Morgunblaðið - 11.11.2000, Side 38

Fenýlprdpanólamín
Tvö lyf skráð
hér á landi
TVÖ lyf sem innihalda virka efnið
fenýlprópanólamín eru skráð hér á
[ landi. Að sögn Rannveigar Gunnars-
dóttur, forstjóra Lyfjastofnunar, er
; £ skoðun hvemig brugðist verður við
} upplýsingum um þær aukaverkanir
sem hugsanlega geta fylgt notkun
lyfja, sem innihalda efnið. Málið
í verður tekið fyrir hjá Lyfjamála-
■ stofnun Evrópu en lyfjastofnanir
EES-svæðisins samræma oft að-
; gerðir í tilfellum sem þessu.
I Islensku lyfjabókinni er að fínna
upplýsingar um þau tvö lyf sem seld
eru hér á landi og innihalda fenýl-
própanólamín. Þar er um ræða ann-
. ars vegar Rinexin og hins vegar
Lunerin. I báðum tilfellum er um að
ræða lyfseðilsskyld lyf sem notuð
eru gegn nefrennsli og -stíflum sem
rekja má til ofnæmiskvefs. Þessi lyf
eru bæði til í formi mixtúru og
forðataflna.
Um Rinexin segir m.a. í Islensku
lyfjabókinni: „Þetta lyf er notað
gegn kvefi og nefstíflu, sem stafar af
ofnæmi eða af víkkuðum æðum í
slímhimnu nefsins. Rinexin dregur
úr bólgum í slímhimnunni, jafnvel á
svæði þar sem nefdropar virka ekki.
Rinexin hefur fremur lítil slævandi
áhrif, miðað við önnur ofnæmislyf."
Um Lunerin segir m.a: „Lunerin
er notað gegn ofnæmiskvefi og nef-
rennsli. Það minnkar bólgu og dreg-
ur saman æðar í slímhúð nefsins.“
Rannveig Gunnarsdóttir, forstjóri
Lyfjastofnunar, sagði í samtali við
Morgunblaðið, að fylgst yrði grannt
með þessu máli og teknar yrðu
ákvarðanir til samræmis við það
sem gert yrði á vettvangi
Evrópusambandsins. „FDA í
Bandaríkjunum er að hefja aðgerðir
til að láta fjarlægja virka efnið
fenýlprópanólamín úr lyfjum sem
eru á markaði þar. Þeir hafa einnig
óskað eftir því við lyfjafyrirtækin að
þau hætti markaðssetningu lyfja
sem innihalda þetta virka efni. Hins
vegar er þarna um alvarlegar auka-
verkanir að ræða og í þessu tilfelli
sem öðrum fer fram mat á því hvort
sá ávinningur sem fylgir notkun
lyfsins megi teljast þyngri á metun-
um en sú áhætta sem kann að fylgja
notkun þess.“
Aldrei notað sem
megrunarlyf á íslandi
Sigurður Guðmundsson land-
læknir segir að lyf sem innihalda
fenýlprópanólamín hafi aldrei verið
notuð sem megrunarlyf á Islandi.
„Hins vegar sýna niðurstöðurnar
sem kynntar eru í greininni í New
England Journal of Medicine að
ljóslega eru marktæk tengsl á milli
blæðingar í heila og notkunar þessa
efnis sem megrunarlyfs. Hins vegar
koma ekki fram staðtölulega mark-
tæk tengsl þegar fenýlprópanóla-
mín er notað sem hósta- og kveflyf.
En á hinn bóginn er tilhneiging í þá
átt og þess vegna ber að taka þessar
upplýsingar alvarlega. Það fólk hér
á landi sem notað hefur þessi lyf £
þeim litlu skömmtum sem tiðkast
hér á landi þarf hins vegar ekki að
óttast að það sé í hættu sökum
þessa."
Varað við fjölda kvef-
og megrunarlyfj a
Washington. AP.
Associated Press
Mörg algeng lyf í Bandaríkjunum innihalda fenýlprópanólamín.
BANDARISK yfirvöld hafa sent
frá sér aðvörun til neytenda og
hvatt þá til að forðast fjölmörg
kvef- og megrunarlyf sem fást án
lyfseðils og innihalda efnið fenýl-
própanólamin (phenylpropanola-
mine (PPA) á enskri tungu) en það
er talið geta valdið heilablæðingu,
einkum hjá ungum stúlkum.
Tvö lyf, sem innihalda þetta efni,
eru á markaði hérlendis. (Sjá grein
hér til hliðar).
Bandaríska matvæla- og lyfjaeft-
irlitið (FDA) undirbýr nú bann við
sölu á PPA sem er að finna í lyfjum
sem seld eru vestra undir heitum á
borð við Dexatrim og Triaminic.
En þar eð tekið getur nokkra mán-
uði að setja lögformlegt bann við
sölu efnisins fór FDA þess á leit
við lyfjaframleiðendur sl. mánudag
að þeir hættu sjálfviljugir sölu
lyfja sem innihalda efnið og byðu f
staðinn upp á lyf sem innihalda
hættulaust efni.
í aðvörun FDA til neytenda, sem
er óvenju beinskeytt, segir: „Mælst
er til þess að töku lyfjanna sé taf-
arlaust hætt og örugg lyf tekin i
staðinn.“ Skuli neytendur skoða
innihaldslýsingu allra kvefmeðala,
sem fáist án lyfseðils, og athuga
hvort þar sé að finna fenýlprópam
ólamín (phenylpropanolamine). í
staðinn sé rétt að velja lyf sem
innihaldi efnið pseudoephedrine,
sem sé skaðlaust, eða nota nefúða £
staðinn.
Aftur á móti sé þess ekki kostur
að fá megrunarlyf án lyfseðils sem
ekki innihaldi PPA og þurfi þeir,
sem hafa notað umrædd lyf, að
ræða við lækni um að fá í staðinn
Iyfseðilsskyld lyf. Nokkrir smásal-
ar og framleiðendur brugðust við
beiðni FDA á mánudaginn og fjar-
lægðu ýmis lyf úr hillum lyfjaversl-
ana, þ. á m. mjög vinsælt kvefmeð-
al er nefnist Contac.
Fimm ára rannsókn
Aðvörunin frá FDA kemur i kjöl-
far fimm ára rannsóknar sem gerð
var við Yale-háskóla og kostuð var
af lyfjafyrirtækjum. Var niður-
staða rannsóknarinnar sú, að PPA
auki hættu á heilablæðingu hjá
ungum konum. í sumum tilfellum
jókst hættan 12 til 15 falt. Ekki er
ljóst hver ástæðan er. Rannsóknin
leiddi ekki í ljós að karlar væru £
meiri hættu ef þeir notuðu lyfið en
FDA greindi frá þvi að ekki hefðu
nægilega margir menn verið
rannsakaðir til þess að unnt væri
að fullyrða að þeim væri óhætt að
nota efnið.
Vegna hugsanlegra áhrifa á al-
mannaheill birti bandarfska lækna-
ritið New England Journal of
Medicine útdrátt úr ritgerð um
rannsóknina á mánudaginn var
þótt áætlaður birtingardagur rit-
gerðarinnar sé ekki fyrr en 21.
desember. I ritgerðinni segir um
niðurstöður rannsóknarinnar:
„Niðurstöðurnar benda til þess að i
fenýlprópanólamíní lystarbælandi
lyfjum, og ef til vill í hósta- og
kvefmeðulum, sé óháður áhættu-
þáttur í heilablæðingu hjá konum.“
TENGLAR
...k...........................
FDA:www.fda.gov/./Vew England
Journal ofMedicine: www.nejm.org/
Er trúin varnarháttur?
GYLFI ÁSMUNDSSON SÁLFRÆÐINGUR SVARAR SPURNINGUM LESENDA
Spurning: Getur verið að trúin á
guð sé eins og hver annar varnar-
háttur, afneitun, óskhyggja eða
flótti frá raunveruleikanum til
þess að gera lífið bærilegra þegar
á móti blæs?
Svar: Flest fólk verður ein-
hvem tíma fyrir sorg eða sálrænu
áfalli á lífsleiðinni. Þá grípur það
til viðbragða til þess að mæta
áfallinu, draga úr ótta sínum,
kvíða eða annarri vanlíðan. Þetta
eru nefnd varnarviðbrögð eða að-
Iögunarhættir og eru mismunandi
eftir skapferli fólks, reynslu þess
og þroska. Sumum er tamt að
grípa til óþroskaðra varnarvið-
bragða eins og afneitunar og flótta
frá raunveruleikanum, sem fyrir-
spyrjandi nefnir sérstaklega. Þeir
neita að horfast í augu við áfallið,
þurrka það úr huga sér. Þetta eru
gagnsh'til varnarviðbrögð þegar til
lengri tíma er litið og veruleikinn
sækir að þeim á ný. Aðrir hverfa
inn í sjálfa sig með sorg sína og
vanlíðan, loka sig af frá öðru fólki,
en þjást í einrúmi. Þeim er einnig
hættara við að fá einkenni um
langvinna áfallaröskun, sem svo
er nefnd, þegar fólk endurupplifir
sífellt atburðinn eða missinn og
þjáist af martröðum, spennu og
öðrum streitueinkennum. Enn
aðrir bregðast við áfallinu af raun-
sæi, takast á við vandann, gera
ýmsar ráðstafanir, eru virkir í að
hjálpa öðrum, t.d. eftir náttúru-
hamfarir, eða taka á sig þá ábyrgð
að sinna fjölskyldu sinni sem á um
sárt að binda vegna dauða ást-
vinar. Þeir ræða við aðra um líðan
sína og tilfinningar og leita sam-
kenndar við þá sem hafa lent í
sömu lífsreynslu. Þetta fólk vinn-
ur sig yfirleitt fljótar úr úr áfall-
inu og nær sálarró fyrr en hinir.
Þetta hafa margar rannsóknir,
sem gerðar hafa verið á áfallaþol-
endum, sýnt, hvort sem verið hef-
ur vegna náttúruhamfara, slysa
eða skyndilegs dauðsfalls náins
ástvinar. Þó eru að sjálfsögðu
margir sem búa við langvarandi
vanliðan eftir stór áföll hvaða
varnarviðbrögðum sem beitt er.
Sálfræðingar hafa furðu lítið
skrifað um þátt trúarinnar í varn-
Innbyggð þörf
arviðbrögðum eða aðlögun eftir
sálræn áföll, og ekki er að finna
margar rannsóknir sem hafa at-
hugað sérstaklega hve margir
halla sér að guði eða einhverjum
æðra mætti undir slíkum kring-
umstæðum eða hvaða áhrif það
hefur. Þó vitum við að mikill fjöldi
fólks leitar huggunar í trú sinni á
guð og biður bænir þegar á móti
blæs. Það á ekki aðeins við um þá
sem telja sig trúaða, heldur einnig
þá sem hugsa að jafnaði lítið um
trúmál, eru í besta falli efahyggju-
menn eða telja sig jafnvel trú-
lausa. Það er ákaflega sterk inn-
byggð þörf hjá flestu fólki að trúa
á æðri mátt, hvort sem við köllum
hann guð eða eitthvað annað. Þeg-
ar fólk finnur til hjálparleysis og
örvæntingar kemur þessi þörf oft í
ljós.
Hinn innbyggði persónulegi guð
verður til í bernsku, jafnvel þótt
ekkert sérstakt trúaruppeldi eigi
sér stað. Margir helstu kenninga-
smiðir sálarfræðinnar, t.d. Freud
og Erikson, líta svo á að guðs-
ímyndin eigi sér rætur í samskipt-
um barnsins við foreldra sína.
Þeir setja barninu reglur um hvað
sé rétt eða rangt, gott eða vont. I
þeim fær barnið fyrirmynd sína,
samsamast þeim og gerir gildi
þeirra að sínum. En foreldrar geta
aldrei orðið hin fullkomna fyrir-
mynd og jafnvel þeir sem eiga sér
bestu foreldra, kannske sérstak-
lega þeir, leita að hinu fullkomna,
æðsta og besta til að líkja eftir og
styðjast við, almættinu.
Ein af mikilvægustu þörfum
barnsins er öryggi. Henni er full-
nægt í nánum samskiptum við for-
eldra þess, og ef góður grunnur er
lagður í bernsku að tilfinninga-
sambandi barnsins við foreldra
sína býr barnið að þessari örygg-
iskennd alla ævi. Barnið leitar til
foreldra sinna þegar það verður
hrætt og verður fljótt rólegt og
öruggt í návist þeirra, sérstaklega
ef foreldrarnir eru traustir og
óhræddir sjálfír. Þótt öryggis-
kennd einstaklingsins fylgi honum
og geri hann færan um að takast á
við lífið síðar, getur hann orðið
fyrir áföllum og sorg sem veldur
honum hjálparleysi. Þá kemur
upp sama þörfin og i bernsku að
leita sér öryggis, sem nú felst
gjarnan í hinni innbyggðu guðsí-
mynd, sem gefur hið fullkomna
traust. Þessvegna er svo eðlilegt
fyrir marga að halla sér að al-
mættinu í einhverri mynd og finna
til öryggis bernskunnar á nýjan
leik.
Sú öryggiskennd sem trúin veit-
ir er vafalaust mjög sterk vörn
gegn vanlíðan þegar mikið á móti
blæs og gefur mörgum styrk til að
takast á við erfiðleikana af raun-
sæi og vinna sig í gegnum áfallið.
• Lescndur Morgunblaðsins gcta spurt sál-
fræðinginn uni það sem þeim liggur á
hjarta. Tckið er móti spurningum á virkum
dögum milli klukkan 10 og 17 i sfma 569110
og hréfum cða sfmbrófum merkt: Vikulok,
Fax: 5691222. Einniggeta lesendur sent
fyrirspumir sínar með tölvupósti á netfang
Gylfa Ásmundssonar: gylfiasfípli.is.lesend-
ur-sálfræðingur tag with dummy text.
i ■.