Tímarit Hins íslenzka bókmentafélags - 01.07.1883, Blaðsíða 106

244
á ýmsum tímum greint á, og greinir enn á um það,
hver sé beinastr og beztr vegr til þess, að ná sannri
mentun og að sem flestir verði hennar að njótandi.
Hér er um tvent að gera: Annaðhvort standa börn-
in undir umsjón foreldra sinna og þiggja uppeldi sitt
og mentun að þeim, eða foreldrar af einhverjum ástœð-
um koma börnum sínum undir umsjón annara til að
ala þau upp og menta.
John Locke (enskr heimspekingr d. 1704) hélt þvi
skýlaust fram, að enginn gæti veitt barninu eins holt
og gott uppeldi eins og foreldrarnir ; var hann fyrir
þá sök öllum skólum mótfallinn ; hélt þar að auki, að
barnið lærði í skólanum svo margt ljótt og ósiðlegt af
skólabrœðrum sínum og skólasystrum, sem það hefði
ekkert af að segja undir handarjaðrinum á foreldrum
sínum. Hinn nafnkunni frakkneski rithöfundr Rousseau
(d. 1778) taldi það og mestan galla við skóla, að skóla-
sveinninn hlyti að læra svo margt ljótt af illu eftir-
dœmi í skólanum ; hann taldi það eina mögulegleikann
til að vernda unglinginn óspiltan af heiminum, að setja
honum kennara, er fœri með hann svo að segja út úr
öllu mannfélagi til að ala hann upp, því að jafnvel
heimilislifið, eins og það gerist bezt, hlyti að hafa ill
áhrif á unglinginn, og aftra hans andlegu framförum.
J>að vóru þessu likar skoðanir sem Comenius reis
á móti og barðist fyrir því af öllum kröftum að skól-
ar væri stofnaðir, því að sá væri eini vegrinn til við-
reisnar mentuninni, og hið bezta ráð, er kostr væri á,
til þess, að hún yrði sem almennust. Hann segir:
„Mennirnir eru svo misjafnir og störf þeirra eru svo
misjöfn, að það er óhugsandi, að allir foreldrar sé
fœrir um, að uppala börn sín, og kenna þeim það, sem
þau þurfa nauðsynlega að læra. f>ví eru menn til
þess settir, að veita börnunum tilsögn. þ>essir menn
eru kallaðir kennarar. Staðrinn, þar er þeir vinna verk