Tímarit Hins íslenzka bókmentafélags - 01.07.1883, Page 45

i»3
Með 17. öldinni byrjar hér á landi einokunar-
verzlunin, með því að Kristján IV. leigði nokkrum
mönnum í Kaupmannahöfn, Málmey og Helsingjaeyri
verzlunina (1602) enn bannaði öllum öðrum að eiga
viðskifti við landsmenn, og lét fáum árum síðar brjóta
öll þau hús, er fjóðverjar áttu hér á landi. Af því
að fiskr þótti þá eins og áðr hin bezta vara, vildi
bæði konungr og kaupmenn hvetja menn til að stunda
fiskiveiðar fremr öðrum atvinnuvegum. og fyrir því
var fiskr að tiltölu i hærra verði enn önnur innlend vara,
og allar útlendar vörur lægri, ef þær vóru borgaðar
með fiski og lýsi. fetta bera kaupskrárnar 1619, 1684
og 1702 ljóslega með sér. Eftir kaupskránni 1619
fengu menn til dœmis í einkaupi méltunnu fyrir 80
fiska, ef hún var borguð með fiski og lýsi, en 90
fiska kostaði hún gegn annari vöru, svo sem ull, tólg
og prjónlesi. Enn þessi ráðstöfun náði þó eigi tilgangi
sínum, sem eigi var að vænta. Frá kaupmanna hálfu
var margt því til hindrunar, að landsmenn gæti stund-
að sjó af kappi. Öll vara varð nú miklu dýrari enn
áðr, og við það jókst fátœkt manna og með henni
dugleysið, og með því að kaupmenn höfðu minstan
ábata á allri nauðsynjavöru, fluttu þeir sem minst
þeir gátu af henni. J>annig kvarta landsmenn yfir því,
rétt eftir að einokunin byrjaði (1604), að kaupmenn
léti ýmsa nauðsynja vöru vanta t. d. skipavið, árar,
járn og tjöru, og eru þessar kvartanir oft endrteknar
síðar. Kaupmenn urðu nú og svo ráðríkir við lands-
menn, að þeir fengu oft ekki að flytja fisk sinn frá
sjónum til heimilisnauðsynja, og naumast að borga
landskuldir til konungs í fiski, og það þó þeir væri
als eigi skuldugir, og varð konungr á stundum að
skerast í þetta. J>annig leyfði hann (1609) sjómönn-
um af landi, er í Vestmannaeyjum reru, að flytja brott
af afla sinum það, er þeir þyrfti til heimila sinna og