverandi
Austur-Þjóðverja og leitast við að
komast hjá gagnrýnu uppgjöri við
fortíðina.
Þrátt fyrir vonbrigði og fortíðar-
þrá vilja aðeins 6 prósent fyrrver-
andi Austur-Þjóðverja að sósíalíska
ríkið væri enn til staðar. Þrátt fyrir
að margt hefði mátt betur fara líta
flestir á sameininguna sem ávinn-
ing. Tekjur Austur-Þjóðverja eru
enn að meðaltali 30 prósent lægri en
tekjur Vestur-Þjóðveija og mörg ár
era í að sambandslöndin í austri eigi
eftir að geta staðið á eigin fótum án
fjánnálaaðstoðar sambandsland-
anna í vestri. Líklegaþai'f að bíða
önnúr tíu ár þar til ójafnvægið milli
Austur- og Vestur-Þýskalands, ný-
lendunnar og nýlenduherrans, heyr-
ir sögunni til. Ástandið í sambands-
löndunum í austi’i fer batnandi en
næst ekki í sambandi Austur- og
Vestur-Þýskalands fyrr en Austur-
Þjóðverjar þéna jafn mikið og Vest-
ur-Þjóðverjar, þegar þeir fjárfesta
jafn mikið í Vestur-Þýskalandi og
Vestur-Þjóðverjai’ í Austur-Þýska-
landi og þegai' það þykir ekki lengui^
fréttnæmt að formaður stjórnmála-
flokks hafi alist upp í Austur-Þýska-
landi. Þótt rannsóknir sýni að þæi
klisjur sem era í gangi um Austur-
Þjóðverja standist ekki nánari at-
hugun munu líklegast líða önnur tíu
ár þar til Þjóðverjar hætta að ræða
muninn á Áustur- og Vestur-Þjóð-
verjum og láta sér nægja að tala
bai-a um Þjóðverja.
Enn eru þeir sem spyija sig hvort
mögulegt hefði verið að veita Aust-
ur-Þjóðverjum stæn’a hlutverk í
sameiningarferlinu, hvort samein-
ingin hafi gengið of hratt fyrir sig
eða hvort gerð hafi verið mistök við
hina efnahagslegu sameiningu. En
hefur það eitthvað upp á sig að velta
sér upp úi’ slíkum spurningum á tíu
ára brúðkaupsafmæli Austur- og
Vestur-Þýskalands? Að minnsta
kosti er víst að þær ákvarðanir, sem
enn er verið að gagnrýna, verða
fjarlægari með hvei'ju árinu. *