Morgunblaðið - 06.12.2000, Blaðsíða 24

24 MIÐVIKUDAGUR 6. DESEMBER 2000
MORGUNBLAÐIÐ
ERLENT
Yoshiro Mori, forsætisráðherra Japans, stokkar upp í stjórninni
Endurnýjað með fyrrver-
andi forsætisráðherrum
AP
Yoshiro Mori, forsætisráðherra Japans, fyrir miðju, en honum á hægri hönd er
Masahiko Komura dómsmálaráðherra. Fyrir aftan Mori er Fukushiro Nukaga efna-
hagsráðherra og til vinstri handar honum Takeo Hiranuma iðnaðarráðherra.
Tdkýd. AFP, Reuters.
YOSHIRO Mori, forsætisráð-
herra Japans, kynnti í gær
nýja skipan stjómar sinnar og
vakti athygli, að í henni sitja
nú tveir iyrrverandi forsætis-
ráðherrar. Með uppstokkun-
inni vonast Mori til að geta
lengt nokkuð lífdaga ríkis-
stjórnarinnar en það er ein-
mitt það, sem kjósendur vilja
ekki. Hefur enginn japanskur
forsætisráðherra notið jafn lít-
ils fylgis og hann.
Forsætisráðherramir fyrr-
verandi em þeir Ryutaro
Hashimoto, sem á að annast
umbætur í stjómkerfinu, og
Kiichi Miyazawa, sem fer með
fjármálin. Er hann á níræðis-
aldri.
Skammast sín
fyrir Mori
Talsmaður stjómarinnar
sagði í gær, að meginverkefni
hennar yrði að örva efnahags-
lífið en stjómmálaskýrendur
spá illa fyrir stjóminni, aðal-
lega vegna óvinsælda Moris.
Nýtur hann aðeins stuðnings
19% kjósenda en 33% í október og
þótti þá ekki mikið. Margir Japanar
skammast sín einfaldlega fyrir
Mori, sem er frægur fyrir ósmekk-
legar og kjánalegar yfirlýsingar.
Japanskir fjárfestar em líka
óánægðir enda telja þeir hann
ófæran um að koma á umbótum í
efnahagslífinu og taka á ríkisskuld-
unum, sem em þær mestu meðal
þróaðra ríkja.
Eins og við var búist fengu sam-
starfsflokkar Frjálslynda lýðræðis-
flokksins, Nýi Komeito-flokkurinn,
sem sækir fylgi sitt aðallega til
búddatrúarmanna, og Nýi hægri-
flokkurmn, sinn mann hvor í stjóm.
Utanríkisráðherra verður áfram
Yohei Kono og Fukushiro Nukaga,
fyrrverandi varnarmálaráðherra,
verður efnahagsráðherra. Þá verður
Hakuo Yanagisawa, fyrrverandi
starfsmaður fjármálaráðuneytisins,
sem þótti standa sig vel í bankatil-
tektinni í Japan, ráðherra fjármála-
þjónustu. Þykir sú skipan benda til,
að ekki sé alveg útséð um einhverj-
ar umbætur í japönskum efna-
hags- og fjármálum.
Kastað fyrir
kosningar
Endurkoma Hashimotos
vekur einna mesta athygli en
hann lét af embætti forsætis-
ráðherra 1998 þegar Frjáls-
lyndi lýðræðisflokkurinn tapaði
kosningum til efri deildarinnar.
I valdatíð sinni hækkaði Hashi-
moto skatta og dró úr útgjöld-
um ríkisins og varð það aðeins
til að auka enn á samdráttinn í
japönsku efnahagslífi. Er
Hashimoto leiðtogi stærstu
fylkingarinnar af mörgum inn-
an Frjálslynda lýðræðisflokks-
ins.
Búist er við, að flokksbræð-
ur Moris og þingmenn sam-
starfsflokkanna muni leggja
hart að honum að draga sig í
hlé fyrir kosningar til efri
deildar þingsins á sumri kom-
anda enda virðast flestir sam-
mála um, að útilokað sé að
ganga til kosninga með hann í
fararbroddi. Fyrir rúmum hálf-
um mánuði kom til eins konar upp-
reisnar gegn honum innan Frjáls-
lynda lýðræðisflokksins en
stjórnmálaskýrendur telja líklegt,
að honum verði kastað fyrir róða í
mars er fjárlögin fyrir næsta fjár-
lagaár, sem hefst 1. apríl, hafa verið
samþykkt. Það gæti þó orðið fyrr,
komi upp nýtt hneyksli.
Vísbending-
ar um að
vatn hafí
verið á Mars
Washington. AFP, AP.
NÝJAR gervihnattamyndir af
Mars benda til þess að nóg vatn
kunni að hafa verið á plánetunni
rauðu í fyrndinni. Vísindamenn
segja þetta renna stoðum undir
þá kenningu að eitt sinn hafi að-
stæður til lífs verið fyrir hendi á
Mars.
Myndirnar voru teknar úr
gervihnetti á sporbaug um plánet-
una og sýna setlög sem líklegt
þykir að vatn hafi myndað. Einnig
má greina stór gil, sem þykja líkj-
ast Miklagili í Arizona í Banda-
ríkjunum.
„Eg veit ekki [hvernig slík set-
lög gætu myndast] án vatns,“
sagði Kenneth S. Edgett, annar
visindamannanna sem stóðu að
rannsókninni, á fróttamannafundi
hjá Geimferðastofnun Banda-
ríkjanna (NASA) á mánudag.
Sagði hann að setlögin hefðu
hugsanlega getað myndast með
öðrum hætti, til dæmis af völdum
vinds eða eldgosa, „en vatn er þó
lang líklegasti orsakavaldurinn“.
Michael C. Malin, sem stjórnaði
rannsókninni, fullyrðir að svo
regluleg setlög hefðu varla getað
myndast án vatns. Hann segir að
vatn gæti hafa fyllt gíga, sem
mynduðust er loftsteinar rákust á
plánetuna fyrir um 3,5 milljörðum
ára. „Ég tel að það hafi verið
mörg stöðuvötn [á Mars],“ sagði
Malin. „Sum svæði gætu jafnvel
hafa verið svo vot að þar hafi
myndast lítil höf.“ Hann sagði
hins vegar að ekki hefðu fundist
neinar vísbendingar um að úthöf
hafi verið að finna á plánetunni.
Þrýst er á um að Evrópusambandið ljúki því að búa sig í stakk fyrir stækkun
Reuters
Dagblaðslesandi í Nice snýr baki í auglýsingu um leiðtogafundinn sem
hefst í borginni á morgun.
Langft í
land á leið-
togafundi
Erfíð úrlausnarefni liggja fyrir leiðtogafundi
ESB, sem hefst í Nice í S-Frakklandi á
morgun, en árangurshorfur þykja slæmar.
LEIÐTOGAR Evrópusambands-
ríkjanna fimmtán koma saman í
frönsku Rivíeru-borginni Nice í vik-
unni, þar sem þeir munu freista þess
að komast að samkomulagi um ein-
hverjar mestu breytingar á stofn-
sáttmála ESB frá því Maas-
tricht-sáttmálinn var samþykktur
árið 1991.
Fyrirsjáanlegt er, að viðræðumar
verði erfiðar og hættan á að þær fari
út um þúfur er mikil. Takist leiðtog-
unum ekki að útkljá þann ágreining
sem ríkt hefur milli þeirra um flóknar
breytingar á innra skipulagi sam-
bandsins og fyrirkomulagi ákvarð-
anatöku vara stjómmálaskýrendur
við því að stækkunarferlið verði fyrir
alvarlegum hnekki, en þessar breyt-
ingar á innviðum sambandsins eru
nauðsynlegar til þess að tryggja
starfshæfni þess eftir að aðildamkin
verða allt að 30, eins og útlit er fyrir
að verði þegar fram líða stundir.
Þá vara sérfræðingar ennfremur
við því, að náist ekki niðurstaða í Nice
muni það geta spillt enn frekar en
orðið er fyrir stöðu evrannar, sam-
eiginlega Evrópugjaldmiðilsins.
Reyndir embættismenn í Brassel
era nú þegar farnir að kalla Nice-
fundinn „fjögurra skyrtu fund“, og
vísa með því til þess að fastlega er
búizt við því að ekki takist að ljúka
honum á laugardag heldur teygist
hann fram á fjórða sólarhringinn.
Romano Prodi, forseti fram-
kvæmdastjómar ESB, hefur ekki
lýst meiri bjartsýni en svo, að hann
telur um helmingslíkur á því að
árangur náist í Nice. Talsmenn
Frakka, sem nú eru að Ijúka hálfs árs
formennskutímabili sínu, hafa sagzt
kjósa heldur að samkomulagi verði
slegið á frest en að sætzt verði á eitt-
hvert hálfkák. Það era reyndar meira
en þrjú ár síðan leiðtogamir reyndu
síðast að semja um þessa hluti - og
mistókst. Amsterdam-sáttmálinn,
sem undirritaður var í júní 1997, var
slík málamiðlun, þar sem lausn erfið-
ustu ágreiningsmálanna var slegið á
frest. Margir halda því fram, að nú sé
leiðtogunum ekki stætt á því að
fresta ákvörðunum einu sinni enn.
Ráðamenn umsóknarríkjanna,
sem bíða þess að fá aðild að samband-
inu, þrýsta mjög á um að leiðtogamir
nefni ákveðna dagsetningu um það
hvenær ný aðiidarríki verði tekin inn
í sambandið. En ráðamenn ESB geta
ekki nefnt neina slíka dagsetningu
fyrr en eftir að búið er að hnýta hnút-
inn á stofnsáttmálabreytingarnar -
sem kveða eiga á um hvemig
Evrópusambandið á að virka eftir að
það nær allt frá Norður-Skandinavíu
til Kýpur og frá Irlandi til Svarta-
hafs, með nærri því hálfan milljarð
íbúa samtals.
Þijú mál mikilvægust
Það era þrjú kjamamál, sem leið-
togamir þurfa að taka ákvörðun um á
Nice-fundinum, en átakalínumar
liggja þannig að þær gætu opnað upp
allar helztu klofningsh'nurnar: norð-
ur gegn suðri, hin stóra gegn hinum
smáu og hin ríku gegn hinum fátæku.
Fyrst er hér að nefna, hvort aðild-
arríkin fallist á að meirihluta-
ákvarðanir verði teknar upp í hátt í
50 málaflokkum til viðbótar við þá
sem áður var búið að afnema neitun-
arvald einstakra aðildarríkja í.
Reyndar era um 85% allrar nýrrar
löggjafar ESB um þessar mundir
ákveðin með meirihlutasamþykki, en
flest þessi nýju lög varða innri mark-
að Evrópu með einum eða öðram
hætti og era því að mestu einnig inn-
leidd í lög EFTA-ríkjanna sem aðild
eiga að Evrópska efnahagssvæðinu,
þ.e. Noregs, íslands og Liechten-
stein. Á þeim sviðum sem hin 15 prós-
entin falla undir þarf samhljóða sam-
þykki.
Til þess að tryggja skilvirkni
ákvarðanatökunnar eftir stækkun
sambandsins er talin þörf á því að
Qölga mjög málaflokkum þar sem
ákvarðanir eru teknar með svoköll-
uðum vegnum meirihluta. Fram-
kvæmdastjóm ESB hefur bent á 50
málefnasvið, þar sem hún telur þörf á
þessu. Á ríkjaráðstefnunni, sem stað-
ið hefur yfir megnið af þessu ári og
stefnt hefur verið að því að ljúka á
Nice-fundinum, hafa ríkisstjórnir að-
ildarríkjanna staðið fast á að halda
neitunarvaldinu í minnst 20 af þess-
um 50 málaflokkum, með þeim rök-
um að þeir snerti þjóðarhagsmuni
það mikið að ekki komi til greina að
gefa neitunarvaldið eftir.
Frakkar hafa sætt gagnrýni fyrir
viðræðustjómun sína á ríkja-
ráðstefnunni og verið sakaðir um að
reka þar blygðunarlaust eiginhags-
munapot í stað þess að leggja sig
fram um að reyna að ná málamiðlun,
sem krefst þess vanalega af for-
mennskuríkinu að vera sveigjanlegt í
samningum og tilbúið til að gefa eitt-
hvað af eigin ýtrastu kröfum eftir í
nafni sátta.
Annað kjamamálið sem tekizt er á
um er atkvæðavægi aðildarrílqanna í
ráðherraráðinu eftir stækkun sam-
bandsms. Stærri ríkin vilja að hvert
atkvæði endurspegli betur íjölda
íbúa, en þau eru innbyrðis heldur
ekki sammála um leiðir að þessu
marki. Frakkar vi|ja til dæmis alls
ekki fallast á að Þýzkaland, með yfir
81 milljón íbúa, hafi meira atkvæða-
vægi en Frakkland, þar sem um 58
milljónir búa.
Þriðja kjamamálið tengist þessu -
það er hvernig tryggja eigi skilvirkni
framkvæmdastjómarinnar eftir
stækkun, sem stærri aðildarríkin
vilja að verði gert með því að tak-
marka fjölda fulltrúa sem sæti eigi í
framkvæmdastjóminni. Smærri rík-
in vilja halda fast í þá reglu, að hvert
aðildarríki hafi að minnsta kosti einn
jafnréttháan fulltrúa í framkvæmda-
stjórninni. Rætt hefur verið um að
stærri ríkin fimm, sem hafa núna tvo
fulltrúa í framkvæmdastjóminni,
gefi annan þeirra eftir í staðinn fyrir
aukið atkvæðavægi í ráðherraráðinu.
Þá liggur ennfremur fyrir leiðtoga-
fundinum að leggja blessun sína yfir
áform um að koma á fót friðargæzlu-
hraðsveitum, taka ákvörðun um
hvort nýsamin borgararéttindaskrá
ESB skuli vera lagalega bindandi eða
aðeins pólitísk yfirlýsing, og eitt og
annað fleira.
Náist ekki niðurstaða í hinar um-
deildu stofnsáttmálabreytingar í
Nice lendir það í höndum Svía að
reka smiðshöggið á þær, þar sem þeir
taka við ESB-formennskunni um
áramótin. Sænska stjórnin hyggst
gera stækkunina til austurs að aðal-
áherzlumáli síns fonuennskumisseris
og yrði hún því fyrir miklum von-
brigðum ef ákvarðanimar, sem til
stendur að taka í Nice, frestast enn,
þar sem það myndi tefja fyrir stækk-
unaráformunum.