Tímarit Hins íslenzka bókmentafélags - 01.07.1883, Side 109

247
mál þeirra. J>eir taka þjóðverska alþýðuskóla að
mörgu leyti til fyrirmyndar.
Hérálandi hafa menn til skamms tímalátið sér lynda
þá þekking, er börn geta fengið hjá foreldrum sínum,
og enga þörf fundið á að koma upp skólum til mentunar
alþýðu, enda hafa ekki miklar kröfur verið til hennar
gerðar; enn hér fer sem annarstaðar, að aukið frelsi
heimtar aukna þekkingu, aukna mentun. Sú spurning
hlýtr þá að koma fram, og heimtar svar : Ber nauð-
syn til að koma á fót mentunarstofnunum til eflingar
alpýðumentuninni ?
f>ó að reynslan hafi þótt sanna í öðrum löndum
að skólar sé nauðsynlegir til að menta alþýðu svo að
vel sé, gæti alt um það verið áhorfsmál, hvort vér ætt-
um þegar að grípa til þess úrræðis, að verja fé af
okkar fátœkt til þess, að koma á fót slíkum mentun-
arstofnunum. þ>ar sem mikið er þéttbýli, svo sem í
stórbœjum, verðr aldrei hjá því komizt, að margt verði
saman komið af andlegum og líkamlegum aumingjum,
sem ætíð hugsa um líkamann, enn því minna um sál-
ina. Börnum, sem alast upp í sliku mannfélagi, er
venjulega engin hjálpar von, nema ef þeim verðr kom-
ið burt frá foreldrunum og í skóla. Alist þau upp
heima, þá alast þau upp eins og skepnur, læra ekk
ert og sjá ekkert fyrir sér, nema eymd og volœði og
spillingu. pessu máli er nú ekki að gegna hér á landi,
að minsta kosti eigi alment, þó að því miðr sé dœmi
til þess, að menn hafi hér orðið ósjálfbjarga aumingj-
ar alla ævi eingöngu sakir skorts og vanrœkslu í upp-
eldinu. Til eru einstöku sveitastjórnir, sem telja það
einhvern inn mesta búhnykk, að koma hreppsómög-
um fyrir tíma og tíma hjá purfamönnum■—eða mönnum,
sem liggr við sveit, og geta því eigi staðið í lögskilum
við hreppinn —- til þess „að e'ta út hjá peim sveitarút-
svarið1, eða reyna að verja öreiga sveit með því, að