Morgunblaðið - 06.12.2000, Qupperneq 42

MORGUNBLAÐIÐ
42 MIÐVIKUDAGUR 6. DESEMBER 2000
UMRÆÐAN
Hámarksbið
eftir læknis-
aðgerð
UNDANFARIN ár
hafa um 7.000 manns
verið á biðlistum eftir
læknisaðgerðum árlega
hér á landi.
• I lögum um réttindi
sjúklinga er kveðið á um
rétt sjúklinga sem bíða
læknisaðgerðar. Þar
segir að ef sjúklingur
þarf að bíða eftir með-
ferð skuli læknir, sem
hann leitar til, gefa skýr-
ingar á biðinni ásamt
upplýsingum um áætlað-
an biðtíma og jafnframt
gefa sjúklingi kost á bók-
un aðgerðar. Ekki er
ákvæði um hámarksbið í
íslenskum lögum eins og er í ná-
grannalöndum okkar.
Lögfesta þarf hámarksbið
j~ Mikilvægt er að við lögfestum
hámarksbið eftir aðgerð eins og gert
hefur verið annars staðar á Norður-
löndum. Þingmenn Samfylkingar-
innar hafa lagt til að lögleiða skuli
hámarksreglur um biðtíma eftir að-
gerð. Við teljum að miða skuli við að
biðtími eftir aðgerð sé að jafnaði ekki
lengri en þrír til sex mánuðir eftir
eðli sjúkdóms. Sú afstaða er í sam-
ræmi við niðurstöðu nefndar heil-
brigðisráðherra um forgangsröðun í
heilbrigðiskerfinu. Við umfjöllun um
frumvarp um réttindi sjúklinga lögðu
fwigmenn Samfylkingarinnar í heil-
brigðisnefnd til að ákvæði um 3-6
mánaða hámarksbiðtíma eftir aðgerð
eftir eðli sjúkdóms verði lögfest og
nú er sambærileg lagabreyting frá
okkur til umfjöllunar í heilbrigðis- og
trygginganefnd Alþingis.
Ymis rök mæla með því að kveðið
sé á um það í lögum hvað skuli teljast
hámarksbiðtími eftir aðgerð að öllu
jöfnu. Engar reglur eru til um þetta
aðrar en verklagsreglm- sjúkrahúsa
og annarra heilsustofnana. Á ein-
staka sviðum eru alls engar reglur
til. Þetta fyrirkomulag verður að telj-
ast ófullnægjandi þegar svo mikil-
vægt málefni er ann-
ars vegar.
Löng bið er böl
Langur biðtími eftir
aðgerð hefur í för með
sér mikil óþægindi
fyrir sjúklinga og
aðstandendur þeirra.
Vanlíðan, streita, kvíði
og óvissa eru algeng
einkenni þeirra sjúkl-
inga sem lengi þurfa
að bíða eftir aðgerð.
Þá upplifir fólk langa
bið sem virðingarleysi
við líf sitt og heilsu ef
það á annað borð
stendur í þeirri trú að
aðgerð geti læknað mein og linað
þjáningar þess.
Langur biðtími hefur ekki einung-
is slæm áhrif á tilfinningalegt og líka-
mlegt ástand sjúklings, heldur er það
viðurkennt að langir biðlistar eru
kostnaðarsamir, bæði fyrir sjúkling-
ana sjálfa og þjóðfélagið í heild.
Hér er fyrst að nefna að sjúklingar
eru oft frá vinnu vegna veikinda
sinna. Löng bið eftir aðgerð hefur
þau áhrif að vinnutap verður meira
en ella hefði orðið, sem oft hefur al-
varleg áhrif á fjárhag sjúklinga og
fjölskyldna þeirra. Vinnutapið leiðir
síðan til minni skatttekna ríkissjóðs
og lyfjakostnaður Tryggingastofn-
unar eykst í hlutfalli við lengd veik-
indanna. Auk þessa má nefna aukinn
kostnað ríkis og sveitarfélaga vegna
heimaþjónustu, heimahjúkrunar,
annarra læknismeðferða og vistun-
arplássa. Gera má ráð fyrir að aðgerð
verði umfangsmeiri og erfiðari og
þar með kostnaðarsamari eftir því
sem hún dregst lengur. Loks má
benda á að aukið álag og fjölgun inn-
lagna á bráðadeildir sjúkrahúsanna
má að hluta til rekja til biðlistanna.
Þjóðhagslega óhagkvæmir
biðlistar
Af þessu má sjá að langur biðtími
er bæði þjóðhagslega og heilsuhag-
Ásta Ragnheiður
Jóhannesdóttir
Biðlistar
Langur biðtími hefur
ekki einungis slæm
áhrif á ástand sjúklings,
segir Ásta R.
Jóhannesdóttir, heldur
eru langir biðlistar
kostnaðarsamir, bæði
fyrir sjúklinga og þjóð-
félagið í heild.
fræðilega óhagkvæmur.
Ekki er unnt að setja einhlítar
reglur sem gilda skuli við allar að-
stæður, enda biðlistar misjafnlega al-
varlegir. Ymsar ástæður geta valdið
því að biðtími eftir aðgerð verði lang-
ur, til dæmis skortur á læknum með
næga sérþekkingu, skortur á nauð:
synlegum áhöldum og tækjum o.fl. í
aðstæðum sem þessum getur langur
biðtími oft reynst óhjákvæmilegur.
Af þessum sökum leggjum við til við-
miðunarákvæði um hámarksbiðtíma
að öllu jöfnu. Ein er sú ástæða sem
aldrei ætti að réttlæta langan bið-
tíma, en það er fjárskortur, þar sem
ljóst er að biðlistar spara enga pen-
inga heldur er einungis verið að
kasta peningum á glæ með myndun
þeirra.
Viðmiðunarregla um 3-6 mánaða
hámarksbið að jafnaði er fallin til
þess að skapa samræmi og eyða
óvissu við meðferð þessara mála, auk
þess að vera spamaður fyrir samfé-
lagið. Það er spamaður fyrir ríkis-
sjóð að koma á reglum um hámarks-
bið. Kostnaður við biðina er oft meiri
en kostnaðurinn við aðgerðina, sem
kemur síðan til viðbótar.
Reglur á Norðurlöndum
Víða erlendis hafa verið settar
reglur um hámarksbið eftir aðgerð-
um og heilbrigðisþjónustu. Má nefna
að í Svíþjóð vom settar reglur um
þriggja mánaða hámarksbiðtíma eft-
ir aðgerðum á sjúklingum með til-
tekna sjúkdóma.
Svipaðar reglur voru settar í Dan-
mörku. í Noregi er miðað við að
sjúklingar með alvarlega sjúkdóma
eigi rétt á nauðsynlegri meðferð eða
aðgerð innan sex mánaða.
Höfundur er þingmaður Samfylking-
arinnar í Reykjavík.
‘Aida setti heims-
met í Shanghai
ÞEGAR óperan Aida
var flutt í Shanghai 3.
nóvember sl. reyndist
það stærsta sviðsupp-
færsla óperusögunnar.
Aida, sem er ein
frægasta ópera Verdis,
var ílutt á íþróttaleik-
vangi Shanghai sem
hluti af dagskrá alþjóð-
lí'grar listahátíðar
Dorgarinnar.
Tröllaukin sviðs-
mynd óperunnar gagn-
tók áhorfendur, en þar
gat að líta 30 metra háa
Sfinx-styttu og yfir
4.000 leikmuni á 5.000
fermetra leiksviði. Fram komu yfir
5.000 flytjendur í búningum og lif-
andi tígrisdýr, ljón, fílar, úlfaldar,
hlébarðar og kyrkislöngur. Þetta er í
fyrsta sinn í óperusögunni sem Aida
er flutt á íþróttaleikvangi. Uppfærsl-
an var hönnuð sérstaklega fyrir
-^umsýninguna í Shanghai, og verð-
ur óperan síðar flutt víða í löndunum
við Kyrrahaf.
Aida, sem er í fjórum þáttum, er
ein af tíu vinsælustu óperunum og
var samin af Giuseppe Verdi árið
1871 til að halda hátíðlega opnun Su-
ez skipaskurðarins í Egyptalandi.
Hún hefur verið ein vinsælasta óp-
éra heims allt frá því hún leit fyrst
dagsins ljós. í upp-
færslunni í Shanghai
var þáttum úr þjóð-
legri, kínverskri leik-
list á nærfærinn hátt
fléttað inn í sígilda ást-
arsöguna í verki Verd-
is. Til dæmis breytast
söguhetjumar báðar í
tvö falleg fiðrildi í
sögulok. Þetta hrífandi
atriði er undir greini-
legum áhrifum frá
þjóðlegu kínversku
leikriti, Liang Zhu.
Áhorfendur tóku
flutningi óperunnar
opnum örmum. Meira
en 45.000 miðar á frumsýninguna
seldust á augabragði og skipuleggj-
endumir urðu að bæta annarri sýn-
ingu við enda þótt upphaflega hafi
ætlunin verið að halda aðeins eina
sýningu í Shanghai. Samt sem áður
reyndi fjöldi manns að komast á að-
alæfinguna þar sem þeim reyndist
ómögulegt að fá neina miða. Eins og
kínverski óperustjórnandinn benti á
þá er eitt mikilvægasta atriðið varð-
andi uppfærslu sem þessa að hvetja
almenning til að koma og sjá ópera,
og einnig að færa óperana aftur til
fólksins. Einmitt með það í huga lét
stjómandinn tíu þúsund manns með-
al áhorfenda syngja kóratriði í sýn-
Zhang Chi
Heimsmet
Þessi uppfærsla í
Shanghai á Aidu fékk
skráð þrjú heimsmet í
Heimsmetabók Guinn-
ess, segir Zhang Chi,
þ.e. fyrir stærsta sviðið,
mesta fjölda flytjenda
og mesta fjölda áhorf-
enda.
ingunni.
Sýningin vakti einnig mikla at-
hygli erlendis. Yfir 4.500 áhorfendur
frá Austurríki, Japan, Frakkland,
Singapúr og Bretlandi vora við-
staddir frumsýninguna, sem allir
nutu hennar til hins ýtrasta.
Eftir sýningamar tvær í Shanghai
náði þessi uppfærsla á Aidu að fá
skráð þrjú heimsmet í Heimsmeta-
bók Guinness, þ.e. fyrir stærsta svið-
ið, mesta fjölda flytjenda og mesta
fjölda áhorfenda. Höfuðstöðvar Gu-
inness í Bretlandi hafa falið útibúi
sínu í Shanghai að afhenda
skipuleggjendum uppfærslunnar,
Shanghai Oriental sjónvarpsstöðinni
og Shanghai Entertainment Coop-
eration, staðfestingarvottorð um
þessi heimsmet.
Höfundur er menningarfulltrúi kín-
veraka sendiráðsins.
Brandi brugðið
UNDARLEG frétt
leit dagsins ljós í
Morgunblaðinu hinn
28. nóvember þar sem
„kennarar" í Engja-
skóla ályktuðu um
sanngjama kröfu mína
um að formaður For-
eldra- og kennarafé-
lags Engjaskóla segði
af sér vegna slúðurs og
rógburðar eftir að
siðanefnd Blaða-
mannafélagsins hafði
óvefengjanlega svarað
erindi hans um að und-
irritaður væri sýkn. Reynir
Kennarar segjast Traustason
styðja formanninn í
einu og öllu og harma jafnframt
skrif undirritaðs. Svo er að sjá að
kennararnir, sem reyndar fengu
mikið lof í greininni, hafi ekki gert
sér grein fyrir því út á hvað málið
gengur. Það skal skýrt hér nánar en
rétt er að benda á að það kom skýrt
fram í grein minni, Burt með
Brand, sem birtist í Grafarvogs-
blaðinu.
Málið snýst ekki um það að ég
hafi verið kærður til siðanefndar
Blaðamannafélags íslands fyrir
fréttaskrif í DV um áhyggjur for-
eldra í Engjahverfi af unglingum
sínum sem þeir töldu að verið væri
að fóðra á tóbaki og landa gegn því
að þau færu í sendiferðir með eitur-
lyf. Eftirmál vegna kærannar er
það sem skrif mín snúast um. Siða-
nefnd sýknaði nefnilega þann sem
þetta skrifaði og þar með hefði mál-
inu átt að ljúka. En því lauk ekki því
kærandinn vildi heldur rétta sinn
hlut og grobbaði af því í hópi for-
eldra um að það hefði verið mér
„þörf áminning“ að þurfa að verjast
í málinu. Með slíkum yfirlýsingum
er vegið að heiðri mínum. Einstakl-
ingur sem tekst á forystustörf í fé-
lagi verður að gæta orða sinna og
gjörða. Að lýsa þvi að sá sem sak-
laus var fundinn í einhverju máli
hafi hlotið áminningu getur ekki
skoðast með öðram hætti en þeim
að Gróa á Leiti vilji koma því á
framfæri að „hinn granaði“ sé þrátt
fyrir allt sekur. Sá sem ekki skilur
að blaðamaður sem fer fyrir siða-
nefnd og svarar þar samviskusam-
lega öllum spurningum vill njóta
sannmælis eftir að þrefinu lýkur er
með eindæmum sljór eða illgjam
með afbrigðum og ætti helst að
halda sig í skúmaskotum með slúð-
ur sitt.
Menn geta sett málið í það sam-
hengi að prestur væri kærður til
siðanefndar Prestafélagsins fyrir
áreiti við sóknarbam eða aðrar sak-
ir. Imyndum okkur að einhver úr
sóknamefnd væri kærandinn. Siða-
nefndin kæmist að óyggjandi niður-
stöðu um að presturinn væri sak-
laus. Kærandinn heldur sínu striki
og slúðrar um það við söfnuðinn að
þetta hafi verið klerki „þörf áminn-
ing“.
Flestir og meira að segja kennar-
ar í Engjaskóla hljóta að geta fallist
á að slíkt væri rógur í garð guðs-
mannsins.
Nú skal skýrt tekið fram að sá er
þetta ritar er ekki guðsmaður en
eigi að síður starfa ég með sannleik-
ann að vopni. Verði mér á í mess-
unni vil ég axla þá ábyrgð en mistök
gengisfella auðvitað blaðamenn
jafnt og presta svo ekki sé minnst á
kennara. Eftir sjö ára starf í blaða-
mennsku er ég með hreinan skjöld
hvort sem litið er til dómstóla eða
siðanefndar Blaðamannafélagsins.
Fráleitt mun ég una því að slúður-
beri í Engjahverfi komi á mig sínum
óþverrastimpli.
Ályktun kennara í Engjaskóla er
harmsefni öllum þeim er eiga eitt-
hvað undir þeim. Hafi þeir skilið um
hvað málið snýst era þeir vísvitandi
að slá skjaldborg um einstakling
sem ekki veldur hlutverki sínu.
Skilaboð kennaranna til nemenda
sinna era þá skýr. Illmælgi er í lagi
og það ber að vernda þá er henni
beita. Kennarar hafa bragðið
brandi til vamar formanni sínum en
lögin geiga eins og gjaman þegar
um er að ræða slæman
málstað.
Þeir um það en ég
mælist til þess að þeir
beini árásum sínum að
mér en ekki öðram.
Eg á mikið undir
Engjaskóla þar sem
bam mitt stundar
nám. Góð hlið þess
máls er að nemandinn
hefur náð árangri sem
hægt er að vera stolt-
ur af. Það þakka ég
góðum kennara og
skóla sem verið hefur
til sóma.
Til þess að enginn
vafi leiki á því að
greinin Burt með Brand var send til
birtingar að undangenginni viðvör-
un vil ég taka fram að Hildur Haf-
stað skólastjóri fékk hana senda
hálfunna í tölvupósti. Með því vildi
ég tryggja að ekki væri hægt að
lesa úr henni árás á kennara eða
Samskipti
Ályktun kennara í
Engjaskóla, segir
Reynir Traustason, er
harmsefni öllum þeim er
eiga eitthvað undir
þeim.
skólastjórn Engjaskóla. Hildm-
hringdi í undirritaðan og lagði til að
greinin yrði ekki birt. Þá er ljóst að
hún hefur reifað efni hennar fyrir
öðrum því tveimur dögum síðar
hringdi formaðurinn og kærandinn
og vildi fund um málefni unglinga í
Engjahverfi. Formanninum var þá
gerð grein fyrir því að engin fund-
arhöld yrðu fyrr enn hann bæðist
afsökunar á illmælginni. Það vildi
hann ekki en sagði „mistök“ að hafa
reifað álit sitt um „verðuga áminn-
ingu“ fyrir foreldram sem færðu
undirrituðum boðin. Ljóst varð í
samtalinu að Gróa á Leiti var í fullu
fjöri. Og hún er ekki ein því kennar-
ar Engjaskóla hafa gengið í lið með
henni. Það er sorglegt.
Önnur hlið þessa máls er krana-
blaðamennska Morgunblaðsins sem
birtir undir hausnum „fréttir"
ályktun sem samþykkt er á kaffi-
stofunni í Engjaskóla án þess að
leitað sé viðbragða þess er þetta rit-
ar og er nafngreindur.
Morgunblaðið hefur hvorki fjallað
um úrskurð siðanefndar né sjálfa
greinina sem birt var í Grafarvogs-
blaðinu. Morgunblaðið birtir ein-
faldlega ályktunina staf fyrir staf og
svertir þar með þann er kennarar
lýsa harmi sínum yfir. Rétt er að
upplýsa að fréttastjóri Morgun-
blaðsins var spurður hvort þetta
væru hefðbundin vinnubrögð fjöl-
miðils sem sífellt heldur því á lofti
að hann sé verður trausts. Svarið
var að ályktunin hafi verið birt
vegna óska frá kennuram og sá er
nafngreindur var í „fréttinni" gæti
beðið um sömu þjónustu. Það þarf
semsagt bara að panta fréttir hjá
Mogganum.
Þetta mál er ekki einstakt hvað
Morgunblaðið varðar því blaðið hef-
ur þá undarlegu áráttu að reyna
blygðunarlaust að koma höggi á
samkeppnisaðila og þá einstaklinga
er þeim tengjast. Morgunblaðinu til
hróss verður þó að segjast sem er
að sjaldnast hefur áráttan náð inn í
fréttaskrif. En nú er komið að því.
Þær kröfur sem settar vora fram
í fyrri greininni standa þrátt fyrir
aðför kennaranna. Málið í heild
sinni er á milli mín og formannsins
en ekki skólans sem er í hæsta
gæðaflokki. Eg mun ekki standa í
frekari illdeilum við kennara og
skólalið Engjaskóla en er fús til að
fyrirgefa þeim er það verðskulda.
Höfundur er fyrrverandi félagi í
Foreldra- og kennarafélagi Engja-
skóla og starfar við blaðamennsku.