Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1882, Blaðsíða 85

85
þó mest vegna beitarinnar. J>ar að auki hafa skógarnir bœtt lofts-
lagið.
Eg skal nú nefna hér nokkur dœmi af peningsfjölda hér á
landi á ýmsum tímum: óvíða er talað um tiltekna upphæð á sauð-
fé í fornöld, enn Lnb. bls. 291—292 segir um þorstein rauðnef:
„þ>orsteinn lét telja sauði sína ór rétt .xx. hundruð, en þá hljóp alla
réttina þaðan af“. þ>etta á líklega svo að skilja, að hann taldi 20
hundruð, enn lét svo hlaupa út úr réttinni það sem þá var eftir,
án þess að telja; líka segir, að því var sauðrinn svo margr, að
hann sá á haustum, hverjir fegir vóru, og skar þá. f>orsteinn hefir
verið fjárrœktarmaðr og sett á það vænsta. Hœnsa-þóriss., bls. 130,
segir, þegar Blund-Ketill lét flytja heim varninginn austmannsins,
að hann hafi haft 100 hrossa (þ. e. stórt hundrað hrossa fullorðinna),
„ok þurfti einkis á bú at biðja“. Síðar þegar nýting hafði orðið
ill á heyjum, og harðr vetr kom ofan á, lét hann reka heim 140
hross og drap þar af 40, en gaf landsetum sínum fóðrið. Báðum
sögunum af Gísla Súrssyni og Hólaútg. lika ber saman um, að
þrír tigir kúa hafi staðið hvorum megin í fjósinu á Sæbóli. þá vóru
þó 2 bœir í Haulcadal, og lágu nær saman tún á Hóli og Sæbóli. Guð-
mundr ríki hafði 100 hjóna og 100 kúa, og eru þó ótalin öll geld-
neyti og ungviði. Ljósvetninga s., Kh. 1880, bls. 127. þann nafn-
kenda fellivetr, sem kallaðr var sauðavetr, dó ioonauta fyrir Snorra
Sturlusyni í Svignaskarði; hann hefir þá haft þar útibú (Sturl. VII
65, 1. b. 27530.) Má ætla, að það sem féll, hafi mest verið geld-
neyti, þvíað lengst hafa menn haldið lífi í kúnum. það er merkr
staðr i Sturl. VII 215, 2. b., bls. 91—92, um féð í Kirkjubœ : fyrst
var skift af staðareign, og svo í helminga því, sem þá var eftir.
Steinunn húsfreyja tók og til sín þar fyrir utan það fé, sem Og-
mundr hafði gefið henni, enn það sem þá varð eftir, var rekið burt.
„þrjá tigi kúa ok tólf kúgildi ungra geldneyta, fjóra arðr-eyxn,
hundrað á-sauðar, fimmtigir geldinga, sjautigir vetrgamalla sauða,
hross tuttugu, hálfr þriðe tögr svína, fimmtigir heimgása, tólf skild-
ir, tólf spjót, sex stálhúfur, sex brynjur, ok tfu kistur, dúnklæði á
hest“. Féránsdómr þessi mun hafa háðr verið samkvæmt lögum,
sbr. Grágás, Kb. 51 .k. Gékk þá líka frá skuldafé og ómagafé og
fl.; verðr þá ekki nærri helmingr, það sem upp er talið, og, ef til
vilþ ekki mikið meira enn þriðjungrinn; þó er engan veginn gert
neitt sérlegt orð á rikidœminu í Kirkjubœ. það er undrunarvert,
hvað hér á landi var mikill nautpeningr á 15. öld. Guðmundr ríki
Arason átti 6 höfuðból á vestrlandi, þegar eigur hans vóru gerðar
upptœkar eftir norðrreið hans, er varð 1427, þá segir:1 J>essi var
1) Jón Pétrsson forseti í yfirdóminum hefir gert svo vel að gefa mér
uppskrift af þessu úr gamalli bók, er hann á. Um norðrreið Guðmundar
Arasonar er getið í Islenzkum Annálum. Hafniæ 1847, bls. 400.