Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1999, Side 159

NÁNARI SKÝRINGAR UM GRUNDARSTÓLA
163
mér til hugar koma að einkenni þetta vísi til Óðins. En skyldu menn
þessir kunna að rnerkja samruna Óðins og heilags Nikulásar? Það er erfið
spurning.
Þar sem virðist jafnvel vera sjálfsmynd Ara Jónssonar, vinstra rnegin á
efri þverfjöl í stólbaki Hafnarstóls, myndast nokkurs konar ígildi rúnarinn-
ar x, er nefnd hefur verið hér að framan og getur þýtt móður jörð o.fl.
(Sjá K.Schneider, Die Germ. Runennamen, bls. 460, 478-479). Óðinn hékk
á „vindga meiði“, segir í Hávamálum, og nam rúnir. Þannig tengist guð
þessi gróðri og jörð. Systir Bors, föður Óðins, var Bestla, og mun nafnið
merkja „jörð“. Ekki eru neinar ýkjur að segja að íslensku jólasveinarnir,
eins og fólk ímyndar sér þá, tengist mjög jörðinni, sveitafólkinu. Báðir of-
angreindir menn á Arastól, með hið sérkennilega hár sem líkist topphúfu,
eru í raun einir í skurðverkinu. Mælir það ekki gegn því að þeir séu í ætt
við Sánkti Kláus. Islendingar 16. aldar hafa e.t.v. verið all kunnugir þessum
jólasveini, en uppruna hans rekja menn til Niðurlanda. Hafa má í huga að
niðurlenskar altarisbríkur í síðgotneskum stíl voru keyptar á þessu tímabili
handa íslenskum kirkjum. Mynd sú sem Grundarstólar skilja eftir á heinra
í norrænni listsýn. Um leið og varðveitist hér sérkennilegt formrænt gildi
er og brugðið upp formi í þeirri merkingu sem felst í þessu orði í leikrit-
inu „Hamlet" eftir Shakespeare, en þar merkir „all forms“ sama og öll
dæmi, öll fordæmi (1. þáttur leiksins, 5. atriði).
Ef litið er yfir útskurð á herðafjölinni á stól Ara Jónssonar blasir þar
við víxlun atriða sem vert er að gefa gaunr. Fletinum er skipt nrilli
kringla og kringlusneiða og fýlling höfð í bilunum, en einnig sést að hér
skiptast á nryndir nranna annars vegar, þær flestar í kringlunum, og hins-
vegar stílfærð gróðuratriði og smámyndir. Eru jurtaatriðin tré eða í ætt
við tré, og hér verið að bregða upp rúnunr. Þessi högun virðist eiga sér
fyrirnryndir í vestrænni list. Konra franr atriðavíxl nreð stílfærðunr trjánr í
lýsingu biblíuhandrits senr kennt er við Tours-skólann franska og er
lýsingin frá tínrabilinu 834-843. Greinir frá sköpun Adanrs og Evu,
syndafallinu og brottrekstrinunr úr paradís. (Sjá bls. 55 í bók John
Beckwiths, Early medieml art).
Hér virðist reyndar gæta áhrifa frá trjáanryndunr í list áliðinnar forn-
aldar Grikkja og Rónrveija. Má bera niður, að því er nrér virðist, þar senr
eru rónrverskar tíglanryndir og nrunir úr gleri, og tengsl virðast við tré í
tíglanryndunr Miklagarðsríkis. Tré rísa og nrilli nrannamynda á forngrísk-
unr leirkeijunr. I riti Beckwiths nrá rekast á annað nrerkilegt dænri unr
atriðavíxl nreð stílfærðunr tijánr, þar senr lrann ræðir lrið upphleypta
nryndverk á frægri tvennd hurða úr bronsi í kirkju heilags Mikaels í