Morgunblaðið - 03.10.2000, Blaðsíða 50

50 ÞRIÐJUDAGUR 3. OKTÓBER 2000
UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ
-Fyrningar- eða
veiðigjaldsleið? -
Hver er munurinn?
TILLOGUR auð-
lindanefndar liggja nú
fyrir og virðist margt
vbenda til að þær muni
valda því að nú verði
látið reyna á hvort
vilji til sátta um nýt-
ingu auðlindarinnar
er nægur. Nefndin
leggur til að tilteknar
auðlindir verði lýstar
þjóðareign og leggur
til að þeir sem vilja
nýta þær afli sér rétt-
ar til þess á markaði.
Aðrar leiðir verði
famar ef viðskiptaleg-
ar forsendur eru ekki
fyrir hendi. Ein undantekning er
frá þessari tillögu nefndarinnar.
Við nýtingu fiskistofna bendir
_ nefndin á tvær leiðir sem fela að
vísu báðar í sér að útgerðin greiði
gjald til eiganda auðlindarinnar.
Sú fyrri er svokölluð fyrningar-
leið sem er í eðli sínu af sama tagi
og sú aðalleið sem nefndin leggur
til við aðrar auðlindir. Það er að
segja að þeir sem vilja taka þátt í
útgerð þurfa að nálgast veiðirétt-
inn á markaði í samkeppni við alla
aðra sem starfa í greininni. Gert er
ráð fyrir að veiðiréttur fyrnist um
tiltekið hlutfall ár hvert og þær
veiðiheimildir sem koma inn vegna
> fyrningarinnar verði leigðar út til
tiltekins tíma á markaði. Þannig
yrðu að loknu aðlögunarferli öll
Jóhann Ársælsson
RSœngurgjafir
) nafnl r
| Barónsstíg 59
Textílkjallarinn
V- =3 Vasar
:0 - r r y jw...
> jj j :Ú"f: mSlef
ro
ro
Ol
V. 03
cn
cu
U) «
o Mörkinni 3, sími 588 0640
Opið mán.-fös. frá kl. 12-18
Barnaefni
í úrvali

Skólavörðustíg 21, sími 551 4050
veiðiréttindi að af-
mörkuðum tíma-
bundnum réttindum.
Þessi leið gæti leyst
öll aðalágreiningsefn-
in sem uppi eru vegna
þess ígildis eignar-
halds sem útgerðar-
menn hafa nú á fiski-
stofnunum. Hún
mundi tryggja arðinn
til þjóðarinnar af nýt-
ingu fiskistofna jafn-
vel þótt erlendum að-
ilum yrði leyft að taka
þátt í útgerð hér við
land. Þessi leið mundi
auðvelda nýliðun í út-
gerð og rétta hlut sjávarbyggð-
anna því að þær færu í raun að
njóta á ný nálægðar sinnar við
fengsæl mið.
Veiðigjaldsleiðin
Hin leiðin er svokölluð veiði-
gjaldsleið. I henni er gert ráð fyrir
Kvótinn
Núverandi handhafar
kvótans, segir Jóhann
Arsælsson, eiga að fá að
kaupa sér einokunar-
réttindi á fískimiðunum.
að leyfa megi nýtingu auðlindar-
innar til afmarkaðs tíma eða með
uppsegjanlegum hætti gegn gjaldi.
En auðvitað verða menn að líta á
þessa tillögu í ljósi þess að nefndin
leggur til að auðlindin verði lýst
þjóðareign með sérstöku ákvæði í
stjórnarskrá. Það er þess vegna
forsenda þess að hægt sé að taka
afstöðu til úthlutunarreglna á
veiðiheimildum að ljóst sé hvað
stjórnarskrárákvæðið felur í sér.
Nefndin geri tillögu um þetta
ákvæði. Við lestur þess og umfjöll-
un nefndarinnar um framkvæmd
veiðigjaldsleiðarinnar verður þessi
tillaga hennar afar undarleg borið
saman við það sem nefndin segir
um allar aðrar auðlindir í þjóðar-
eign. Það er að slíka aðferð eigi
einungis að nota ef ekki séu mark-
aðsaðstæður og eðlilegt samkeppn-
isumhverfi fyrir hendi til að útboð
eða hliðstæðar leiðir geti leyst
málin. Að það geti staðist jafnræð-
isanda og ákvæði stjórnarskrár að
sérvalinn hópur fái einokun á að
nýta fiskistofnana við landið verð-
ur aldrei hægt að segja mér svo
oft að ég skilji það og þaðan af síð-
ur samþykki. Það er reyndar at-
hyglisvert að sjávarútvegsráðherr-
ann telur að það eigi ekki að
blanda saman umræðu um breyt-
ingu á lögunum um stjórn fisk-
veiða og stjórnarskrárákvæðinu.
Líklega hefur hann skynsemi til að
sjá að fyrirætlanir hans og andi
stjórnarskrárinnar fara ekki betur
saman en eldur og vatn og vill
þess vegna reyna að sleppa undan
umræðunni um stjórnarskrár-
ákvæðið.
Einokunarleið
Þessi tillaga um veiðigjald og sú
staðreynd að tveir sjálfstæðismenn
úr nefndinni lýsa yfir sérstökum
stuðningi við hana ber það með sér
að miklum pólitískum þrýstingi
hefur verið beitt til að fá hana
fram. Það er greinilegt á þeirri að-
ferð sem hér er lögð til, viðbrögð-
um LÍÚ, sjávarútvegsráðherra og
ýmissa annarra að hugmynd þeirra
er að nota hana til að viðhalda ein-
okun þeirra sem nú eru handhafar
kvótans á auðlindinni. Sami tvísk-
innungsháttur er beinlínis fyrir-
hugaður frá þeirra hendi gagnvart
fyrirhuguðu ákvæði í stjórnarskrá
um þjóðareign og hefur ríkt gagn-
vart ákvæðinu í fyrstu grein laga
um stjórn fiskveiða þar sem segir
að fiskistofnar á íslandsmiðum séu
sameign þjóðarinnar. Öll aðal-
átakamálin um þessa auðlind verða
áfram til staðar verði þessi leið
farin á forsendum LIÚ og sjávar-
útvegsráðherrans.
Henni má lýsa á einfaldan hátt.
Núverandi handhafar kvótans
eiga að fá að kaupa sér einokunar-
réttindi á fiskimiðunum við ísland
með því að borga þann kostnað
sem ríkið hefur borið við að gera
þeim kleift að nýta auðlindina.
Þjóðin kaupir ekki þann gamla
úldna kött í sekk sem nú er boð-
Höfundur er alþingismaður
Samfylkingarinnar.
Hvað getur
kirkjan gert?
MIKIÐ hefur verið
rætt og ritað um
kristnihátíðina sem
haldin var á Þingvöll-
um sl. sumar til að
minnast þúsund ára
kristni í landinu.
Mörg og ólík sjónar-
mið komu fram hana
varðandi, bæði hvað
snerti markmið hátíð-
arinnar og þátttöku
fólks.
Engu var til sparað
við gerð hátíðarinnar
og allan undirbúning.
Kirkja og ríki héldu
sameiginlega hátíð og
upp hófst mikil þrætutíð meðal
þjóðarinnar, menn lýstu því yfir að
óþarfi væri að halda slíka hátíð,
vildu meina að íslenska þjóðin
þyrfti ekki á slíkri hátíð að halda
til að sýna að hún væri kristin í
anda, aðrir sáu eftir þeim miklu
Esther Vagnsdóttir
Kirkjan
Er íslenska kirkjan
frjáls? spyr Esther
Yagnsdóttir.
fjármunum sem í hátíðarhöldin
fóru, nær hefði verið að eyða þeim
í önnur brýnni verkefni, svo sem
að bæta kjör fátækra í þjóðfélag-
inu. Öll þessi rök eru skiljanleg og
erfitt að sýna fram á að þau væru
röng.
En það sem mesta athygli vakti
var hversu fáir mættu tii hátíðar-
innar, tugþúsundum færra en yfir-
völd höfðu vænst. Raunar var það
miður þar sem fram fór glæsileg
hátíð með mörgum góðum
skemmtiatriðum. En andi yfirboð-
unar sveif yfir vötnunum - þetta
var fyrirskipuð hátíð sem yfirvöld
höfðu ákveðið að halda.Kannske
var það einmitt ástæðan fyrir því
hve fáir mættu.
Ástæða er til að leggja fram
spurninguna: Er íslenska kirkjan
frjáls? Getur hún haft sjónarmið
sem samræmast ekki viðhorfum
stjórnvalda? Hafi hún slík sjónar-
mið hefur hún frelsi til að fylgja
þeim eftir? Svarið er nei - vegna
þess að ríki og kirkja eru sameinuð
og kirkju og ríki ber að samræma
sjónarmið sín samkvæmt stjórnar-
skrá. Kirkjunni ber að styðja við-
horf stjórnvalda beint
eða óbeint.
Spurningin er því
þessi: Þarf kirkjan
ekki að verða frjáls og
óháð til að geta sýnt í
verki sjálfstæða af-
stöðu gagnvart ýmiss
konar misrétti í þjóð-
félaginu, t.d. hvað við
kemur kjörum fá-
tækra og aldraðra og
þeirra sem erfitt eiga?
Þarf ekki kirkjan að
geta sýnt á áþreifan-
legan hátt hver af-
staða hennar er t.d.
gagnvart aukinni of-
drykkju og eiturlyfjaneyslu í þjóð-
félaginu? Og auknu ofbeldi? Þarf
hún ekki að hafa meira svigrúm til
að gefa tóninn hvað varðar ný og
betri uppeldissjónarmið - og þá
ekki eingöngu á vettvangi trúar-
innar? Og þarf hún ekki að geta
sýnt í verki sjálfstæða afstöðu
gagnvart því hvað hægt sé að gera
til að bæta ástandið? Ætti hún
raunar ekki jafnframt að hafa
starfandi undir sínum verndar-
væng sjálfstæðar stofnanir sem
ynnu að velferðarmálum innan
þjóðfélagsins?
Ég tel að á meðan kirkjan er
bundin ríkisvaldinu og þeim lög-
málum og viðhorfum sem þar ríkja
sé hún ekki frjáls og getur ekki
beitt sér sem skyldi að þeim mál-
um sem hún ætti að þjóna. Kirkjan
gæti verið það aðhald sem fólkið í
landinu hefði sem skjól og vörn
þar sem yfirvöld misbeita réttind-
um borgaranna. Ástandið í þjóðfé-
laginu er orðið slíkt að það kallar á
miklar breytingar. Kirkjan þarf að
verða frjáls, losna við úreltar
trúarkreddur og vinna á þann lát-
lausa hátt sem Jesús kenndi: farið
út á meðal fólksins og vinnið góð-
verkin. Með því að frelsa kirkjuna
og gera hana að lifandi kirkju
fólksins gæti hún orðið öflugt tæki
til að umbreyta þjóðfélaginu og
koma á nauðsynlegum umbótum.
Með því að kenna kærleika og rétt-
læti jafnt í orði sem í verkiyrði hún
hin frjálsa kirkja fólksins sem
myndi túlka þær hugmyndir sem
þjóðin hefur um hvað fólgið er í
raunverulegri kristni - fram-
kvæmd trúarinnar í verki.
Höfundur er kennari á Akureyri.
Breikkun Suðurlandsvegar
þolir ekki bið
ÞAÐ ER kominn
tími til að hefjast
handa við breikkun
Suðurlandsvegar,
samgönguæðarinnar,
milli Reykjavíkur og
Selfoss. Breikkun
vegarins er slík nauð-
syn að hana sér hver
sá sem fer þessa leið.
Umferð um veginn er
orðin mjög mikil alla
daga vikunnar og
inni í þeirri umferð
er mikil og vaxandi
umferð vöruflutn-
inga- og hópferðabíla. Sigurður
Langar bílalestir Jónsson
myndast gjarnan fyr-
ir aftan flutningabílana með þeirri
hættu sem fylgir framúrakstri og
allir kannast við. Á miklum um-
ferðardögum er framúrakstur nán-
ast ómögulegur á leiðinni frá
Sandskeiði að Skíðaskálanum í
Hveradölum þar sem
vegurinn breikkar á
kafla. Um helgar og á
álagstímum yfir sum-
arið annar vegurinn
engan veginn umferð-
inni sem kemur fram í
löngum bílalestum
með tilheyrandi
hættutilvikum.
Umferðin á þessari
leið gengur á hraðan-
um 70-100 km. Hæg-
ari hluti umferðarinnr,
flutningabílar og þeir
ökumenn sem ekki
treysta sér til að aka á
hámarkshraða eiga
sinn rétt og breikkun
akbrautarinnar gefur þeim svig-
rúm og losar þá undan því að
skapa framúraksturshættu en sú
hætta eykst óneitanlega þegar um-
ferðin fer undir hámarkshraða.
Nauðsynlegt er að allir aðilar
Umferðarmannvirki
Nauðsynlegt er að allir
aðilar viðurkenni mikil-
vægi þess, segir
Signrður Jónsson, að
vegurinn verði breikk-
aður til þess aðbæta
samgöngur við
vaxtarsvæðið austan
Hellisheiðar.
viðurkenni mikilvægi þess að veg-
urinn verði breikkaður til þess að
bæta samgöngur við vaxtarsvæðið
austan Hellisheiðar og til þess að
auka öryggi á þessari þungu um-
ferðarleið. Uppbygging íbúða-
byggðar á Selfossi og í nágrenni er
vaxandi, aukin umsvif fyrirtækja á
svæðinu og stöðug fjölgun á sum-
arhúsasvæðum leiðir af sér aukna
umferð á þessari fjölförnu leið.
Fyrir utan það má ætla að ríflega
90% allra ferðamanna sem koma
til landsins fari um þessa umferð-
aræð.
Það liggur í augum uppi að unnt
er að vinna þetta verk í áföngum
og nauðsynlegt er að taka ákvörð-
un um að hefjast handa sem allra
fyrst við breikkun vegarins og
gera um það áætlun. Verkið er
auðvelt í framkvæmt og röksemdir
fyrir breikkun gera það líka auð-
velt að menn rétti upp hönd á öll-
um ákvarðanastöðum þannig að
framkvæmdir geti hafist. Það er
beðið eftir þessari framkvæmd.
Höfundur er búsettur á Selfossi.