Skírnir - 01.12.1908, Blaðsíða 57

íslenzk heimspeki. 345
við að finna eitthvert allsherjar lögmál tyrir bréytni
manna.
Enn eitt mætti nefna, sem bendir til þess að heim-
spekilegt hugarfar muni jafnvel vera ríkt í íslenzku eðlir
en það er fjöldinn af sérvitringum, sem hér virðist hafa
verið fyr og síðar. Því að eigi einungis hafa spekingar
oft verið nefndir sérvitringar, og þá stundum eigi rang-
nefndir, heldur má einnig skoða sérvitringinn eins og
nokkurs konar skrípamynd spekings; hann hugsar og
hagar sér öðru vísi en almenningur, í efnum þar sem er
einskisvert eða hlægilegt að eyða sér í að vera frumlegur.
En í lífinu er algengt að sjá menn, sem vegna óheppi
legra lífskjara eru eins og skrípamyndir af því sem þeir
hefðu getað orðið. Og ekki er óliklegt, að því fán.ennari
sem einhver þjóð er og fátækari, þeim mun meira sé um
þess háttar skrípamyndir að tiltölu.
En sá sem fæðist heimspekingsefni, á liklega fremur
á hættu en allflestir aðrir að hann fari svo að einhverju
leyti. Og líklega er það meðfram af þeirri ástæðu, sem
vikið var á, að einungis stórþjóðirnar hafa — þegar Forn-
Orikkir eru frátaldir — eignast heimspekinga í fyrstu röð.
Það er óséð hvað mörg efni í slíka menn smáþjóðirnar
hafa eignast, þó að minna yrði úr þeim er þeir uxu upp,
sakir óheppilegra lífskjara.
Dæmi Schopenhauers og Herberts Spencers, einhverra
mestu spekinga sem verið hafa á síðari timum, sýna vel
hversu margt þarf að fara saman, til þess að slíkir geti
náð sinni hæð. Feður beggja voru sérvitringar og nokk-
urs konar heimspekingar, þó að annar væri kaupmaður
en hinn kennari (Spencer). Báðir voru svo efnum búnir,
að þeir þurftu aldrei að takast neitt embætti á hendurr
ekki einu sinni við háskóla, heldur gátu varið sér öllum
til að hugsa og semja þau rit, sem eru einhverjar merki-
legustu vörðurnar á leið mannsandans; og hinn andiegi
jarðvegur var svo undirbúinn, að sá kynlegi kvistur, sem
er heimspeki þeirra hvors um sig, gat vaxið þar upp.
Því að það er víst óhætt að fullyrða, að hvorugur