Eimreiðin - 01.09.1909, Blaðsíða 62

222
verður að spyrja, hvort slík vanþekking sé ekki ámælisverð, að
minsta kosti hjá mönnum, sem fengust við stjórn landsins.
Lesendurnir minnast þess, hvernig Gröndal lék orð til Dana
í Gandreiðinni 1866. Peir sjá bráðum, hvernig honum var við
þá nokkrum árum eftir það, að stjórnmálagreinar hans
í Gefn komu út. En kærleikurinn virðist ekki heldur hafa verið
óblandinti þenna tíma, sem hann ávítaði Islendinga fyrir, að þeir
kendu Dönum alla ógæfu sína og færði sjálfur alt á betra veg
fyrir þeim. Honum þykir danskur vísindamaður, N. M. Petersen,
eigna Dönum heldur tnikið af norrænni goðafræði. Pá hrjóta hon-
um þessi orð af munni: »Líklega er allur heimurinn skapaður í
Danmörku, því það er um að gera, að alt geti orðið danskt.«
?að er vafamál, hvort það er rétt, sem Poestion segir um
þessa ritgerð Gröndals í Gefn, »Frelsi — mentun — framför« —,
að hún hafi verið rituð í bezta skyni til að miðla málum milli
íslendinga og Dana (ein in der besten Absicht unternommener
Versuch, zwischen den dánischen und islándischen Anschauungs-
weisen eine Art von Harmonie herzustellen). Gefn var að minsta
kosti gefin út með styrk af dönsku stjórnarfé. Porsteinn Erlings-
son segir, að Jón Sigurðsson hafi um þær mundir, að eggjan konu
sinnar, slett sér fram í einkamál Gröndals og svift hann atvinnu,
sem hann »hafði haft hjá honum áður, svo að Gröndal neyddist
til að leita fjárstyrks hjá stjórninni til útgáfu Gefnar, svo hann
hefði einhverja atvinnu«. Pað er því tvísýnt, að ónot
hans í garð Jóns hafi ekki verið sprottin af eigingjörnum hvötum.
Og það er auðsætt, að hann hefir að minsta kosti ekki verið með
öllu sjálfráður að, hvað hann segði um stjórnina í riti, sem hún
sjálf kostaði. Pað varð nú að nokkru leyti að sannmæli á hon-
um, sem hann sagði í Gandreiðinni: »Bezta meðal til að fá pen-
inga, þegar maður er á rassinum, er það að dorga við Dani, en
rífa Islendinga niður sem mest«. Samt hafa fáir verið betri ls-
lendingar að upplagi en hann. Ærið vitni þess er hatur hans á
Vesturheimsflutningum að heiman. »Eg get ekki ímyndað mér,
að nokkur maður geti elskað fósturjörð sína heitar og ákafar en
ég«, segir hann í Gefn. »Ekki þekki ég, held ég, neina sál, sem
ættjörðin fyllir við hvert tækifæri svo mjög sem sál B. Grs.«
segir Finnur Jónsson (Ritið Benedikt Gröndal áttræður). Hvort-
tveggja er réttmæli.
Gísli átti líka kaup við stjórnina. Hann flutti um þær mundir