Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1999, Síða 56

60
ÁRBÓK FORNLEIFAFÉLAGSINS
Með Guðmundi Guðmundssyni verða þáttaskil í sögu íslenskrar tré-
skurðarlistar. Hann var atvinnumaður í anda nýrra tíma, menntaður er-
lendis, og mikill munur var á stíl á verkum hans og innlendum tréskurði í
gamalli íslenskri hefð. Sennilegt er að einhverjir samtímamenn hans hafi
orðið fýrir áhrifum af stíl hans. En ef til vill var Guðmundur ekki eini
lærði listamaðurinn í landinu sem skar út í brjóskbarokkstíl. Þess má geta
að lítil kista frá Bæ á Rauðasandi er með prýðilega barokkteinunga sem
ekki virðast eftir Guðmund.93
Skúli Illugason
Önnur verk bera meiri svip þess að vera heimasmíðuð og sameina inn-
lenda hefð nýjum straumum. Dæmi um það má t.d. sjá í verkum nokk-
urra tréskera sem við þekkjum með nafni. Ski'tli Illugason (um 1630-
1689) var systursonur Þorláks biskups Skúlasonar. Hann fór til Kaup-
mannahafnar til að læra trésmíðar um 1660 og starfaði síðan sem tré-
smiður og tréskeri víða um land.94 I kirkjunni á Skarði á Skarðsströnd
eru varðveitt nokkur verk eftir hann. A þeim má sjá að eins og Guð-
mundur Guðmundsson notaði hann barokkteinunga með stönglum sem
holað var úr. Þetta eru lítil laus brík með ártalinu 1678, stoð í dyrum og
brjóskverk (skjöldur með fangamarki á bekkbrúðu).
Illugi Jónsson snikkari
Bróðursyni Skúla, Illuga Jónssyni snikkara (f. um 1660) voru falin mikil-
væg verkefni, bæði sem trésmið og útskurðarmanni. Hörður Agústsson
eignar honum ekki færri en þrjá varðveitta predikunarstóla, fyrir utan
minningartöflur og önnur verk.95 Ekki er vitað hvar Illugi lærði iðn sína,
en líklegt er að hann hafi lært af föðurbróður sínum.Verkin sem varðveist
hafa sýna að hann mótaði brjóskverkið á sinn sérstaka hátt og notaði það
stundum með skreyti í eldri stíl.Verkið er óvenjulega lágt skorið og flatt á
nokkrum minningartöflum úr kirkjum á Norðurlandi yfir fólk sem lést á
tímabilinu milli 1680 og 1690.96 Hér vantar hin þrýstnu form barokk-
stílsins, en sumt minnir á brjóskmyndanir og „vínviðarteinunga“ Guð-
mundar Guðmundssonar.
Hörður Agústsson telur predikunarstólinn í Laufáskirkju eitthvert al-
besta verk Illuga Jónssonar (45. mynd). Minningartöflurnar sem áður
voru nefndar voru æskuverk, en predikunarstóllinn var smíðaður 1698.
Hér spreytir Illugi sig á hátt skornu skreyti og sker einnig mannamyndir.
En eins og við mátti búast er það skreytið sem best er unnið og af mestu
öryggi á þessum íslenska barokkpredikunarstól.97