Eimreiðin - 01.09.1909, Blaðsíða 42

202
flestum þessarra kviðlinga svo ósvikinn, að sýnt er, að skáldin
hefir sviðið undan brennijárnum hennar. Pessi kveðskapur er vitni
þess, meðal annars, að þjóð vorri sé tamt bakbitið, ekki sízt er
skáld hennar eiga í hlut. Eg get þessa til að sýna, hvað
nema megi af ljóðum vorum. Eg ætla hér að segja ofurlítið frá því,
hvernig bókmentir vorar, einkum kveðskapurinn, beri Dönum sög-
una, viðskiftum og viðureign við þá, Danakonungum og Dan-
merkurveru sinni. Pað leikur víst fleirum en mér forvitni á, hvern
hug íslendingar bera til sambandsþjóðar vorrar. Ég kveð ekki
eingöngu þjóðskáldin svo kölluðu til vitnis um þetta mál. Eg tek
öllum fróðleik fegins hendi, hvort sem hann kemur frá Bjarna
Thórarensen eða Símoni Dalaskáldi. Eegar ritskýrendur og bók-
mentafræðingar reyna að gera sér glöggva hugmynd af skáldum,
nægir þeim ekki þaullestur á beztu ritum þeirra. Hratið er líka
kannað. Sitthvað getur leynzt í því, er skerpir skilning vorn á
list skáldsins, gáfum þess og þroska. Par getur t. d. falist frum-
vísir þess, er seinna varð aðalefnið í beztu ritum hans. Eins auka
lélegar ljóðabækur skilning vorn á bókmentum þjóðanna. En
þær geta meira. Pær geta líka á annan hátt frætt oss á ýmsu
um líf og menning þeirra. Stöku sinnum getur enda viljað
svo til, að þau segi oss sumt, auðvitað óbeinlínis og óafvitandi, er
ekki er eins auðvelt að öðlast vitneskju um af verkum betri skálda,
t. d. um almenningsálit á einhverju. Vitskáldin eru ef til vill alein
í landi um skoðanir sínar. Vér getum ekki skorið úr því, að
ókönnuðu máli, hvort þær eru líka skoðanir fjöldans. Ef svo vill
aftur til, að vér rekumst á einhverjar skoðanir í kviðlingum óhugs-
andi rímara, má fremur treysta því, að þær séu bergmál af al-
mannadómi. Eeir eru sem börnin, er mæla það, sem á bæ er
títt. Eg vona, að menn misskilji þetta ekki né rangfæri, sem ég
ætli að halda því fram, að vér getum numið sálarfræði eins vel
af lélegum skáldritum eða grætt svipað því eins mikið á lestri
þeirra yfirleitt.
Annars er ekki um auðugan garð að gresja, er leitað er í
ljóðakverum íslenzkra alþýðurímara, þótt undantekningar séu á
því, sem öðru. Eað eru furðuleg kynstur, sem gefið hefir verið
út af þeim. Eað er merkilegt, hve höfundum þeirra eða ættingj-
um höfundanna hefir verið ant um að koma þeim á prent. Pessi
umhyggjusemi er sem móðurástin. Hún er jafnhlý og viðkvæm,
hvort sem barnið er gáfað eða ógáfað, afbragð að fríðleik eða