Árbók Hins íslenzka fornleifafélags

Årgang

Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1911, Side 35

Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1911, Side 35
37 þess er nú hefir verið tínt telst til messuskrúða andlegrar stéttar manna kápan (capa, cappa). Hér á landi voru þessar kápur venju- lega nefndar kantarakápur; voru þær víða til hér við kirkjur í katólskum sið, — og vist lengi siðan sumstaðar —, svo sem sjá má á máldögunum i Fornbréfasafninu. Stundum voru þær nefndar hér fcdrkápur (cappa choralis, sbr. Chormantel og Chorkappe á þýzku og Korkaabe á dönsku o. s. frv.). A latínu nefndist þessi kápa enn- fremur pluviale (regnkápa) af pluvia, regn, — af því að hún var borin í helgigöngum úti, í fyrstu einkum af kórsöngvurum og óæðri klerkum, síðar — og nú — af biskupum og prestum; casula cucullata (hettukápa) eða processoria (helgigöngukápa). Sumstaðar er hún nefnd reykelsiskápa og sumstaðar aftansöngva- (vesper-) -kápa, þar eð prestar hafa hana sérstaklega við síðdegismessur og við ýmsar þjónustugjörðir þar sem þeir fara með reykelsi á glóð. Kápur þessar voru með ýmsu móti í fyrstu, bæði að efni og lögun, en ætíð munu þær þó hafa verið flatar og ermalausar, lagðar yfir herðarnar og opnar að framan, og höfðu fengið nafn sitt af hettu þeirri (cappa, caputium af caput, höfuð), sem á þeim var efst í miðju og hékk niður á bakið, en mátti draga yfir höfuðið. Voru slíkar kápur notaðar í öndverðu af lærðum og leikum eins og aðrar yfirhafnir; leikmenn virðast hafa lagt þær niður, en munkarnir urðu auðþektir af höttkápum sínum og klerkar og kanokar af kórkápum sinum. Smámsaman tókst sá siður upp meðal hinna æðri klerka og biskupa að hafa slíkar kápur, en eðlilega voru þær miklu dýrari og skrautlegri en kápur hinna óæðri klerka. Á Englandi virðast þær hafa verið orðnar mjög almennar um það leyti er kristni kom á Norðurlönd; voru þær nefndar á engilsaxnesku cantercappae (cappae cantorum), og mun íslenzka nafnið, kantarakápa, tekið upp eftir því. Á þeim öldum munu kápur hafa verið fyrirskipaðar biskupum og prestum, og páfinn sjálfur virðist og hafa tekið upp þann sið þá að bera rauða kápu. Kantarakápur frá miðöldunum eru víða til enn í katólskum löndum. Eru þær í lögun sem hálfkringla og breiddin á hvern veg út frá miðjum kraga (geisli hálfhringsins) um 2 álnir og 3—4 þuml.; en allar eru kápur þessar yngri og betri en hinar fornu kápur kór- söngvaranna og hinna lægri klerka, þótt nú verði fátt um þær sagt með VÍ8SU, þar eð ekki eru til nema slitur af þeim og þó óvíða; þær virðast með vissu hafa verið minni. Hetta (cucullus) sú sem fyrrum var áföst við kápur þessar og kom sér vel fyrir hina krúnurökuðu klerka, virðist smátt og smátt hafa farið að leggjast niður síðan á 13. öld; tókst þá upp í hennar

x

Árbók Hins íslenzka fornleifafélags

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Árbók Hins íslenzka fornleifafélags
https://timarit.is/publication/97

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.