Skírnir - 01.01.1871, Page 177

svíÞjóð og noregor.
177
og sjáfar. J>eir hafa og verið þeirra kappsamastir, er á seinni árnm
hafa sótt upp í íshafið norður að heimsskautinu og kannað löndin
þar norðurfrá. Ferðirnar byrjuðu fyrst við ötulleik og áræði þeirra
fræðimanna, er fýstust að kanna norðurskautslöndin. Er hjer fyrst
að geta Otto Torells (var í íslandi 1857), er ásamt landa- og jarð-
fræðingnum A. E. Nordenskiöld fór (á sjálfs síns kostnað) til Spiz-
bergen 1858. I>eir könnuðu landið, jarðveg, steina, plöntur, dýr og
sækvikindi og komu þaðan vel safnauðugir. Árið eptir hjelt Torell
til Grænlands. 1861 gerði stjórnin þá Torell út og tvo aðra náttúru-
fræðinga með þeim til Spizbergen á tveimur skipum og skyldu þá
hafðar mælingar á ströndum og könnuð hnattstaða; enn fremur skyldi
leitað að komast norður og austur upp frá eylandinu. Annar leið-
angur var gerður 1869 og var Nordenskiöld þá fyrir ferðinni. í
hvorttveggja skipti voru einkum kannaðar og mældar vestur- og norður-
strandir landsins, en að austurströndinni varð eigi komizt og eigi svo
upp í haflð, að mark þætti að. þriðja förin var búin 1868 og lagði
stjórnin gufuskip til og mikinn kostnað annan, en kaupmenn í Gauta-
borg gáfu til hennar 23,000 dala. Með Norðenskiöld voru þá sjö
náttúrufræðingar aðrir. í það skipti var sótt norður í hafið og komst
Nordenskiöld þá í ágústmánuði, og með honum tveir af náttúrufræð-
ingunum (hinir voru farnir heim á skipi, er flutti þangað kol), 42
mínutur yfir hið 81ta mælistig, og hefir ekkert skip lengra komizt,
svo að með sannindum sje vitað. í annari atreið lestist skipið af
jaka og náði aptur landtöku eptir mestu þrautir. þeir gerðu að skip-
inu, sem föng voru til, en gáfu upp ráð sitt að freista vetursetu á
Spizbergen. Á heimleiðinni reyndu þeir að sækja austur að því
eylandi, er Gilesland er kallað ifunðið 1707), en það tókst ekki sökum
ísalaga og ísreks. 1861 sáu menn af fjallstindi austanvert land í
austur með tveimur háfum fjöllum hjemmbil 20 mílur í austur frá
Spizbergen, og ætluðu það vera Gilesland. Einnig. tóku menn þá
eptir farfuglum, er flugu í landnorður af norðurströndum Spizbergens.
— í sumar er Nordenskiöld og fleiri náttúrufræðingar Svía þar nyrðra
(í Grænlandi?), en að ári mun eiga að leita norður að heimskautinú
og fara þá á sleðum, er eigi gengur lengra á skipunum.
Eæði í borgum og þorpum eru hús Svía og Norðmanna víða af
timbri og því verður opt svo mikið tjón af eldi, ef húsbruna ber að
höndum. í fyrra brunnu (21. og 25. maí) í Drammen meir en 200
húsa og urðu nær 4 þúsudir manna, eða fjórði partur bæjarbúa, hús-
næðislausir. 4. júlí brunnu 14 hús í Frederikshald, og í júnímánuði
60 garðar í bæjarþorpi í Svíaríki, er Bástað heitir (eigi langt frá
Helsingjaborg).
Látnir menn: Henrik Reuterdahl, erkibiskup Svía (í Uppsölum).
Hann andaðist í fyrra 28. júní (f. 10- sept. 1795. Hann hjelt í við
þá, bæði á þingi og utanþings, er kvaðt hafa endurbóta, en var þó
þar þybbnastur fyrir, er kirkjumálin snerti. Eptir hann kvað allmart
liggja ritað, en höfuðrit hans vera . Saga ennar sænsku kirkju”, er
nær til 1533. — í vor (28. apríl) dó Johan August Hazelius, hers-
höfðingi. Hann var mikils metinn maður fyrir kunnáttu og andlegt
Skírnir 1871. ' 12