Eimreiðin - 01.09.1909, Blaðsíða 50

210
Og í þessum vísuorðum:
»Upp er dagur helgra hefnda látum hana hlítum efnda,
heimi runninn nú um síð, hllfðar nú er þeygi tlð!«
Pó að Gísli hefði ekki ort né ritað neitt um Dani, er vér gætum
ráðið af hugarþel hans í garð þeirra, gætu menn sagt sér það án
þess, að þeim Islendingi hefði ekki verið vel við þá, er kvað
með slíku skapi og auk þess hataði erlend stórveldi fyrir stjórn
þeirra á aflminni smáþjóðum, t. d. Austurríki3), að minsta kosti
þegar sá gállinn var á honum. En bæði rit hans og ljóð sýna,
að hann hefir fundið til þess, hvílíkt ógagn vér höfum biðið af Dön-
um. »Eydanir svelta það«, segir hann í kvæðinu »lsland og al-
þing«. Enn segir hann við Jón Sigurðsson, að hann hafi séð, hve
mikið búi í íslenzkum landslýð, þótt útlendingar hafi þursogið all-
an merg úr beinum hans — (»Pó úr honum þroski og þrek sé
kvalið af útlendum, það aldrei þver«). Par hlýtur að vera átt við
Dani. í Nýjum Félagsritum 1852 er grein, sem hann kallar
»Fyrrum og nú«. Hann minnist þar á þær hörmungar eyðingar-
innar, er náttúran hefir sent yfir ísland, ógurlega jarðelda, er
breyttu blómlegum sveitum í öræfi, og voðalegar drepsóttir', er
geisað hafa yfir landið, t. d. Svartadauða. En svo bætir
hann við: »0g þó er þetta ekki hið versta. Meðan landið lá í
umbrotunum og gerðist heldur svefnhöfugt, sendi hin vitra er-
lendisstjórn, er ráð á að kunna við flestum hlutum, verzlunarein-
okið, eins og nokkurskonar allsherjarlyf, til þess sem fyrst og
alt í einu að reka endahnútinn á gerðir sínar, og það er ekki
henni að þakka, þó það hafi ei tekist til fulls. Verzlunaránauðin
hefir gert það, sem hún gat, og það hefir oft legið nærri því, að
hún yrði íslandi að hinu sama, sem maran forðum varð Vanlanda
konungi, og að minsta kosti gengur nú ekki stjórnvitringunum
dönsku betur að losa okkur við hana aftur, en mönnum hans
gekk við möruna, því þegar þeir tóku til höfuðsins, þá trað hún
að fótum, og svo grípa hinir nú altaf öfugt til. Islendingar hafa
verið sviftir öllum þeim réttindum, sem einkum binda menn fast
við þjóð sína og hvetja til að vinna henni gagn« (N. Fél. 1852,
bls. 1—2). Hér er hann heldur andkaldur í garð sambandsþjóð-
ar vorrar. En hann er svo gætinn, að hann segir seinna í rit-
gerðinni — ekki óskynsamlega: »Vér höfum ekkert á móti Dön-
um sjálfum, að svo miklu leyti sem þeir vilja vera Dan-