Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1999, Qupperneq 92

96
ÁRBÓK FORNLEIFAFÉLAGSINS
Lokaþáttur á 20. öld
A síðari hluta 19. aldar hafði mjög aukist áhugi á fornum minjum. Meðal
annars leiddi það til þess að Forngripasafn Islands (sem síðar varð Þjóð-
minjasafn Islands) var stofnað 1863. Utskornir trégripir áttu eðlilega
heima í safninu frá upphafi.
Stefán Eiríksson
Ahugi á fornri listiðju kont einnig fram á annan hátt. Ekki síst má þakka
það Stefáni Eiríkssyni (1862-1924). Hann hlaut trausta menntun í teikningu
og í tréskurði erlendis, aðallega í Kaupmannahöfn. Frá 1897 átti hann
heima í Reykjavík og kenndi bæði teikningu og tréskurð. Hann varð
fremstur í hópi íslenskra tréskera sem höfðu sveinspróf í iðn sinni og sóttu
m.a. innblástur í forna íslenska tréskurðarhefð. Reynt var að endurvekja
bæði teinungaskreyti og höfðaletur. Einnig var oft likt eftir formum gam-
alla hluta. Bæði Stefán og nemendur hans skópu verk sem voru aðdáunar-
verð, vel og nákvæmlega skorin eftir gamalli hefð (dæmi 83. mynd).14(l
Ríkarður fónsson
Meðal nemenda Stefáns má nefna Ríkarð Jónsson (1888-1977). Hann var
fyrsti maðurinn sent tók sveinspróf í tréskurði á Islandi. Síðar stundaði
hann listnám í Kaupmannahöfn. Áhugi hans á gömlum íslenskum tré-
skurði kom ekki síst fram í tilfmningu hans fyrir höfðaletrinu, sem hann
kynnti sér út í æsar og notaði í verkum sínum, meira að segja með
myndum af landslagi og fólki, sem gerðar voru af hagleik og kunnáttu.
Mannamyndir skar hann bæði upphleyptar og heilskornar.141
Það má líta á endurvakningu gamalla myndefna sem dæmi um þjóð-
ernisrómantík, sem heyrir sögunni til. En ekki er loku fyrir það skotið að
tréskurðarverk fyrri alda geti enn innblásið ný verk.
Niðurstöður
Hér hefur verið reynt að rekja í aðalatriðum sögu íslensks tréskurðar og
líkneskjusmíðar úr tré frá upphafi til enda.
Það virðist ljóst að skrautskurður annars vegar og líkneskjugerð hins
vegar byggi á tveinrur ólíkum hefðum: annars vegar er ævaforn norræn
hefð og hins vegar yngri hefð og meira sameiginleg allri Evrópu, og
undir stjórn kaþólsku kirkjunnar.
Skrautskurðurinn er yfirleitt unninn af íslenskum tréskerum. I honunr gætti
mikillar íhaldssemi, þó að margvísleg evrópsk stflafbrigði settu nokkurn svip á
hann. Rómönsk form héldu allan tímann velli við hlið nýrri stíltegunda.