Skírnir - 01.01.1908, Side 59

Prédikarinn og bölsýni hant.
59
um 200 f. Kr., en innskotunum bætt smátt og smátt við
á 2. öld. Um 100 árum fyrir Krists burð muni ritið hafa
fengið þá mynd, er það nú hefir.
Vér vitum eigi hvað höfundurinn að öðru leyti heflr
verið. Hann er kunnur orðinn í sögunni fyrir bölsýni
sitt. Og lífsskoðun hans er talin röng. Raunar játa allir,
sem lesið hafa hann með gaumgæfni, að orð hans séu
veigamikil og víða mjög smellin, svo og að réttlætistil-
finning hans sé óvanalega næm. Eigi er því heldur neitað,
að hann muni hafa komið maklega við kaun samtíðar sinn-
ar. En að öðru leyti finst flestum bölsýni hans fram úr
öllu hófi. Sem dæmi þess skal eg tilfæra nokkur orð
eftir prófessor Driver í Oxford, einn hinn merkasta bibl-
íufræðing vorra tíma: »Ef kenning hans yfirleitt væri
fylgt út í æsar, mundi hún beinlínis verða til þess að
lama alla framkvæmdarviðleitni mannanna, kefja allar
sjálfsafneitunar- og mannúðarhvatir og deyða alla göfg-
andi og ósérplægna starfsemi«. En þrátt fyrir þetta verð-
ur lesandanum hlýtt til höfundarins. Alvaran grípur um
hjartað. Og samkendin eða samhugurinn vaknar ósjálf-
rátt.
Það, sem bölsýni Prédikarans veldur, er það að hann
finnur ekki réttlátan guð, því siður miskunnsaman. En
einkum er það þó vonleysið, sem fram undan liggur, sem
gerir honum svo dimt fyrir augum. I öðru riti, sem líka
er eitt af hinum yugstu ritum hins gamla' sáttmála, feru
sjálfum Davið lögð þessi orð í munn: »Sem skuggi eru
dagar vorir á jörðunni og engin er vonin« (1 Kron.
29,15). Sama vonleysið kemur fram í Jobsbók: »Eins
og vatnið holar steinana og vatnsflóðin skola burt jarðar-
leirnum, svo hefir þú gert von mannanna að
«ngu« (Job 14,19). Og hver sú von er, sést berlega á
þessum orðum í sama kapítula: Ef eg vissi að maðurinn
lífnaði aftur, þegar hann deyr, þá skyldi eg þreyja alla
•daga, herþjónustu minnar, þar til er lausnartíð mín kæmi.
Von eilífs lífs vantaði. Og þá um leið öll tækin á
því að réttlæta stjórn guðs á heiminum. Þau tæki auk-