Skírnir - 01.01.1908, Side 86

86
Ritdómar.
að velta hláturöldum á þá höfunda. Sjaldan er nema eitt fótmál
frá því, sem alvöruþrungnast er, yfir í hlátursköllin. En þau sköll
vekja ekki skilning þjóðarinnar á því, sem gáfumenn hennar eru
að hugsa.
Þeir, sem hafa ekki lesið Olöfu í Ási, hyggja sennilega, ef
þeir taka nokkurt mark á ritdómunum í blöðunum, að bókin só
ekkert annað en fáránlegt orðahröngl. Hér fer á eftir ofurlítið
sýnishorn (frá 31. og 32. bls.), tekið af handahófi. Vér ætlumst
til þess, að það kunni að verða einhverjum beuding um það, af
hverri samvizkusemi og sanugirni þeir dómar hafa verið ritaðir:
»Fos8 var í gljáfrinu og hellir á annan bóginn við iðuna, sem
var undir fossinum. Þarna var afdrep fyrir hverju njósnarauga
heiman frá brenum. Eg settist í helliaskútann, á stein, straum-
sorfinn, sem þar var, og horfði í iðuna. Straumsveiflurnar og iðu-
kastið töfruðu augu mín, einkum þegar miðnætursóiin skein á foss-
inn, þennan dverghaga jötun, sem greip ljósgeislana og braut þá
sundur. . . .
»Mér fanst. stundum, þegar eg hafði setið þarna lengi — mór
faust þá eins og eg heyra mannamál bak við sönginn, eins og lág-
mæli hvíslandi vara. Mér heyrðist eg heyra til sjálfrar mi'n og
hans, sem eg gat þá ekki slitið úr huga mínum. Fjarlægðirnar hurfu,
fjarlægðir rúms og tíma. Hömlurnar urðu að engu. Við náðum
þarna saman og nutumst. — Eg barnið, einstæðingurinn, föðurlaus,
móðurlaus, sat þarna í höllintii minni og horfði á himneska liti,
hlustaði á englasöng, sem amma mín hafði sagt mór frá. . . .
»Stundum fór eg ekki út, þegar dagsverkum var lokið, heldur
háttaði eg rakleiðis og breiddi yfir höfuð mór. En eg sofnaði
sjaldan fljótt. Hugsanirnar streymdu í hug mór og flugu á víð
og dreif, leiðslublandnar og hálfduldar, í móðublámann, sem leggur
upp af vötnum lífsins, fjarlægum, en fagurbláum«.
Þegar vér hugsum um Ó 1 ö f u í Á s i og höfund hennar og
viðtökur þær, sem bók hans hefir fengið, þá er eins og brugðið só
upp tveim hliðum á íslenzku menningarlífi.
Oðrumegin er bláfátækur og heilsulítill bóndamaður að berjast
um fyrir sér og sínum á koti norður undir Skjálfanda. í öllu
stritinu og áhyggjunum og heilsuleysinu hefir hann ekki frið fyrir
ýmsum örðugustu og viðkvæmustu vandamálum mannsandans. Og
hann leggur á sig það stritið í hjáverkum, á kvöldum og nóttum,
að fara skáldhöndum um þau efni, reyna að setja á þau eilífðar-