Tímarit Hins íslenzka bókmentafélags - 01.07.1883, Side 108

246
Heimilis ástœðurnar eru víða svo, að börnunum verðr
ekki sint svo sem þau hafa þörf á; áhyggjur fyrir
daglegu brauði ganga fyrir öðru, og þar sem brauð
er nóg, er ástandið oft eigi betra, heldr verra, því að
þar er oft ágirnd og það, sem henni er samfara, hið
mesta banvæni fyrir hfnar ungu sálir. . . Ef vét höf-
um nokkurn neista af kærleika til hinnar ungu kyn-
slóðar, þá hrífum hana út úr þessu banvæna andrúms-
lofti, og búum henni stað, þar sem ekkert slíkt getr
grandað henni, né lagt haft á andlegar framfarir henn-
ar, og tökum hana ekki þaðan aftr, fyr enn hún hefir
náð þeim sálarþroska, að hún geti til fulls metið hið
ílla í heiminum, svo að hún geti forðazt það“. fað,
sem Fichte meinar, er, að stofnaðir skuli skólar, þar
er börnin geti lifað laus við alt heimilisböl og tekið
þeim framförum, er þau kunna að hafa hœfileika til.
f>essu máli tala allir hinir mestu og beztu alþýðuvinir
(Niemeyer, Diesterweg, Pestalozzi, Fröbel o. s. frv.).
f>að má og á sjá, að alstaðar þar, sem alþýðumentun
er í bezta lagi, þar eru það alþýðuskólarnir, sem hafa
komið henni áfram.
5>að er kunnugt, að á f>jóðverjalandi er alþýðu-
mentun í mjög góðu lagi. eftir þvi sem vænta má af
svo fjölmennri þjóð, enda hafa alþýðuskólar staðið þar
í miklum blóma, og fé eigi verið til sparað, að gera
þær endrbœtr, sem þurfa hefir þótt, bæði á skólahús-
um og öðru því, er skólahald snertir. Svíar kosta ár-
lega œrnu fé til mentunar alþýðu, enda er alþýða
manna í Svíþjóð talin mentuð í bezta lagi. Vestr-
heimsmenn auka nú árlega gjöld til alþýðuskóla, og
reisa hvern skólann öðrum skrautlegri, svo að engi
eru dœmi til í Norðrálfu. Englendingar hafa þóttsein-
ir til, að verja opinberu fé til alþýóumentunar, enn
þetta mál hefir þó tekið miklum breytingum þar í
landi síðan 1870; þá fyrst komst lögskipun á skóla-