Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1911, Blaðsíða 25

27
scal beiða doms vt meþan osagt er misseris tal vp«; samkv. lögsmþ.
(Kb. I., 209) skyldi lögsm. segja misseristal upp at þinglausnum.
Þessi tvö ákvæði munu vera hin einu sem til eru í Grágás viðv.
annari dóma-útfærslu til sókna en þeirri sem fram skyldi fara á
mánudögum (oftast), en þau eiga bæði við óvenjulega (extra-ordinær)
dóma-útfærslu og hið síðara einungis við útfærslu dóma til að dæma
um mál, sem máske hafði verið ómögulegt að búa undir áður dómar
fóru út í fyrstu, vegna þess að sakir höfðu gjörst síðar1). Feldu
dómendur ekki dóm í einhverju máli áður þeir gengu frá dómum
næstu nóttina eða næsta morgun eftir útfærsluna, mun það hafa
verið skoðað sem svo, að þeir vildu ekki dæma í því máli, svo sem
lögin þó skylduðu þá til. Það er ætlun vor að dómararnir hafi átt
að lúka öllum málum þegar í fyrsta sinn er þeir voru færðir út til
sóknar, og að það hafi alls ekki verið venja að þeir sætu
að dómum á alþingi nema þann eina dag eftir að þeir höfðu verið
færðir út, um kl. 2, næstu nótt eftir og síðan næsta morgun og
fram á daginn næsta eitthvað, ef ekki var lokið öllum málum fyr.
í ákvæðunum um afréttardóm2) og skuldadóm8) er beint tekið fram
um þá dóma að þeir skuli dæmdir um nóttina, nema dómendur allir
vilji heldur dæma morguninn eftir, en »lokið scal dome at raiðiom
degi a Nan dagÍN« eða »fyrir raiðian dag aNan dag eptir«. En verk-
svið þessara dóma er auðvitað miklu minna en fjórðungsdómanna á
alþingi, enda leyfist þeim að fresta dóminum til morguns. Ýms
ákyæði viðvíkjandi kviðburði o. fi. gögnum, um sektir, ef tafið var
fyrir, benda. á að ekki var frestað málum til næstu daga. Á hið
sama benda og ákvæðin um hversu með skal fara, ef einhver af
dómendum er sjúkur, og sömuleiðis ákvæði það sem til var fært
hér á undan um hversu dómarnir skyldu fara að, »ef þeir um sitja
eigi fyrir ofriki«; þeir virðast ekki hafa tekið það ráð að fresta
dóminum. Á þinginu 1120, er þeir deildu Þorgils Oddason og Haf-
liði Másson4) gátu dómendur ekki aðhafst fyrir mannþröng og
ofríki; Þorgils særði Hafiiða og varð þó komist hjá bardaga; sleit
þá þrönginni aítur og gekk allur flokkur Hafliða heim til búðar,
sár hans var bundið þegar og gengið síðan til Lögbergs, þar sem
‘) Sbr. Kli. I., 177, og ennfr. Sthb. 353: „Nv verþa a verk a alþingi at þing
lavsnum. þa er menn bregða tiölldum sinom. oc er þa eigi scyllt at föra dom ut nema
vile. enda er rétt at beiða doms ut meþan eigi er upsagt misseris tal“, sbr. Kb. I. 83,
ákvæðið 8em áður var tilgreint.
») Kb. II. 117, Sthb. 492.
•) Kb. II. 151, Sthb. 228.
*) Sjá sögu þeirra, 18. k. Útg. Gnðbr. Yigf. af Sturl. I., 26. bls.
4*