Skírnir - 01.01.1908, Side 85

Ritdómar.
85
til er lesendur hafa farið að venjast þeim, eða þeir hafa fengið
sveigt tunguna að einhverju leyti inn á þær brautir, sem þeir
höfðu sjálfir farið. Heyrn hans á tungutak alþyðunnar — á íslenzk-
una, eins og hún er bezt töluð á landinu — er svo næm, að í því
efni jafnast enginn íslenzkur rithöfundur við hann, sem uú er uppi.
En jafnframt gefur hann stundum verulegan höggstað á sér. Van-
þekkíng á tungunni bregður fyrir hjá honum. Og smekkvísi hatis
er ekki jafn-mikil og aðrir hæftleikar hans. Fyrir því er það ein-
staklega auðvelt hverjum andlegum smælingja að gera að honum
atlögur, sent særa hann í augum þeirra mörgu mantta, sem lesa
bækur með lítilii athygti.
A Ó 1 ö f ii í A s i eru ymsir höggstaðir. Orðfærið er víðast
afburða-fallegt, þróttmikið og rammíslenzkt. En hér og þar rekur
lesandinn sig á alveg fráleit orðatiltæki. Blöðin hafa vandlega tínt
upp þau lyti, snúið út úr þeim og fært á verri veg. Hér er ekki
þörf á því leiðinlega verki að éta neitt upp eftir þeim. Og gall-
arnir taka lengia en til orðfærisins. G. F. bregður upp einstökum
myndum tir íslenzku sveitalífi af mikilli snild. Hattn hefir oft gert
það áður. Og hann hefir sjaldan gert það betur en í upphafi
þessarar bókar — lýsitigunui á æskuheimili Olafar. En honum
lætur enn ekki að koma saman sögu. Honuni tekst ekki að fylla
umgjörðina því lífi, þeim viðburðum, stórum eða smáum, og þeim
hugblæs-breytingum, sem einkenna vel samdar sögur. Bókin hefir
að alt of miklu leyti orðið að nokkurs konar ritgjörð, varnarskjali.
Lesanda er kipt, eins og nteð valdi, út af sviði listarinnar iun á svið
siðfræðinnar. Hann kann ekki við sig í þeim hnippingum. Og
honum finst vörnin víðast hvar með öllu óþörf, lítt sannfærandi,
þar sem þörf kynni að vera á henni, en valda stöðugri truflun.
Aidrei hafa þess glöggari nterki sést en í þessari bók, hve
stórhuga G. F. er, hve ástríðu-magnið heillar hug hans, og hve
djúpt hantt girnist að grafa eftir hugrenningum mannanna. Les-
andanum kernur ósjálfrátt Ibsen í hug, þó að ólíku sé að öðru leyti
santan að jafna, þegar hann les um konuna, sem ekki unni fóstr-
inu, sem hún gekk með sjálf, og þótti vænt um, þegar maðurinn
hetmar fekk sér hjákonu. Það dylst víst ettgum, að höfundur, sem
velur sér slík yrkisefui, er ekki að leita vandlega að alþyðuhylli.
Hatm þiggur hana auðvitað, með gleði, ef hún byðst. Ett hann
litur á alþyðuhyilina nteð þeirri höfðingsluttd, sem afsegir nteð óllu
að fara uokkurn krók á sig til þess að ná í hana. Gegu slíkum
ritum er avalt auðvelt að æsa einhverja. Sérstaklega er vandaiítið