Morgunblaðið - 11.11.2000, Blaðsíða 14

14 LAUGARDAGUR 11. NÓVEMBER 2000
FRETTIR
MORGUNBLAÐIÐ
Tillögur um veigamiklar skipulagsbreytingar meginmál 39. þings Alþýðusambandsins
Afrakstur víðtæks sam-
ráðs og málamiðlana
Þing Alþýðusambandsins eru fjölmennar samkomur eins og sjá má á myndinni sem tekin
var á þingi ASÍ, sem haldið var á Akureyri 1992. Búist er við á sjötta hundrað þátttakcndum
á 39. þingi ASÍ, sem hefst á mánudag, en það verður í íþróttahúsinu Digranesi í Kópavogi.
Miklar breytingar verða á
skipulagi og starfsháttum ASI
ef tillögur miðstjórnar að
frumvarpi til nýrra laga og
samstarfssamningi aðildar-
félaga verða samþykktar á 39.
þingi ASI sem hefst á mánu-
daginn. Omar Friðriksson
kynnti sér skipulagstillögurnar
og drög að samstarfssamningi
aðildarfélaganna.
BÚIST er við miklum umræðum um
skipulagsmálin á þingi ASÍ í næstu
viku, sem er jafnframt seinasta stóra
þing sambandsins ef skipulags-
breytingarnar verða afgreiddar sem lög, þar
sem í stað þinga á fjögurra ára fresti er lagt til í
frumvarpi að nýjum lögum sambandsins að
haldnir verði ársfundir í stað þings á fjögurra
ára fresti. Jafnframt verða sambandsstjórnar-
fundir lagðir niður verði tillögurnar að lögum.
Skipulagstillögurnar eiga sér langan að-
draganda enda hafa skipulagsmál ASI verið of-
arlega á baugi á öllum sambandsstjórnarfund-
um ASÍ sem haldnir hafa verið frá seinasta
þingi ASÍ 1996. Forsetar sambandsins heim-
sóttu m.a. nær öll aðildarfélög sambandsins við
undirbúning að gerð tillagnanna og hópur
verkalýðsforingja fór til Danmerkur og Nor-
egs í janúar sl. til að kynna sér skipulag verka-
lýðshreyfíngarinnar í þessum löndum.
Fjölmennur fundur sambandsstjórnar ASÍ
og formanna aðildarfélaga lýsti stuðningi við
tillögurnar gegn einu mótatkvæði á fundi í maí
sl. og hafa þær svo verið ræddar frekar og full-
unnar í sumar og haust. í greinargerð með
lagafrumvarpinu segir að tillögurnar séu af-
rakstur mikillar vinnu, víðtæks samráðs og
málamiðlana milli ólíkra sjónarmiða.
Mai-kmið breytinganna er að gera stjórn-
skipulag verkalýðssamtakanna einfaldara,
skilvirkara og sveigjanlegra. Ein meginbreyt-
ingin sem felst í tillögunum er sú að í stað
þinga, sem haldin hafa verið á fjögurra ára
fresti, komi ársfundir, sem hafi æðsta vald í öll-
um málum ASÍ. Þar verði forysta og miðstjórn
sambandsins kjörin.
Fækkað verður í miðstjóm ASÍ frá því sem
verið hefur ef tillögurnar verða að lögum á
þinginu en í þeim er lagt til að í stað 20 fulltrúa
sem skipa miðstjórn í dag sitji 15 fulltrúar í
miðstjórn hverju sinni, sem kosin verður til
tveggja ára í senn.
Forseti og einn varaforseti
kjörnir annað hvert ár
í dag stýra forseti Alþýðusambandsins og 1.
og 2. varaforseti sambandinu á milli þinga en
skv. lagafrumvarpinu verður sú breyting gerð
að á ársfundi annað hvert ár skal kjósa forseta
ASÍ sérstaklega. þ.e. til tveggja ára í senn og
sex meðstjórnendur en hitt árið skal varafor-
seti kosinn sérstaklega og sjö meðstjórnendur.
Mynda þessir fulltrúar að forseta og varafor-
seta meðtöldum hina 15 manna miðstjórn sam-
bandsins.
Þá er reiknað með því að í fyrsta skipti verði
kosið eftir þessum nýju reglum á þinginu í
næstu viku þannig að forseti og sex
meðstjómendur verði kjömir til
næstu tveggja ára en varaforseti og
sjö meðstjórnendur til eins árs.
Gert er ráð fyrir að skipulag ASÍ
og starfshættir hvíli á tveimur stoð-
um: Annars vegar lögum ASÍ og hins
vegar samstarfssamningi milli aðildarfélag-
anna. í samstarfssamningnum er m.a. kveðið á
um skyldu aðildarfélaganna til að semja sín á
milli þegar samningssvið tveggja eða fleiri fé-
laga skarast. Tekið er fram í greinargerð mið-
stjórnar ASÍ með tillögunum, að á milli lag-
anna og samstarfssamningsins séu gagnvirk
tengsl þannig að án samstarfssamningsins geti
lögin ekki staðið óbreytt. Sum verkefni sem
fram að þessu hafa samkvæmt lögum sam-
bandsins og venjum um starfsemi þess lent á
borði miðstjórnar, eiga ekki að vera þar leng-
ur, skv. tillögum miðstjórnar.
Mörg ágreiningsmál hafa komið uppinnan
ASÍ á undanfömum misserum og er litið svo á
að með skipulagsbreytingunum og gerð sam-
starfssamnings milli aðildarfélaganna verði
komið í veg fyrir að ASÍ verði notað sem eins-
konar „ruslakista“ fyrir allan ágreining sem
kann að koma upp á milli aðildarfélaganna,
eins og einn viðmælandi orðaði það. Allt of al-
gengt sé að þegar félög hafí ekki getað eða vilj-
að leysa mál sín á milli hafi vandinn verið send-
ur inn á borð ASI.
í greinargerð miðstjómar með tillögunum
segir um þetta: „Með samstarfssamningum er
meðal annars lögð til ný leið til að leysa úr ým-
isskonar ágreiningi sem upp kann að koma
milli aðildarfélaganna. í samningnum á meðal
annars að kveða á um samningssvið félaga inn-
an sambandsins og þar sem sviðin skarast er
gert ráð fyrir að viðkomandi félög semji sín á
milli um mörk og meðferð mála, sem og um ný
samningssvið sem kunna að verða til.
Kveðið er á um að ágreiningsmál sem upp
kunna að koma meðal aðildarfélaga eða lands-
sambanda innan ASÍ skuli meðhöndluð sam-
kvæmt því sem um verður samið í samstarfs-
samningi aðildarfélaga og er tekið fram að
niðurstaða slíkrar meðferðar skuli vera bind-
andi fyrir öll aðildarfélög og samtök sam-
bandsins hvort sem þau hafa undirritað sam-
starfssamninginn eða ekki.
„Með þessu er horfið frá því að miðstjórn
sambandsins eigi úrskurðarvald um ágrein-
ingsmál milli félaga. Það fyrirkomulag hefur
ekki gefist vel og áhöld hafa verið um hversu
bindandi niðurstöður miðstjómar hafi verið
fyrir aðildarsamtök. Hér er stefnt að því að
meginaðferð við úrlausn ágreiningsmála verði
með samskiptum á milli aðildarfélaganna beint
en horfið frá þeirri aðferð að gefa þeim tæki-
færi til að kasta vandamálum sínum til mið-
stjómar sem svo hefur haft takmarkaða mögu-
leika til að ráða framúr þeim. Aðilar beri
þannig sjálfir ábyrgð á að leysa
úr ágreiningsmálum sínum. Að-
ildarsamtök sem ekki hafa undir-
ritað samstarfssamning verða
bundin við að beita aðferðum
samningsins um lausn ágrein-
ingsmála á þann hátt að þau geta
ekki fengið niðurstöður um sín mál með öðmm
aðferðum en þar era ákveðnar," segir í skýr-
ingum með þessari grein frumvarpsins.
„Réttarverkan samstarfssamnings er hugs-
uð þannig að aðildarsamtök, sem ekki hafa
undirritað samstarfssamning, verða bundin við
að beita aðferðum samningsins um lausn
ágreiningsmála. Þau geta því ekki fengið nið-
urstöður í sínum mál með öðram aðferðum en
þeim sem þar era ákveðnar. Sambandið lög-
festir tilveru samningsins í lögum sínum og
bíður aðildarsamtökum sínum ekki aðrar fé-
lagslegar leiðir en þær sem þar eru mótaðar til
að leysa úr ágreiningsefnum sín á milli
Til að samstarfssamningsleiðin geti talist
fær verða öll stærri aðildarfélög sambandsins
að eiga aðild að samningnum. Takist ekki að
koma saman slíkum samningi er þessi nýja leið
ekki fær.Við þær aðstæður yrði að fela mið-
stjórninni sum þeirra verkefna sem gert er ráð
fyrir að félögin leysi sameiginlega með sam-
starfssamningi eða finna enn aðrar leiðir til
lausnar verkefnunum. Það yrði með öðrum
orðum að gera breytingar á lögum Alþýðu-
sambandsins fljótlega aftur til að tryggja
framkvæmd þeirra atriða sem gert er ráð fyrir
að tekið sé á í samstarfssamningnum sam-
kvæmd lagafrumvarpinu," segir í greinargerð
miðstjórnar.
Landsfélög geta átt beina aðild
að Alþýðusambandinu
Gert er ráð fyrir að landssambönd eigi
áfram aðild að ASÍ, svo og landsfélög sem
skipulögð era í samræmi við samþykktir ASI.
Síðustu þrjá áratugi hefur þróunin innan
verkalýðshreyfingarinnar verið í átt til þess að
aðild að ASÍ eigi að vera gegnum landssam-
bönd stéttarfélaga. A seinasta ASI-þingi var
stigið enn eitt skref í þá átt að öll aðildarfélög
ættu aðild að landssambandi. I skipulagstillög-
unum er þó þeim kosti haldið opnum að auk
landssambanda geti landsfélög sem uppfylla
ákveðin skilyrði átt aðild að ASI, eins og fyrr
segir.
I 9. grein lagafrumvarpsins er kveðið á um
að með aðild sinni að ASI gangast aðildarfélög
og sambönd undir það að samningsréttur um
sameiginleg mál sé í höndum samninganefndar
sem kjörin er af miðstjórn.
Tekið er fram að sameiginleg mál séu þau
sem kveðið er á um hverju sinni í samstarfs-
samningi aðildarfélaganna og varða gildistöku
reglna m.a. í tengslum við kjarasamninga og
samningsforsendur aðalkj arasamninga.
I drögum að samstarfssamningi
aðildarfélaganna er sett fram ítarleg
lýsing á hvaða störf falla undir samn-
ingssvið hvers sambands og aðildar-
félags, en hún var unnin var af
hverju félagi eða sambandi fyrir sig.
Tekið er fram að víða sé um skörun
samningssviða að ræða og þurfi sambönd og
félög því að leita samkomulags um hvernig
leyst verði úr því. í samningsdrögunum er
einnig að finna lýsingu á samningssviði Bif-
reiðastjórafélagsins Sleipnis en tekið er fram
að áhöld séu um hvort félagið fullnægi áskiln-
aði frumvarpsins til að geta talist landsfélag.
í drögunum segir að þegar fram komi nýjar
reglur á sviði vinnuréttar á grandvelli EES-
samningsins, sem ætlað sé að hafi almenn rétt-
aráhrif, skuli miðstjórn ASI senda aðildarfé-
lögunum greinargerð um efni málsins. Mið-
stjórnin hafi umboð, skv. því sem aðilar
samningsins ákveða hverju sinni, til að ganga
til samninga við samtök atvinnurekenda og
stjórnvöld um gildistöku Evrópureglna.
I drögum samstarfssamningsins er einnig
fjallað um sameiginlegt umboð samninga-
nefndar ASÍ varðandi sameiginlega kröfugerð
og samninga fyrir hönd aðildarfélaganna.
„Samningsaðilar eru sammála um að þeim
sé nauðsynlegt að samræma aðgerðir sínar og
aðkomu að kjarasamningum við atvinnurek-
endur og að því leyti sem þau mál kunna að
snúa að stjórnvöldum. í þessu skyni skuld-
binda samningsaðilar sig til að veita samninga-
nefnd samkvæmt. 9. gr. laga ASÍ umboð til að
koma fram fyrir sína hönd við gerð samninga
um tryggingarákvæði og aðkomu stjórnvalda
að aðalkjarasamningum. Slíkt umboð er háð
því skilyrði að samninganefndin starfi innan
þess ramma sem samkomulag er um hverju
sinni.
Sex mánuðum áður en fyrstu aðalkjara:
samningar verða lausir skal miðstjórn ASI
kalla saman aðila samnings þessa til viðræðna |
um samningsforsendur væntanlegra aðal-
kjarasamninga. Miðstjórnin skal leggja fram r
tillögu að fyrirvara sem aðildarfélögin gætu
sett við undirritun kjarasamninga til að
tryggja sameiginlega aðkomu að tryggingar-
ákvæðum. Þá skal miðstjóm leggja fram upp-
kast að kröfugerð gagnvart stjómvöldum ef
ástæða þykir til,“ segir þar.
Geta ekki treyst á ákvæði um
skylduaðild að stéttarfélögum
í núgildandi ákvæði laga ASÍ er að finna L
bann við því að aðildarfélög setji sér ákvæði
um félagsskyldu eða ákvæði sem takmarka að- "
ild að félögum með tilliti til búsetu eða lög-
heimilisfesti. Var þessi regla lögfest á þingi
ASÍ 1996 í kjölfar mikillar umræðu varðandi
félagafrelsi. Þessi greinin er nú að mestu sett
óbreytt inn í framvarpsdrögin sem lögð verða
fyrir þing ASÍ á mánudaginn.
I athugasemdum með greininni segir um
þetta: „Hér er gert ráð fyrir að ákvæðið standi
óbreytt að þessu leyti enda ljóst að áfram mun |
verða uppi þróun í átt til virkara félagafrelsis.
Þetta hlýtur að leiða til þess að stéttarfélögin
verða í auknum mæli að tryggja fjöldaaðild að 9
félögunum án þess að geta treyst á ákvæði um
skylduaðild hvort sem er í lögum sínum eða
samningum. Ýmislegt bendir til þess að í náinni
framtíð kunni einnig að verða sótt að þeirri
sterku stöðu sem forgangsréttarákvæði kjara-
samninga hafa haft. Einnig það gerir stéttar-
félögunum nauðsynlegt að leita nýrra leiða til
að tryggja áframhaldandi almenna aðild.“
Loks er gert ráð fyrir að skattakei'fi sam- |
bandsins verði óbreytt frá því sem ákveðið var
á fundi sambandsstjórnar ASÍ vorið 1997 en
skattar aðildarfélaga og sambanda til ASÍ hafa 1
verið viðkvæmt deilumál innan hreyfingarinn-
ar um árabil. í greinargerð miðstjórnar segir
m.a. um þetta: „Mjög hefur skipt í tvö hom með
viðhorf aðildarfélaganna til þess hvaða leið þau
hafa talið réttast að fara í skattamálunum:
Annars vegar era þeir sem telja að skattar til
sambandsins eigi alfarið að vei’a nefskattur þ.e.
ákveðið gjald fyrir hvern félagsmann aðildar-
félags skv. félagaskrá. Þetta er sú aðferð sem |
er hvað almennust meðal systursamtaka á
Norðurlöndum. Þeir sem gagnrýna þessa leið
benda á að niðurstaða slíkrar skattlagningai’ I
komi mjög ójafnt niður eftir tekjum félags-
manna og fjölda hlutavinnustarfsfólks. Þannig
gætu t.d. félög sem era með marga tekjulága
einstaklinga eða fjölda fólks í hlutastörfum,
lent í því að greiða mjög hátt hlutfall allra
tekna sinna til Alþýðusambandsins á meðan
önnur félög greiddu einungis óveralegan skatt.
Hins vegar eru þeir sem telja að skatturinn
eigi að vera hreinn hlutfallsskattur, þ.e. að að-
ildarfélögin greiði skatta sem er ákveðið hlut- jj
fall af félagsgjaldatekjum. Þessi aðferð hefur I
einnig verið gagnrýnd og m.a. bent á að út- |
koman gæti orðið sú að tiltölulega fámenn fé-
lög með hærra launaða félagsmenn gætu lent í
því að standa undir mjög ríflegum hluta af öll-
um rekstri og starfsemi heildarsamtakanna en
hefðu samt sem áður lítið um
stefnu eða starfshætti að segja
sökum lítils vægis.
Með þeirri lausn á skattamálun-
um sem valin er í framvarpinu er ,
leitast við að sætta þessi sjónar-
mið og fara bil beggja. Skattkerfið |
virkar þannig að lagður er nefskattur á reikn-
aðan fjölda „fullgreiðandi félagsmanna". Fjöldi
„fullgreiðandi félagsmanna“ er fenginn með
því að deila með meðallaunum félagsmanna
upp í heildar félagsgjaldatekjur félagsins og
þannig fæst reiknuð tala félagsmanna miðað
við að þeir séu í fullu starfi og hafi meðaltekjur
í viðkomandi starfs- eða atvinnugrein. Gert er
ráð fyrir að upplýsingar um meðaltekjur í
starfs- eða atvinnugreinum innan ASI verði
fengnar frá kjararannsóknarnefnd eða að
byggt verði á öðram þeim sambærilegum upp- |
lýsingum sem gefa réttasta mynd af meðal-
tekjum.1
Stef nt að
einfaldara og
virkara stjórn-
skipulagi
Miðstjórn
semji um gild-
istöku Evrópu-
reglna