Eimreiðin - 01.01.1911, Blaðsíða 63

63
t. d. »Kósakkar«, sem skáldjöfurinn Turgenjeíif dáðist svo mjög
að, að hann kvað hana vera beztu skáldsöguna, sem út hefði
komið á rússnesku.
I Krímstríðinu tók Tolstoj öflugan þátt sem herforingi, en að
að því loknu tók hann af kappi að gefa sig við ritstörfum; enda
reit hann flestar skáldsögur sínar á tímabilinu 1856—^876. Dvald-
ist hann þá um stund í Pétursborg og kyntist þar frægustu skáld-
um Rússa um þær mundir, var svo um hríð erlendis, einkum á
Frakklandi og Ítalíu, og settist svo að lokum að á ættleifð sinni,
Jasnaja Poljana, og þar bjó hann til dauðadags.
Frægastar af skáldsögum Tolstojs eru »Stríð og friður« og
»Anna Karenín«. Er í hinni fyrri með óviðjafnanlegri snild lýst
þjóðlífi Rússa á öndverðri 19. öld, herbúnaði þeirra og hernaðar-
háttum og jafnframt hrakför Napóleons mikla til Rússlands 1812.
I hinni sögunni er aftur lýst heimilislífi aðalsmanna á Rússlandi,
og er ein af aðalpersónum hennar ungur aðalsmaður, Sjóvín að
nafni, léttúður og skapmikill, sem lifir í sukki og sællífi, unz hann
fær ást á göfugri ungmey og verður fyrir trúarlegri vakning, svo
að alger breyting verður á lífsstefnu hans. Pykjast menn þar
kenna Tolstoj sjálfan, því einmitt um þessar mundir tók líf hans
og skoðanir viðlíka stakkaskiftum. Gerðist hann nú nálega mein-
lætamaður, hafnaði öllum lystisemdum og heimsprjáli og leit
smám augum á bókmentir og ritfrægð. Hættir hann þá og að
skrifa skáldsögur, en tekur að rita um siðfræðileg efni. Verður
þá aðalundirstaðan í kenningum hans fjallræða Krists og æðsta
boðorð hans: að elska náungann. Annars gefur hann þessar
3 meginreglur fyrir breytni manna:
í. Pér skuluð ekki beita ofbeldi gegn hinu illa.
2. þér skuluð aldrei eyða meiru en þér framleiðið sjálfir.
3. Pér skuluð jafnan stunda hreinlífi, jafnt karlar og konur.
Hann heldur því fram, að þó svo virðist, að barátta sé nauð-
synleg, af því hún sé undirrót allra framfara, þá þurfi hún ekki
að vera við náungann; hún verði nóg samt: báráttan við náttúru-
öflin. Og að því er bindindisemina snertir, tekur hann fram, að
miklu hægra sé að neita sér um sitthvað af frjálsum vilja vegna
náunga síns, heldur en að beygja sig fyrir valdboðnum lagakröf-
um frá einhverjum meirihluta. Eignir séu manni til ills eins, ef
nota þurfi ofbeldi og lagarétt til að gæta þeirra.
Og það má Tolstoj eiga, að hann lifði sjálfur samkvæmt