Skírnir - 01.01.1908, Side 32

23
Sjálfstæðisbarátta Noregs árið 1905.
í mannkynssögunni, að sjá Noreg með alveg sömu rétt-
indum við hlið sér á þessu sviði.
Mér er, að minu leyti, mjög fjarri skapi að áfellast
Svía fyrir það, að þeir litu þessum augum á sambandið.
Eg skil það svo vel.
En frá sjónarmiði norskra stjórnmála hlutu menn
að líta alt annan veg á sambandið. Að sama skapi sem
norræna grundvallarhugsjónin: »Sjalfr leið sjalfan þik«
hafði kviknað með öllum sínum töframætti í hugum Norð-
manna — og hún hafði, eins og áður hefir verið sýnt,
fyrsta skiftið tendrast sem vottur um þrá, er öll þjóðin
gerði sér ljósa — að sama skapi hlaut ákvæðið um sam-
band Noregs við Svíþjóð að þokast út í myrkrið, en skín-
andi sólarglampi að koma á þau orðin, að Noregur væri
»frjálst og sjálfstætt ríki.«
Afleiðingin varð sú, óviðráðanleg, að eftir skilningi
Norðmanna varð aðaláherzlan lögð á stjórnarskrár-rétt
landsins til f u 11 k o m i n s o g ó s k o r a ð s j a f u s t æ ð-
i s við Svíþjóð, eða eins og kveðið er að orði í ávarpi
stórþingis til Oskars konungs 17. júní 1905, á það »að
sameiginleg mál verði ekki fleiri en fyrir er mælt í sam-
bandslögunum, og að öðru leyti að halda uppi einræði
beggja ríkjanna í öllum málum, sem sambandslögin taka
ekki fram skýrum orðum, að séu sambandsmál.«
Þessi grundvallarmismunur var þá, og hlaut að verða,
frá byrjun á skilningnum á sambandinu. Fyrir báðum
þjóðunum hefir vakað gamla, norræna heilræðið: »Sjalfr
leið sjalfan þik«. En þessi mismunur hefir gert Norðmenn
að byltingagjarnri þjóð, fullri af eftirlöngunum og mjög
starfsamri í öllum greinum; en Svíþjóð að ihaldsamri
þjóð, sem bíður og hvílir sig. Og þessi mismunur olli
smám saman og hlaut að lokum að valda sambandsslitum.
Mig hefir þá sérstaklega langað til þess að benda á
þetta, til skilningsauka á hinum tilkomumikla æfintýrs-
leik, sem endaði svo glæsilega fyrir ættjörð minni:
I fyrsta lagi, að norsk þjóð fekk í raun og veru aldr-
ei fyr en árið 1814 notið þess fagnaðar að kannast við