Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1883, Page 51

legir, að þeir loddu saman. Síðan gróf eg til allra hliða, eftir því
sem mér sýndist mannvirki þetta hafa verið að innan; þá fann eg
bút eða leifar af rafti digrum, sem mér fyrst sýndist vera af reka-
viði; hann lá í stefnu frá barðinu fyrir ofan, og nær vestrhliðinni,
enn svo var hann blautr og fúinn, að nær mátti sneiða hann sundr
með járnrekunni; af þessum rafti tók eg dálítinn bút, sem helzt
hékk saman, og þurkaði. Hér vóru svo glögg kennimerki, að það
var sjáanlegt, að þetta hafði verið mœnirásinn, og að þakið með
áreftinu föstu í hafði fallið niðr, og mœnirásinn til hliðar, og svo
smátt og smátt myndazt uppfylling og jarðvegr ofan á; að framan-
verðu, þar sem að ánni vissi, sá eg votta fyrir lítilfjörlegum þver-
vegg, enn að ofanverðu hefir verið grafið upp undir barðið. Inn-
anmál á þessu var, að því er séð varð, 9 fet á annan veg, enn 8
fet á hinn. Að því er ráðið varð af gólfinu og barðinu fyrir of-
an, hefir þetta ekki getað verið hærra enn rúmar 2 al. eða
eitthvað á þá þriðju. Miklu meiri skógr hefir verið í hvammin-
um áðr, því helzt er hann vanalega upprœttr næst bœjum, og með
því hér hafi verið um búið, eins og eg hefi getið til um hið nyrðra
leyni, þá var ekki allhœgt að finna þetta; bæðí þessi mannvirki
vóru og næsta lík, bæði að stœrð, lögun og öðru ásigkomulagi.
Hér var og einn kostr við, þegar þetta leyni var til búið eða
grafið, að þá mátti fœra moldina út á ána. f>annig er talað um í
Droplaugarsona s., Kaupmh. 1847 bl. 18: „við lœkinn grófu þeir
sér jarðhús ok fœrðu mold alla út á lœkinn ; vildu þeir eiga fylsni
þat, ef þeir þyrfti til at taka“. fað, sem eg fann hér, og áðr er
getið, tók eg með mér, og bjó um vandlega; er það nú hér til
sýnis á forngripasafninu. f»akrofið varð enn auðkennilegra, þegar
það þornaði; sáust greinilega förin í það eftir áreftið; nokkrir
birkilurkar eru heillegir. þ>egar þessi bútr úr mœnirásnum þorn-
aði fullkomlega, kom það í ljós, að í honum var eik, enn alt flís-
aðist þetta sundr við þurkinn, og eru þær flísar nú harðar sem
annað tré, með sínum reglulegu eikar einkennum.
Eg þarf nú ekki að fara mörgum fleirum orðum um, hvort
þetta mannvirki hefir verið fylgsni Gísla Súrssonar; ransóknin
sýnir það, og það sem hér að framan er sagt; allar þrjár sögurn-
ar segja einum rómi á sex stöðum, að fylgsnið hafi verið við kleif-
arnar, og þá fyrir sunnan ána1, Mns. bl. 40 og 66; Ms. bl. 125 og
1) f>að er til ein munnmælasaga í Geirþjófsfirði, að þegar Gísli varðist
á kleifunum, og öxin hljóp niðr í helluna, svo að brotnaði af henni hym-
an, þá hafi hann kastað henni í fossinn í ánni; — sagan segir nú einungis,
að Gísli hafi kastað öxinni og gripið til sverðsins—það er nefnil. dálítill foss
í ánni, miklu heimar eða norðar; hann er nær þvi þar, sem hvammrinn
byrjar, þegar að neðan er komið. þetta getr nú reyndar ekki hafa átt sér