Morgunblaðið - 06.12.2000, Blaðsíða 30

Morgunblaðið - 06.12.2000, Blaðsíða 30
30 MIÐVIKUDAGUR 6. DESEMBER 2000 MORGUNBLAÐIÐ LISTIR Reuters Urúgvæskur jólasveinn Af Hornfirð- ingum Nýjar bækur • UT er komin bókin Bænir kurla með persónulegum bænarorðum 45 íslenskra karlmanna. Engir tveir menn eru eins og engir tveir menn biðja alveg eins þó svipaðir tónar kunni að hljóma á stundum í fjölbreytilegum bænum bókarinnar. Bænirnar veita innsýn í huga karlmannsins í kröfuhörðum nútímanum og hver þeirra bregður jafnvel upp dálítilli mynd af mann- inum sem stendur um stund frammi fyrir skapara sínum. Þær endur- spegla þakklæti til lífsins og líf- gjafarans, umhyggju fyrir ást- vinum, ósk um betri heim. Menn biðja um styrk í erfiðleikum um huggun í sorgum. Eftirtaldir 45 karlmenn lögðu bænir til bókarinnar: Amar Jens- son, Benedikt Gunnarsson, Bjöm Finnsson, Eggert Kaaber, Einar Benediktsson, Geir Jón Þórisson, Gunnar Finnbogason, Gunnar Her- sveinn, Gunnar Valur Jónsson, Gunnar Kvaran, Gunnar Ragnars, Gunnar Sigurðsson, Halldór Jóns- son, Haraldur Hreinsson, Hregg- viður Hreggviðsson, Jóhann Hjálmarsson, Jón Ma. Ásgeirsson, Jónas Þ. Þórisson, Karl Sigur- björnsson, Karl Tómasson, Krislján E. Einarsson, Magnús J. Kristins- son, Magnús D. Lámsson, Magnús Pálsson, Matthias Johannessen, Ól- afur Egilsson, Ólafur M. Jóhannes- son, Páll Pálsson, Páll Kr. Pálsson, Sigmundur Emir Rúnarsson, Sig- urður A. Magnússon, Sigurður Pét- ursson, Sigurður Ámi Þórðarson, Sigursteinn Másson, Smári Am- fjörð Kristjánsson, f. Steinþór Óm- ar Guðmundsson, Sæmundur Haf- steinsson, Tryggvi Axelsson, Þorkell G. Sigurbjömsson, Þorkell G. Sigurbjörnsson, Þorvaldur Hall- dórsson, Þórarinn Friðjónsson, Þórir Guðmundsson, Ævar Aðal- steinsson og Örvar Aðalsteinsson. Sr. Hreinn S. Hákonarson rit- stýrir bókinni og ritar formála. Út- gefandi er Skálholtsútgáfan og fræðsludeild Þjóðkirkjunnar. Um- brot varíhöndum Skerplu ehf. Bókin er prentuð hjá Gutenberg. Leiðbeinandi verð er 1.780 krónur. VERKIÐ á myndinni er „Úrúgv- æskur jólasveinn“ sem sandlista- maðurinn Michel Meckert vann á Pocitos-ströndinni í Montevideo, en listamaðurinn hefur undan- farin 23 ár ferðast um heiminn og unnið að list sinni. í fyrra hlaut hann til að mynda viðurkenningu fyrir fímm metra háan sand- skúlptúr á Kanaríeyjum og á næstu dögum hyggst hann, ásamt fjölda barna í Montevideo, heQast handa við gerð skúlptúrs sem sýnir fæðingu frelsarans. BÆKUR Héraðssaga SAGA HAFNAR I HORNAFIRÐI Eftir Amþór Gunnarsson. Síðara bindi 1940-1975. Sveitarfélagið Hornafjörður, Hornafirði, 2000, 548 bls. NÚ kemur út síðara bindi Sögu Hafnar í Homafirði, hálft sjötta hundrað blaðsíður í stóru broti og nær þó einungis yfir 35 ár. Skömmu eftir að þessi saga hefst varð kauptúnið Höfn sérstakt sveit- arfélag, Hafnarhreppur (1946). Þá voru íbúar um 300. Þegar sögunni lýkur, 1975, eru þeir orðnir um 1200. Mest var fólksfjölgunin frá 1965- 1975 og nam þá fjölgunin 63,4% og var langt umfram landsmeðaltal. Staðurinn hefur þá fengið kaupstað- arréttindi. Þar sitja sýslumaður og læknir. Samgöngur eru orðnar allt aðrar en áður var. Hringvegurinn opnaði leið um Öræfi og til Reykja- víkur og stytti leiðina úr 977 km. í 480 km. Verulegar hafnarbætur höfðu verið gerðar og kominn var góður flugvöllur. Á rúmum þremum áratugum hafði því þessi staður gjörbreyst og var orðinn blómlegur nútíma-athafnabær. Vitaskuld var vöxturinn ekki alltaf jafn. Það voru skin og skúrir. Engu að síður hlýtur maður að velta því fyrir sér hvers vegna Höfn hafi vegnað svo vel. Svörin við því hygg ég að megi finna í þessu ritverki, svo gagngert er það. En síðan kemur samanburður- inn við önnur kauptún og kaupstaði, þar sem þróunin hefur orðið önnur. Nú hefur það orðið hlutskipti mitt á liðnum árum að lesa mörg héraðssögurit. Fer ekki hjá því að margt flýgur um hugann, þó að ekki ætli ég að tíunda það hér. En benda má á að þeir sem landsmálum sinna geta sótt þangað margan lærdóm. Þetta mikla rit skiptist í tíu aðal- kafla auk formála, aðfararorða, eft- irmála og skráa. Kaflaheiti eru: Hornafjörður og seinni heimstyrj- öldin; Höfn og Hafnarhreppur; Bak- land Hafnar; Atvinnulíf og ýmis þjónusta; Samgöngur; Menntamál; Heilbrigðismál; Félags- og menn- ingarlíf; Trjárækt, gróðui' í húsa- görðum; Kirkjuhald. Hver kafli greinist í undirkafla, stundum marga. Langlengstur er kaflinn um atvinnulíf (um 200 bls.), enda þarf þar um margt að fjalla, s.s. landbún- að, sjávarútveg, iðnað og verslun. Þar fær Kaupfélag Austur-Skaft- fellinga ítarlega umfjöllun, enda stærsti atvinnurekandinn og drif- fjöður framfara undir farsælli stjórn. Gríðarmiklar skrár eru í bókar- lok. Tilvísanaskrá eftir köflum og undirköflum, heimildaskrá sundur- liðuð, töfluskrá, kortaskrá, Ijós- myndaskrá og mannanafnaskrá. Saga Hafnar í Hornafirði er ein- hver besta héraðssaga sem ég hef lesið. Hún er vel skrifuð, ágætlega skipuleg og umfjöllunin er ítarleg. Hygg ég að fátt sé undan skilið sem byggðarlagið varðar. Þó að texti sé mikill varð ég hvergi var við óþarft málskrúð. Athygli vekur af hversu mikilli nákvæmi og vandvirkni verk- ið er unnið. Auðfundið er að höfundurinn er heimamaður. Honum er síður en svo sama um þennan stað og lætur þvi stundum skoðun sína í ljós. Alltaf finnst mér hann þó gæta hófs og undirtónninn er umhyggja fyrir vel- ferð kaupstaðarins. Þetta mikla ritverk er höfundi og öllum sem að því standa til mikils sóma. Sigurjón Björnsson BÆKUR Smásögur FOKDREIFAR ÚRFERÐUM 12 smásögur eftir Jón R. Hjálmarsson. 154 bls. Suðurlandsútgáfan. Prentun: Prent- smiðja Suðurlands ehf. Selfossi, 2000. FOKDREIFAR úr ferðum mun vera tutt- ugasta og níunda bók Jóns R. Hjálmarssonar. Þættir hans um menn og mannlíf á Suðurlandi eru orðnir fleiri en tölu verður á komið. En þetta er fyrsta smásagnasafn hans. Sögumar tólf, að minnsta kosti sumar hverjar, mætti þó allt eins flokka með þáttunum og kalla frásög- ur eða sagnaþætti. En frásögu má réttilega nefna það sem liggur einhvers staðar á milli skáldskapar og veruleika, og þó nær veruleik- anum. Fyrirmyndir Jóns kunna meðal annarra að vera Maupassant og Þórir Bergsson. Að hætti þeirra og annarra meistara smásögunn- ar lætur honum einkar vel að búa sögum sín- um ramma. Söguþulur - einfaldara væri að segja höfundur - hittir á fömum vegi mann sem síðan segir honum söguna. Þetta fer einkar vel ef líkt er eftir munnlegri frásagnar- list og efnið er gripið beint upp úr daglega líf- inu. En hvort tveggja er rækilega í heiðri haft í þessum sögum Jóns R. Hjálmarssonar. Hann hefur löngum verið leiðsögumaður erlendra ferðamanna um hálendi íslands. í öræfakyrrð- inni fellir margur þá grímu sem hann ber í lífsbaráttunni á heimaslóð, hvort heldur er hérlendis eða erlendis. Það sem inni fyrir býr og bælt hefur verið í sálardjúpinu kemur þá gjaman upp á yfirborðið. Vel má gera sér í hugarlund að sögur þessar kunni sumar að vera sannar þótt höfundur haldi sig annars að kröfu smásöguformsins. Eða gætu þær annars verið svo trúverðugar sem raun ber vitni? Reyndar þarf ekki vitnanna við því höfundur upplýsir í inngangi að flestar eigi sögurnar rætur að rekja »til samferðafólks míns, þegar tóm gafst á langleiðum til að hlusta á það.« Langbestar em einmitt þær sögumar sem nálgast að vera hreinar ferðasögur. En nokkuð verður að bera til sögu hverrar og svo er um þætti þessa að þeir greina allir frá einhverju sérstæðu, minnis- stæðu, einhverju sem víkur frá hinu algenga og hversdagslega. Fyrsta sagan, Hugsjón á peysu- fotum, segir t.d. frá ungum manni sem gerir sér nokkurs konar áætlun fyrir lífið, áætlun sem engan veginn fær staðist í fram- kvæmdinni. Hann skrifast á við stúlku og sér ekki betur af bréf- um hennar en hún muni vera ná- kvæmlega konuefnið sem hann mundi helst kjósa sér. En jafn- skjótt og þau hittast, augliti til auglitis, skilst honum óðara að hún muni vera öðravísi en hann bjóst við. Sem sagt - enginn einn getur ætlast til að nokkur annar sé í einu og öllu eins og hann sjálfur. Stríðið heldur áfram segir líka af manni sem fellur ekki að hinni venjulegu, stöðluðu mann- gerð samtímans. Sá er sérvitur, innhverfur og veitist erfitt að lynda við aðra svo ekki sé meira sagt. Hann er á hringferð um landið í hópi landa sinna sem forðast hvers konar samneyti við sérvitringinn. Sjálfur kvelst hann af þeirri innbyrlsku að hann sé hafður útundan hvar sem hann fer. Leiðsögumaðurinn verður að fara að honum með ýtrastu gætni svo að maðurinn stofni ekki til vandræða. Það er ekki fyrr en ferðinni er lokið og fararstjórinn hittir manninn á fömum vegi í Reykjavík að sá opn- ar hug sinn og trúir honum fyrir því sem innst í sefa býr. Ekki er allt sem sýnist heitir ein sagan og tekur á dularfullum íyrirbæram sem sérhver ferðamaður kannast við af frásögnum, sumir trúa hálft í hvoru og fáeinir segjast hafa reynt. Ofskynjanir, segja sumir. Atvik, sem sannan- lega hafa gerst, segja aðrir. Hvort heldur sem er, fer ekki á milli mála að sjón og heyrn nem- ur aðra bylgjulengd í óravídd ör- æfanna. Dæmi úr sögunni: Ferðalangur sér hvar tveir menn koma gangandi. Nokkra stund fylgir hann þeim eftir með augunum. Þegar þeir nálgast og hann fer að greina svipmótið þykist hann sjá að annar sé eldri en hinn yngri. Smástund verður honum litið í aðra átt og hættir á meðan að horfa til mannanna. Þegar hann rennir augum til þeirra á ný - hvað sér hann þá? Aðeins einn mann! Hvað hafði orðið af hinum? Leikhúsferð með Pétri er gamansaga með alvarlegum undirtóni. Sagan minnir á að hæfi- leikum getur verið misskipt á milli manna. Og meir en svo. Því sami maðurinn getur verið hinn hæfasti á einu sviði en gersamlega van- hæfur á öðra. Pétur er hæfileikamaður á ýms- um sviðum. En hann er svo hirðulaus um útlit sitt að til ódæma má telja. Orsökin er þó ekki sú að hann ætli með því að ögra umhverfinu né heldur vill hann vera öðruvísi en aðrir. Enda kemur á daginn, áður en lýkur, að manninum er þetta hreint og beint áskapað. Hann getur ekkert að þessu gert. Einstætt björgunarafrek er líka í hópi minn- isstæðustu sagnanna og sannar með öðram slíkum hve vel höfundi Iætur að lýsa landslagi svo ljóslega að maður bókstaflega sér það fyrir sér. En landið býr ekki aðeins yfir fegurð og áhrifamætti heldur líka hættum sem leynst geta við fótmál hvert. Sá sem ábyrgðina ber, hvort sem hann heitir fjallkóngur í haustleit- um eða leiðsögumaður erlendra ferðamanna, verður að ganga fremstur til aðstoðar ef ein- hver er í nauðum staddur. Og þá þarf hann ekki aðeins að vera fimur og fótviss heldur einnig næmur fyrir mannlegum viðbrögðum og minnugur þess að einstaklingamir era jafn- misjafnir og þeir era margir. En úrslitin í sögu þessari ráðast einmitt af þeim eiginleika. Innstæða á himnum lýsir sjálfs- bjargarviðleitni smákaupmanns sem grípur stundum til afar óhefðbundinna ráða til að vekja athygli á rekstri sinum og lokka til sín viðskiptavini. Ekki veit ég hvort höfundur hef- ur haft ákveðna fyrirmynd í huga. Þó mætti vel segja mér að svo hafi verið. Þessar tólf sögur Jóns R. Hjálmarssonar era mismikið unnar, enda samdar á löngu ára- bili. Sumar eru sem fyrr segir í ætt við frá- söguþætti hans sem birst hafa í fyrri bókum hans gegnum tíðina. Aðrar stefna inn á við - til þess sem smám saman lærist af lífinu en tekur svo á sig skýrari mynd í hugskotinu þar til úr verður fullmótuð saga. Eigi að síður er Ijóst að höfundur hefur vandað til þeirra allra. Það er yfir þeim heiðríkja og hæfileg fjarlægð. Höf- undur hefur löngum unnið með fólki, fólki af öllum stigum og á öllum aldri og horft á mann- lífið í öllu sínu litrófi við hinar margbreytileg- ustu aðstæður. Það leynir sér hvergi. Síðasta sagan, Móðir og sonur bíða, er ekki í tölu hinna bestu. Ef til vill vegna þess að þau örlagaríku vandamál, sem frá er greint, vega í því dæminu þyngra en sléttleiki formsins. En þetta er sagan af Davíð gamla sem er einstæð- ingur á elliheimili. Það er þó annað og meira en einstæðingsskapurinn sem hrjáir gamla manninn. Hann hafði fyrrum alið aldur sinn í þorpi úti á landi. En þar lifði hann á sjó og landi eins og sagt var og drýgði líka tekjur sín- ar með innheimtu. Forstjóri fyrirtækisins, sem hann innheimti fyrir, dró sér fé og kom sökinni á Davíð sem hafði hvorki kunnáttu né bein í nefinu til að verja sig. Þar með missti hann hvort tveggja, mannorð sitt og fjöl- skyldu. Þannig eru aðrar sögur þessarar bókar. Þær taka á veraleikanum eins og hann er. Og mannlífið - það getur verið bæði áhugavert og spennandi. En það er engin góðgerðarstofnun! Erlendur Jónsson Skáldskapur o g veruleiki Jún R. Hjálmarsson
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.