Eimreiðin - 01.01.1899, Síða 92

92
gjört oss neina hugmynd um þennan feiknahita, þvi að mesti hiti,
sem vér þekkjum úr daglega lífinu, er ekki nema hér um bil 1500°,
og nægir hann til að bræða járn, stál og alla málma, nema hvíta-
gull (platínu). Það er með rafmagnsstraumum að menn framleiða
svo mikinn hita, í svo nefhdum »rafmagnsofnum«, en vandinn er
að fá eitthvert efni í ofninn, sem ekki brenni eða bráðni. Sumir
ofnar eru úr kalki, svo sem rafmagnsofn sá, sem Moissan hefur
búið til fyrir skömmu Flestir málmar gufa upp í honum eins og
vatn við suðu. Hitinn þar er líkastur þvi, sem menn ætla að sé
i hinu glóandi gufuhvolfi umhverfis sólina, enda eru þar lika
margir málmar í gufulíki. Hita þennan má nota til margs, t. d.
til þess að hreinsa málma. Þegar kolefni er hitað í rafmagnsofni,
hrífur það til sin alt súrefni, sem það nær til; nú er »leirjörð«
samband af málmi þeim, er heitir »almín« (aluminium) og súrefni;
sé því kol og leirjörð látin saman í rafmagnsofninn, sameinast
kolefnið súrefninu úr leirjörðinni, en eftir verður hreint almín;
þetta er ákaflega þýðingarmikið, því almín verður sjálfsagt aðal-
málmur 20. aldarinnar, eins og járnið hefur verið málmur 19. aldar.
Það er meira til af almini en járni á jörðunni, og það hefur marga
kosti fram yfir járn; það er miklu léttara í sér og ryðgar ekki.
En gallinn er sá, að hingað til hefur það verið alt of dýrt; en
eftir að menn fundu þessa nýju aðferð til að vinna það, hefur verð
þess lækkað mjög, og menn vona, að það verði enn þá ódýrara
seinna meir. Með þessari sömu aðferð má og vinna marga aðra
málma, sem hingað til hefur verið mjög orðugt að fá. Kolefni
getur og í rafmagnsofninum sameinast ýmsum öðrum efnum, og
myndast við það merkileg efnasambönd, er menn hafa eigi þekt
áður. Sem dæmi þess má nefna kísilkol (carborundum). Þau mynd-
ast, ef kol og sandur (kisilsandur) eru látin saman í ofninn, helzt
með dálitlu af salti. I sandinum er bæði súrefni og kísill, og
sameinast kolefni báðum, þannig að samband kolefnis og súrefnis
(kolsýra) gufar burt, en samband kolefnis og kísils (kísilkol) verður
eftir. Kísilkol eru mjög hörð og eru þvi notuð til þess að fægja
harða gimsteina o. fl. Kolefni og kalk getur og sameinast í raf-
magnsofninum, en kalk er samsett af súrefni og kalkefni (calcium);
nokkuð af kalefninu sameinast súrefninu (brennur) og gufar burt,
en sumt sameinast kalkefninu og myndast þá kolakalk (calciumcar-
bid). Sé vatn látið drjúpa á kolakalk, myndast lofttegund, sem