Eimreiðin - 01.01.1901, Síða 3

3
fer lengra en hæfilegt er, t. d. þegar hann vill eigna nafngreind-
um manni þá og þá söguna. Pó aö hægt sé að sanna, að hitt
og þetta eða margt sé harðbendlað við þann og þann manti, er
þó langt skref til þess, að sá hinn sami sé líka höfundur sög-
unnar. Lengra finst mér ekki vera hægt að fara en segja, að sá
og sá hafi verið — líklega verið —- einhver helzti heimildarmaður
söguhöfundarins; en hann — heimildarmaðurinn — verður ekki
fyrir því höfundur. I öðrum ritgjörðum finst mér höf. oft beita
rangri aðferð í rannsókn sinni og laðast til að sveigja orð heim-
ildarritá í öfuga stefnu, í stað þess að skilja þau eins og mér
finst liggja beinast við. — Paraf sprettur meðal annars að mildu
ágreiningur okkar á milli um Eddukvæðin —. Sömuleiðis vill höf.
oft og einatt leggjast dýpra, en þörf er á; það er stundum eins og
hann búi sér til huliðsblæju og ímyndi sér, að bak við hana liggi
gull og gersemar, og svo er um að gera að rífa blæjuna í sundur,
svo að dagsbrún vísindanna nái að komast inn. Til þess að geta það,
þarf margar og margvíslegar tilgátur, margar skorður og stoðir
þessum tilgátum til stuðnings. Alt er þá undir því komið, hvernig
þessar stoðir eru, og er það ekki furða, þótt mönnum lítist oft
misjafnt á þær — þegar farið er að treysta þær. Sumum kunna
að þykja þær styrkar, en þá er eftir að vita, hverju afli þeir hafa
beitt við þær. Tilgátur eru ólikar í eðli sínu; sumar eru svo
sennilegar, að þær eru teknar gildar að minsta kosti um svo og
svo langan tíma; sumar hverfa þegar í stað. Pað er ekki aðferð
höf. eins að beita töluverðum tilgátum; margir fræðimenn hafa
beitt og beita enn þessari aðferð — enda verður heldur ekki hjá
henni komist. En aðalatriðið er það, að leiða ekki meira fram úr
heimildariindum, en sennilegt og skaplegt er, en það sannast hér
sem oftar, að vandratað er meðalhófið. En það, sem ég dáðist
einna mest að hjá þeim manni, er hér við háskólann var kenni-
faðir okkar beggja, höf. og minn, þótt ég nyti hans stutta
stund, — ég á við gamla Maðvig —, var, að hann altaf og al-
staðar tók það skýrt og skýrast fram af öllu, hvað s t æ ð i í heim-
ildarritunum, hvað langt það næði —- »hingað og ekki lengra*, —-
og svo vítti hann harðlega alt það vísindalega hrófatildur, sem
einkum Pjóðverjar oft og einatt hafa hrúgað upp, um leið og hann
sýndi fram á, að heimildarorðin gætu ekki verið með réttu óbil-
andi undirstaða svo mikilla kastala, eða þá að þau væru misskilin
eða því um líkt. Eg get með sanni sagt, að hér í Danmörku er
i